Tíminn - 12.01.1971, Qupperneq 9

ÞRIÐJUDAGUR 12. janúar 1971
TÍMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastj óri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þónarinsson (áb), Jón Helgason, Indriði G. Þonsteinsson og
Tómas Kariisson. Amgiýsingastjóri: Steingrímur Gíslason. Rit-
stjómarskrifstoíur £ Edduhúsinu, simar 18300 — 18306. Skrií-
stofur Bamikastræti 7. — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingasími:
19523. Aðrar skrifstofur sími 18300. ÁskriPtargjald kr. 195,00
á mámuði, immamlands. f lausasölu kr. 12,00 einit. — Prentsm.
Edda hf.
Morgunblaðið og
Parkinson-lögmálið
Sl. 10 ár hefur útþensla ríkiskerfisins verið ofboðs-
leg. Það má segja að annan eða þriðja hvern dag hafi
verið tilkynnt um nýja stofnun eða nýja nefnd á vegum
ríkisins. Synd væri þó að segja að þetta hafi gerzt með
skipulegum hætti, þvi að allt það gamla, sem fyrir var,
hefur verið látið haldast óbreytt áfram, þótt ástand þess
hafi oft verið ástæðan fyrir nýjum stofnunum og nefnd-
um sem á laggir hefur verið komið.
Sannleikurinn er sá, að mest af þessu hefur verið
gert með yfirlýsingum um aukna hagræðingu og sparn-
að í ríkiskerfinu! En þessi „hagræðing“ hefur leitt til
sífelldrar útþenslu og maður hefur verið settur á mann
ofan, silkihúfa upp af silkihúfu. Þannig var það t.d. þegar
Skipaútgerðin var endurskoðuð. Stórlega 'lró úr þjónust-
unni við almenning og reksturinn dróst saman, en for-
stjóramir urðu þrír, í stað eins áður.
Og nú er svo komið, að þær stofnanir og nefnd-
ir, sem eiga að fást við sjálfa hagræðinguna og sparnað-
inn eru orðnar svo margar á vegum hins opinbera, að
skammt virðist í það, að sett verði á laggir ný stofn-
un til að hafa umsjón með öllum hinum og samræma
starfið. Nú þarf sérstaka starfsmenn á veguip ríkisins
tfl að ganga á milli og fá undirskriftir hinna mörgu að-
fla, sem um þetta fjafla.
Það má segja, að það sé að bíta höfuðið af skömm-
inni, þegar Mbl. ritar nú leiðara um nauðsyn þess að
spyrna við fótum og koma í veg fyrir að Parkinson-lög-
málið verði alls ráðandi í ríkiskerfinu. í mörg ár hefur
það blað og stjórnarflokkarnir hundsað og hæðzt að til-
lögum um róttæka endurskoðun á öllu ríkiskerfinu í því
skyni að gera það ódýrara og einfaldara. En kosningar
fara í hönd, og þar sem stjórnarherrarnir finna það
gjörla að gagnrýni á núverandi stjórnkerfi og tillögur til
úrbóta hafa fundið sterkan hljómgrunn meðal almenn-
ings, telja þeir nauðsynlegt að slá ryki í augu manna og í
reyna að halda því fram, að í rauninni hafi þeir sjálfir g
mestan áhuga á að þetta verði lagað, og raunar sé engum
betúr treystandi til þess eftir að hafa ráðið í 12 ár og stað- |
ið svo vel að málum, að nefndin, sem þeir skipuðu til f
að telja allar hinar nefndirnar, sem stofnaðar hafa verið
á valdatímanum, varð að gefast upp. Hún sagði nefnd- g
irnar orðnar óteljandi! |
En er hér ekki of djúpt í árinni tekið, kann einhver
að spyrja? Er nokkur ástæða tii að ætla, að þessir menn
vilji hafa þetta svona? Af hverju skyldu þeir ekki hafa
áhuga á að laga þetta? Ekki skal því til svarað, að það
sé af illmennsku. Það má fremur segja að það sé af
góðmennsku gagnvart eigin flokksmönnum, sem beina
hagsmuni hafa af því að sífellt finnist nýjar stöður og
bitlingar í ríkiskerfinu og ekkert verði þar niður lagt,
þótt ekki þjóni það þjóðarhagsmunum. Þetta skýrist vel,
ef menn telja saman og átta sig á því, hvernig t.d. Al-
þýðuflokksmenn þeir, sem framarlega hafa staðið í
flokksstarfi Alh:iðuflokksins, hafa komið ár sinni fyrir
borð. Það er engin goðgá að halda því fram, að hags-
munir Alþýðuflokksins grundvallist fyrst og fremst á
útþenslu ríkiskerfisins og afls konar nefndum og bitling-
um, sem hlaðið hefur verið á flokksmenn. Það er nefni-
lega ekki rétt, sem stundum hefur heyrzt, að Alþýðu-
flokkinn sé farið að skorta menn i bitlinga. Þar eru
margir afburðamenn, sem alltaf geta á sig blómum bætt,
enda er íslandsmeistarinn í þessari grein í þeim flokki.
TK
aMNWw.-a • .... ii I" "i 1111niiwn—wmniiiiiiin1
PáBB Þorsteinsson, alþm.:
Veðdeild Búnaðarbankans
Á s. 1. ári voru liðin 40 ár
frá því aS lög voru sett um
BúnaSarbanka fslands, og bank-
inn hóf starfsemi á árinu 1930.
f tilefni af 40 ára afmælinu gaf
bankinn út afmælisrit, þar sem
dregnar eru fram í stuttu máli
nokkrar staðreyndir um hag
bankans, veltu hans og vi@-
skipti a3 undanförnu.
f ritinu koma fram m. a.
þessar staðreyndir:
Veðdeildin er jafngömul
Búnaðarbankanum sjálfum, og
veðdeildinni var í öndverðu
ætlað það hlutverk að veita lán
um langt árabil gegn veði í
fasteignum eöa tekjum bæjar.,
sýslu- og sveitarfélaga.
Veðdeildin hefur ekki haft
fasta tekjustofna við að siyðj-
ast, heldur hefur hún orðið að
láta sér nægja fjárútvegun með
ýmsum hætti og í mjög tak-
mörkuðum mæli, svo að hún
hefur alls ekki getað gegnt því
hlutverki til fullnustu, sem
henni er að lögum ætlað.
Þegar Búnaðarbankinn var
stofnaður, var við það miðað,
að veðdeildin gæti veitt lán, er
næmu 60% af matsverði lands
og 30% af matsverði húsa. Nú
er svo komið, að hámark þess,
sem lánað er úr veðdeild út á
fasteigna í sveit. er 200 þús. kr.
Á 40 ára tímabili hefur veð-
deildin veitt 3188 lán, auk lausa
skuídalánanna til bænda. Þetta
samsvarar um 80 lánum ,á ári
hverju að meðaltali. Á árinu
1969 veitti veðdeildin þó 93 ián
til jarðakaupa, þar sem hún
hafði til umráða nokkurt fé
á því ári. Þessar tölur gefa til
kynna lánaþörfina, þ. e. 80—
100 lán, sem veðdeildin þyrfti
að veita á ári hverju vegna
jarðakaupa.
Hagkvæm lánastarfscmi er
lyftistöng í öllum atvinnugrein-
um og nauðsynleg á viðskipta-
sviðiau, »ins og þjóðlífinu er
háttað. Og það hefur verið leit-
azt við á öðrum sviðum áð auka
lánveitingar og bæta lánakjör
með það fyrir augum að efla
þann atvinnurekstur, sem í
hlut á, og bæta aðstöðu þegn-
anna ti! þess að mynda sér
íieimili eg koma á fót atvinnu-
-ekstri. Til samanburðar má
g?ta þess, að lán út á fiskiskip
nemur um 75% af kostnaðar-
verði, svo að lán út á eitt fiski-
skip getur skipt milljónum
króna. Samkvæmt lögum uni
hi’.i aimennu íbúðalán er stefnt
að bví að lána allt að 75%
byggingarkostnaðar. Stofnlána-
deild Búnaðarbankans lánar
vegna bygginga í sveitum allt
að 60% af kostnaðarverði hús-
anna. En þegar kemur að því,
að fasteignir í sveitum gangi
kaupum og sölum, þá er það
hlutvcrk veðdeildarinnar að
greiða fyrir þeim viðskiptum
með íánveitingum, en þá er
ekki um annað að ræða heldnr
en 200 þús. kr. lán að hámarki,
og hefur þó veðdeildin verið i
svo mikilli fjárþröng, að bað
hefur ekki einu sinni verið
hægt að afgreiða slík lán á ári
hverju.
Um þessar mundir er til at-
liugunar nýtt fasteignamat og
er stefnt að því, að það öðlist
gildi á fyrri hluta árs 1971. Þar
kemur fram, að jarðir, sem eru
ekki stórar, ern metnar um 1
Páll Þorsteinsson
millj. kr. Og í héruðum, þar
sem skilyrði til framleiðslu
þykja góð og samgöngur til
markaðsstaða eru góðar, eru
fasteignir í sveitum víða metn-
ar á 2—3 millj. kr. eða jafnvel
enn hærra. Ef eigendaskipti
verða á slíkri fasteign og leita
þarf eftir lánsfé í því sam.
bandi, þá nemur lán það, sem
veðdeildin gefur kost á og hef-
ur fjárráð til að veita, einung-
is 10—20% af fasteignamats-
verði eignarinnar, sem seld er,
eða jafnvel enn lægri hundraðs
hluta. Þetta er i algeru ósam-
ræmi við önnur samöærileg
bankaviðskipti hér á landi.
Það hefur verið vanrækt að
undanförnu áð komá fjárhag
veðdeildar, Búnaðarbankans í
viðunandi horf. Þáð má spyrja,
hvers vegna svo hafi farið. Er
það vegna þess, að hér sé um
svo stórt fjárhagsmál að ræða,
að það sé erfitt viðfangs af
þeim sökum? Því má hiklaust
svara neitandi. Hvort sem litið
er á heildarveltu bankakerfis-
ins til samanburðar eða Búnað-
arbankann einan, veltu hans og
viðskipti, þá er hér ekki um
stórt fjárhagsmál að ræða.
Ef ekki er séð sæmilega
fyrir aðstöðu til lánveitinga
vegna jarðakaupa, þá hefur það
mikil áhrif og margvísleg í
sveitum Iandsins. Ungu fólki
verður þá ókleift að kaupa fast
eignir í sveitum og hefja þar
búskap, þótt það kynni að óska
þess. Þetta hefur einnig áhrif á
hag 02 aðstöðu hinna öldruðu,
sem geta ekki haldið áfram at-
vinnurekstri og þurfa að láta
fasteignir sínar af hendi. Þá
skiptir miklu að geta komið
eignum sínum í sæmilegt verð.
Þetta snertir einnig sveitarfé-
lögin sjálf, aðstöðu þeirra og
fjárhag. Ef byggðin dregst
saman í sveitum, þá verða þar
færri gjaldendur og þeim veit-
ist erfiðara en ella að bera þær
fjárhagsbyrðar, sem á sveitar-
félögin eru lagðar. Og þar sem
svo er á málum haldið, að at-
vinnurekstur dregst saman, þá
ýtir það undir, að það skapist
vantrú á þá atvinnugrein. Þess
vegna á það að vera einn þátt-
ur í uppbyggingu atvinnulífs-
ins, að með bankastarfseminni
séu atvinnugreinarnar efldar,
svo að traust fólks vaxi á þeim
atvinnuvegi, sem það stundar.
Það er og mjög varhugaverð
þróun, sem á sér stað, að hlunn
indajarðir séu keyptar af mönn
um, sem hafa talsverð fjárráð,
eingöngu í því skyni að hag-
nýta lilunnindin, sem jarðimar
hafa að bjóða, en ekki í því
skyni, að kaupandinn ætli að
hafa fasta búsetu á jörðinni.
Með þessum hætti verð eigend
ur hlunnindajar'ða, sem oft eru
hinar verðmætustu í hverju
sveitarfélagi, alls ekki jafn
traustir og góðir þegnar sveit-
arfélagsins eins og þeir, sem
stunda þar fastan atvinnurekst-
ur og leggja fram alla orku
sína við að bæta jarðir sínar,
auka afrakstur þeirra og skapa
sér á þann hátt góð lífsskilyrði
í sveitinni.
Af hálfu Framsóknarflokks.
ins hefur verið borið fram á
Alþingi frumvarp til laga, sem
miðar að því að koma fjárhag
veðdeildar Búnaðarbankans á
traustan grandvöll, svo að
tryggt sé, að veðdeildin geti
framvegis gegnt því hlutverki
til fullnustu. sem henni er að
lögum ætlað.
f frv. er kveðið svo á, að eft-
irleiðis skuli veðdeildin fá ár-
legt framlag úr ríkissjóði 20
millj. kr og að veðdeildin fái
þessu til viðbótar árlegt fram-
lag frá Stofnlánadeild landbún-
aðarins 10 milij. kr. f lögum
um Stofnlánadeild landbúnaðar
ins er heimild til að færa slíkt
framlag til veðdeildarinnar, en
sú heimild hefur ekki verið
notuð nema að litlu leyti og
alls ekki á ári hvérju. Sam-
kvæmt frv. yrði þetta gert að
skyldu, þannig að veðdeildin
ætti þessa fjármuni vísa á ári
hverju til lánveitinga. Þá er og
gert ráð fyrir, að það laga- |
ákvæði haldi gildi sínu, að veð-
deildin fái þann hlut, sem
henni hafði verið ætlaður sam
kvæmt lögum um skatt á stór-
eignir. Ef þessar fjárhæðir
nægja ekki til þess að auðið sé
að afgreiða að fullu þau veð-
deildarlán, sem sótt væri um,
þá er heimilt samkvæmt frv.
að gefa út nýjan flokk banka-
vaxtabréfa og að veðdeildin
geti, ef þörf krefur, veitt nokk-
urn hluta af láni til jarðakaupa
í bankavaxtabréfum. Enn
freinur er þcssu til viðbótar
kveðið svo á I frv., að Seðla-
banka íslands skuli skylt, ef
ríkisstjórnin óskar þess, að
lána veðdeildinni nauðsynlega
fjárupphæð vegna starfsemi
hennar, allt að 100 millj. kr.
gegn 5% vöxtum. Veðdeildin
skal endurgreiða Seðlabankan.
um lán þetta með jöfnum af-
borgunum á 20 árum, en ríkis-
sjóður ábyrgist allar skuldbind
ingar veðdeildarinnar gagnvart
Seðlabankanum
í frv. er kveðið svo á, að lán
úr veðdeild til jarðakaupa megi
nema allt að 70% virðingar-
verðs fasteignarinnar, en ’jnn-
ur lán, sem deildin veitir, séu
allt að 60% af virðingarverði
fasteignarinnar. En ef á þeirri
fasteign, sem seld er, hvíla lán
{ stofnlánadeild, þannig að
kaupandi yfirtaki þau lán, þá
er lieimilt samkvæmt frv. að
lækka veðdeildarlánin sem
þeirri fjárhæð nemur miðað
við hlutfall virðingarverðs
fasteignarinnar.
ÞR ÍÐ J U D AGSGREI Nl N