Tíminn - 30.12.1970, Blaðsíða 9

fmÐVIKUDAGUR 30. desember 1970.
TIMINN
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framikvæiridastjórl: KrLstján Benediktsson. Ritstjórar: Þórannn
Þórarinssor (áb/ Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisiason. Kitstjórnax-
•krifstofnr 1 Edduhúsinu, simar 18300 — 18306 Skrifstofur
Sankastrætí 1 — Afgreiðslusími 12323. Auglýslngasiml: 19523
Aðrar skrifstofui siml 18300. Askrlftargjald kr 195,00 á mánuði.
mnanlands - í lausasölu kr. 12,00 elnt. Prentsmiðjan Edda hí
Heilnæmt land
Meðal þeirra tillagna, sem Alþingi afgreiddi fyrir
jólin, var þingsályktunartillaga frá Ólafi Jóhannessyni,
formanni Framsóknarflokksins, um ráðstafanir til varnar
gegn mengun. Ólafur Jóhannesson flutti þessa tillögu
upphaflega á þingi í fyrra, en hún dagaði uppi í það
sinn. Nú náðist hins vegar um hana fullt samkomulag.
Efni tillögunnar er, að ríkisstjórnin láti undirbúa lög-
gjöf um ráðstafanir til varnar gegn skaðlegri mengun
í lofti og vatni.
Enn hafa íslendingar ekki orðið fyrir sömu áföllum
af völdum mengunar og hinar stærri iðnaðarþjóðir, en
hættan eykst óðum vegna aukinnar tækni og nýrra at-
vinnugreina. Þess vegna má það ekki dragast, að sett
sé löggjöf um ráðstafanir gegn mengun. Hér gildir það
að vera nógu viðbragðsfljótur og byrgja brunninn áður
en barnið er dottið ofan í.
Þess ætti því að mega vænta, að þegar verði hafinn
undirbúningur umræddrar löggjafar.
En Alþingi verðar að láta fleiri mál, sem varða meng-
un, til sín taka nú þegar. Það var upplýst á fundi sveitar-
stjórnarmanna, sem haldinn var síðastliðið haust, að
mengun væri orðin alvarlegt vandamál 1 höfnum. Þeim
þingm-snnum, sem áttu sæti á fundinum, var því falið að
hreyfa því máli á Alþingi, og hefur það þegar verið gert,
Þegar álmálið svonefnda var til umræðu á Alþingi,
urðu m.a. miklar umræður um þá mengunarhættu,
sem stafað gæti af álbræðslunni. Þá var því yfir-
lýst, að álhringurinn hefði gengizt undir það að setja
upp sérstök hreinsunartæki, ef það þætti nauðsynlegt.
Þessi tæki hafa þó ekki verið sett upp enn, enda þótt
rannsóknir Ingólfs Davíðssonar, eins merkasta og
gætnasta náttúrufræðings, sem þjóðin hefur eignazt,
sýni glöggt, að hér er mikil hætta á ferðum. Reynslan
annars staðar bendir líka til hins sama, eins og sést
á því, að norska þingið neitaði á síðastl. vetri um leyfi
til stækkunar á álbræðslunni í Husnesi, sökum meng-
unarhættu. Alþingi verður að gera ráðstafanir til þess
þegar það kemur saman eftir jólin, að álbræðslan
setji upp hin vönduðustu hreinsunartæki, sem völ er
á. Það ætti að geta minnkað hættuna verulega, en hún
mun samt halda áfram að vera nokkur, ef marka má
þá reynslu, sem fengizt hefur í Noregi.
Staðsetning álbræðslunnar í Straumsvík ætti að vera
til viðvörunar, þegar síðar verður fjallað um, hvar reisa
skuli svipuð stórfyrirtæki, t.d. olíuhreinsunarstöð. í þessu
tilliti er ísland enn svo hreint og lítt numið land, að
þjóðin á að geta haldið landinu hreinna og heilnæmara
en flestum eða öllum löndum öðrum. Það á að vera eitt
aðalmark hverrar kynslóðar að skila landinu sem heil-
næmustu og fegurstu í hendur hinnar næstu.
Dómsmorð
Líflátsdómar, sem nýlega hafa verið kveðnir upp í
Sovétríkjunum og á Spáni, hafa vakið mikla andúð um
allan heim. í Leningrad eru tveir Gyðingar dæmdir til
lífláts vegna þess, að þeim er ófrjálst að fara úr landi
og verða þvi að grípa til ólöglegra aðgerða. í Burgos eru
sex Baskar dæmdir til lífláts vegna þess, að þeim hef-
ur verið bannað að berjast fyrir rétti þjóðar sinnar með
lýðræðislegum hætti og verða því að grípa til annarra
aðferða. í augum frelsisunnandi manna um allan heim
er hér um að ræða dómsmorð, sem sýna einræðið í sinni
verstu mynd. Þ.Þ.
RICHARD HAMMER, New York Times:
Voru morðin í Myiai framin sam-
kvæmt löglegri fyrirskipun?
Mál Calleys liðsforingja vekur vaxandi athygli.
WILLIAM L. CALLEY yngri
liðsforingi, brosti breitt um
daginn ,og hafði gilda ástæða
til þess. Hann hafði verið leidd
ur fyrir herrétt, sakaður um
að hafa af ráðnum hug myrt
að minnsta kosti 102 viet-
namska borgara. Þegar réttur-
inn tók sér jólaleyfi leit einna
helzt út fyrir, að Rusty Calley
væri ekki framar sakborning-
urinn, heldur Ernest L. Medina
kapteinn, yfirmaður hans.
Þess þótti verða vart, að and-
ans frá Núrnberg kynni að
fara að gæta við réttarhöldin.
Ýmislegt þótti benda til, að
verjendur málsins hefðu jafn-
vel í hyggju, að vísa ábyrgð-
inni á því, sem gerðist 16. marz
1968 í Mylai 4, hluta af Sommy-
þorpi, á hendur herforingja,
sem hærra væru settir en Med-
ina kapteinn, þaðan áfram á
hendur alls hers Bandarkjanna
í Vietnam, vegna stefnu hans
í styrjöldinni, og ef til vill yrði
að síðustu seilzt til ríkisstjórn
ar Bandaríkjanna.
VERJANDI Calleys hóf vörn
sína snemma í óesember. Ákær
andinn biaftfl nefnt hinn framda
vérknað ,,blóðbað“,' en verjend
urnir sýndu undir eins viðleitni
til að vísa ábyrgðinni á veren-
aðinum á hendur Medina kap-
teins og vildu telja „blóðbaðið“
afleiðingu lögmætra fyrirsktp-
ana, sem gefnar hefðu verið.
Verjendur kvöddu til hvert
vitnið af öðru og alls var búið
að yfirheyra 21 undirmann
þeirra Medina kapteins og Call-
eys undirforingja, þegar réttur
inn fór í jólaleyfið. Allir hafa
þeir vikið að tilskipun, sem
Medina kapteinn hafi gefið út
kvöldið áður en atburðuvinn
gerðist.
Vitnin hafa oólega öll endur-
tekið sömu söguna. Medina á
að hafa sagt liðsmönnum sín-
um, að aðalátökin hæfust næsta
morgun. Við væri að eiga hina
harðskeyttu og reyndu 48. her-
fylkingu heimahers Vietcong.
í þorpinu væru engir óbreyttir
og saklausir borgarar, aðeins
Vietcong-menn og samherjar
þeirra, og verkefnið væri að
leita þá uppi og eyða þeim.
,,Við áttum að má allt út, eyða
öUu, uppskerunni, dýrunum og
þorpinu öllu eins og það legði
sig“. Einn fyrrverandi hermað-
ur segir, að Medina kapteinn
hafi sagt við liðsmennina:
„Þegar allt er um garð gengið,
vil ég ekkert sjá lífs annað en
bandariska hermenn".
Með þessum vitnaleiðslum
voru verjendurnir að reyna að.
sýna fram á, að Calley undir-
foringi hefði ekki gert annað
en að framkvæma skipanir.
sem yfirboðari hans hefði gef-
ið honum kvöldið áður. Hann
hafi þvi alls ekki drýgt glæp,
jafnvel þó hann hafi skotið 102
einstaklinga, eins og fuUtrúar
ríkisstjórnarinnar halda fram.
STYRJALDIR eru háðar sam
kvæmt reglum og fyrirmælum.

William L. Calley
bæði skráðum og óskráðum.
Þeim ber algerlega saman við
Núrnberg-kenninguna í því
efni, að hlýðni við ólögmæta
skipun kunni áS' verða meti'.i
sakhorningií-tílwffliálsbótgi -.^n -
fyrri hann ekki sök. Núrnberg-
kenningin kveður til dæmis á
um, að „einstaklingar beri að
rækja alþjóðlegar skyldur, sem
verða að ganga fyrir skyldunni
til hlýðni við þjóðlega yfirboð-
ara“. f reglum Bandaríkjahers
sem gefnar voru út árið 1956,
er skýrt tekið fram, að skip-
unum sé að vísu yfirleitt skylt
að hlýða, ,,en hafa verður hug-
fast, að liðsmenn í hernum eru
ekki skyldir að hlýða öðrum
skipunum en þeim, sem lög-
mætar eru“.
Sýnilegt er því, að verjend-
urnir ætla ekki að láta sér
nægja að halda fram, að Calley
undirforingi hafi aðeins verið
að hlýðnast gefnum skipunum.
Þeir ætla sér að reyna að ieiða
í ljós, að athafnir Calleys undir
foringja — og skipanir Medina
kapteins — hafi verið réttlæt-
anlegar og lögmætar í styrjöld.
Verjendurnir ætla að reyna að
sanna þetta með því að sýna
fram á, að atburðurinn í Mylai
hafi verið „hluti af almennu
framferði og aðgerðum" banda
ríska hersins í Vietnam, o? í
samræmi við stefnu BandaríKja
manna í styrjaldarrekstrbúm
í landinu,
MICHAEL BERNHARDT er
einn þeirra, sem borið hafa
vitni. Hann segir, að verkefni
liðsflokksins í Vietnam hafi
verið að „leita og eyða og taka
herfang og ræna“. Verjendurn-
ir ætla sér að reyna að sýna
fram á, að þetta hafi ekki venð
annað en eðlilegt og venjulegt
verkefni bandaríska bers/ns.
Þeir hafa reynt að leiða að því
vitni, að skipanir um að deyða
karla, konur og börn, hafi verið
algengar. Medina kapteinn hafi
ekki verið einn um að -,efa
slíkar skipanir, heldur hafi
margir bandarískir foringjar
víðsvegar um Vietnam rnælt
svo fyrir.
Aðal verjandinn, George W.
■i Latimer, sag®i,-.tíl dæmis. að
eðlileg afleiðiag -af- því,< áð liðs
menn heyrðó slíkar skipanir
gefnar livað eftir annað, gæti
meðal annars orðið, að beir
„færu að halda að þetta væri
venjulegt og eðlilegt framferði,
og sú aðferð, sem háttsettir
herforingjar viðhefðu í styrj-
61d“.
Geti verjendurnir haldið
þessari skoðun sinni til streitu
og stutt hana rökum, sýna þeir
þar með fram á, að slíkar að-
farir geti orðið líðanlegar og
viðhlítandi samkvæmt þeirri
kenningu. að algengt og al-
mennt framferði geti gert það
löglegt, sem ólöglegt væri að
öðrum kosti.
I ■
EF DÆMA má eftir því, sem
fram hefur komið — margt að
vísu utan þeirra réttarhalda,
sem fram hafa farið í áheyrn
kviðdómsins — er svo að sjá
sem verjendurnir eigi kost á
sönnum frásögnum vitna skoð-
un sinni til stuðnings. Þeirri
spurningu fæst þó ekki svarað
fyrri en í lok janúar, hvort þeir
sex herforingjar, sem sæti eiga
i kviðdóminum, viðurkenna
röksemdir verjendanna og
sýkna Calley undirforingja.
Sýkni kviðdómurinn liðsfor-
ingjann á þeim forsendum, að
hann hafi ekki gert annað en
að hlýða fyrirskipunum, snýst
hann gegn ákvæðum styrjaldar
reglna hersins og Núrnberg-
kenningarinnar um ábyrgð ein
staklingsins, þegar um er að
ræða ólögmætar fyrirskipanir.
Gangi kviðdómurinn lengra
og sýkni sakborning samkvæmt
hinupi langsóttari röksemdum
verjéndanna, játar hann þar
með fyrir umheiminu-n, áð það
sé orðin almenn stefna banda-
ríska hersins í víetnam að láta
deyða óvopnaðar konur og
börn.