Morgunblaðið - 10.12.2005, Blaðsíða 46

46 LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í DAG, 10. desember, er 81 ár
síðan Rauði kross Íslands var
stofnaður. Félagið er
hluti af alþjóðahreyf-
ingu Rauða krossins
og Rauða hálfmánans
sem hafa 183 lands-
félög. Rauði kross Ís-
lands stendur vörð
um mannréttindi og
virðingu einstaklinga
Á menningarnótt í
ágúst síðastliðnum
kynnti Rauði kross
Íslands nýtt fjögurra
ára verkefni undir
slagorðinu „Byggjum
betra samfélag“.
Markmið verkefn-
isins er að stuðla að
betra samfélagi án
mismununar og ein-
angrunar og skerpa á
áherslum félagins
fyrir mannréttindum
og virðingu til handa
öllum einstaklingum.
Niðurstöður
kannana
Nýlegar skoð-
anakannanir á við-
horfum Íslendinga
sýna að langflestir Íslendingar eru
jákvæðir í garð þeirra útlendinga
sem hér búa og starfa. Um það bil
52 prósent telja að innflytjendur
hafi góð áhrif á efnahagslífið en
einungis 16 prósent að áhrifin séu
slæm. Í ljós kemur að viðhorf
gagnvart útlendingum verða já-
kvæðari eftir því sem menntun
eykst.
Kannanir endurspegla hins veg-
ar miklar viðhorfsbreytingar til af-
markaðra hópa innflytjenda og
þrátt fyrir almenna ánægju með
aukinn fjölbreytileika samfélags-
ins þá segist einn af hverjum fimm
aðspurðum mundu vera mjög
ósáttur við að búa í næstu íbúð við
múslima. Þessi viðhorfsbreyting
vekur athygli í ljósi þess að mjög
fáir múslimar eru meðal útlend-
inga sem flust hafa til Íslands.
Í rannsókn sem gerð var meðal
nemenda í grunn- og framhalds-
skólum á Íslandi árin 1997–2005
kemur í ljós að neikvæð viðhorf
nemenda í 9. og 10. bekk hafa auk-
ist verulega að undanförnu. Árið
2004 sagðist þriðjungur aðspurðra
barna neikvæður í garð útlendinga
en það er nærri því tvöföldun frá
árinu 1997. Á sama tíma fækkaði
þeim sem sögðust jákvæðir í garð
útlendinga um tæpan fjórðung, úr
59 prósentum aðspurðra í 45 pró-
sent.
Með útgáfu fræðsluefnis og
námskeiðahaldi um grundvall-
armarkmið og málefni Rauða
kross hreyfingarinnar vill félagið
auka þekkingu og skilning á
mannúðarhugsjónum hennar og
hvetja alla, bæði unga og þá sem
eldri eru, til að sýna sérhverjum
einstaklingi virðingu óháð upp-
runa. Þannig getum við spornað
við fordómum og unnið gegn mis-
munun.
Áherslur Rauða
kross Íslands
Eitt af helstu mark-
miðum Rauða krossins
er að vinna að heil-
brigði og umönnun í
íslensku samfélagi.
Hluti af því starfi
felst í því að auka
starf með fólki af er-
lendum uppruna til að
auðvelda því aðlögun á
Íslandi. Reynsla og
þekking innflytjenda
nýtist vel í mörgum
verkefnum Rauða
krossins.
Með verkefnum eins
og stuðnings-
fjölskyldum flótta-
manna, Framtíð í nýju
landi og stuðningi við
unga innflytjendur
styðja sjálfboðaliðar
Rauða krossins við
innflytjendur fyrstu
árin í nýju landi.
Félagið hyggst
hrinda af stað fleiri
verkefnum sem ætlað
er að rjúfa og koma í
veg fyrir félagslega
einangrun útlendinga,
til dæmis kvenna af erlendum
uppruna sem hafa litla möguleika
eða tækifæri til að taka þátt í sam-
félaginu.
Ástæða er til að taka það fram
að útlendingar á Íslandi gegna
mjög mikilvægu hlutverki í efna-
hagslífinu og atvinnuleysi er nán-
ast óþekkt meðal fólks af erlend-
um uppruna hér á landi. Einungis
með erlendum starfskrafti hefur
verið hægt að ráða í þúsundir
starfa sem Íslendingar hafa ekki
fengist til að vinna. Er þar um að
ræða bæði verkamannastörf og
stöður sem krefjast mikillar sér-
fræðimenntunar.
Barátta Rauða krossins fyrir
betra samfélagi án mismununar er
mikilvæg og ég hvet alla lands-
menn að leggja sitt af mörkum.
Fátt er mikilvægara fyrir áfram-
haldandi friði og velgengni en að
við getum öll lifað í sátt og sam-
lyndi, hver sem uppruni okkar
kann að vera. Með gagnkvæmu
umburðarlyndi og jákvæðu hug-
arfari byggjum við enn betra sam-
félag.
Byggjum betra
samfélag
Úlfar Hauksson skrifar í tilefni
þess að 81 ár er liðið frá stofn-
un Rauða kross Íslands
Úlfar Hauksson
’Barátta Rauðakrossins fyrir
betra samfélagi
án mismununar
er mikilvæg og
ég hvet alla
landsmenn að
leggja sitt af
mörkum.‘
Höfundur er formaður
Rauða kross Íslands.
ÞEGAR viðskiptaráðherrar
heimsins undirrituðu stofnsátt-
mála Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar, World Trade Organisation,
WTO, í apríl 1994 voru uppi heit-
strengingar um aðgerðir til að
bæta atvinnuástand og lífskjör um
heim allan. Markaðsvæðing, afnám
tollahindrana og í
kjölfarið aukin versl-
un og viðskipti innan
einstakra ríkja og
þeirra í milli átti að
tryggja framfarirnar.
Þungamiðjan í þess-
um samningum er
GATS, Genaral
Agreement of Trade
in Services, Almennt
samkomulag um
verslun með viðskipti.
Samhliða þessum
samningum eru síðan
samningar um land-
búnaðarvörur og almennan iðn-
varning. Á öllum þessum sviðum
gengur starf WTO út á að ryðja
„viðskiptahindrunum“ úr vegi og
opna fyrir einkavæðingu í rekstri
ríkis og sveitarfélaga. En hvernig
hefur tekist til á þessum árum síð-
an WTO var stofnað?
Aðhaldi og lýðræðislegum
vinnubrögðum hafnað
Á þeim rúmu tíu árum, sem lið-
in eru frá undirritun stofnsáttmál-
ans, hefur gengið á ýmsu. Framan
af var reynt að halda GATS samn-
ingaviðræðum í kyrrþey en smám
saman tóku verkalýðshreyfing,
ýmis almannasamtök og vakandi
og gagnrýnin stjórnmálaöfl að
beina sjónum sínum að samninga-
viðræðunum. Innan WTO vissu
menn sem var að markaðsvæðing
velferðarþjónustu sem þarna er
ofarlega á baugi fellur ekki í
kramið hjá almenningi og þess
vegna var ákveðið að reyna að
nota gamalkunnugt ráð og láta al-
menning standa frammi fyrir
gerðum hlut. Samtök launafólks
hafa barist fyrir því að viðræður á
vegum stofnunarinnar fari fram
fyrir opnum tjöldum. Árið 2003
settu PSI, Public Services Int-
ernational, Samtök launafólks í al-
mannaþjónustu, fram þá hug-
mynd, að komið yrði á fót eins
konar þingi fulltrúa alþjóðaverka-
lýðshreyfingar og ýmissa al-
mannasamtaka sem starfaði jafn-
hliða fundum WTO til að stuðla að
lýðræðislegri umræðu og veita
stofnuninni aðhald. Þessu var illa
tekið. Svo forstokkuð hefur stofn-
unin verið að hún hefur meinað
fulltrúum verkalýðshreyfingar og
annarra almannasamtaka að fylgj-
ast með fundum sínum nema í
mjög takmörkuðum mæli.
Málstaðurinn þolir
ekki dagsljósið
GATS ferlið byggir á grundvall-
arsamningi sem stefnir að mark-
aðsvæðingu á öllum
sviðum efnahags-
starfseminnar. Öll ríki
undirgangast
ákveðnar grundvall-
arkvaðir, en einstök
ríki geta hins vegar
gengið mislangt í að
skuldbinda sig til að
markaðsvæða tiltekna
geira efnahagslífsins.
Í yfirstandandi samn-
ingalotu hafa ríki
reist kröfur hvert á
annað en slíkar kröfu-
gerðir fara leynt.
BSRB fékk á sínum tíma neitun
frá úrskurðarnefnd upplýsinga-
mála um aðgang að kröfugerðum
erlendra ríkja á hendur okkur. Í
kjölfarið var því fengið framgengt
að kröfurnar eru birtar á upplýs-
ingavef utanríkisráðuneytisins en
ekki sundurgreindar. Erlendis
hafa samtök á borð við BSRB ver-
ið að reyna að skyggnast á bak við
tjöldin en með misjöfnum árangri,
bæði um kröfur síns heimalands á
hendur öðrum og einnig varðandi
kröfur sem reistar eru á hendur
heimalandinu. Getur það verið
góður málstaður sem ekki þolir
dagsljósið?
Vöxtur án atvinnusköpunar
En hvernig skyldi hafa tekist
til? Samningar um landbún-
aðarmál hafa verið á forsendum
fjölþjóðlegra auðfyrirtækja á
kostnað þróunarríkja. Sama á við
um vöruviðskipti. Öflugustu iðn-
ríkin hafa heimtað ótakmarkaðan
aðgang að fátækum og illa þróuð-
um framleiðslumörkuðum sem í
kjölfarið hafa hrunið; bændur
flosnað upp, smábátasjómenn
hörfað fyrir stórvirkum togurum
iðnríkjanna, smáframleiðendur
orðið gjaldþrota í samkeppni við
stórvirkar framleiðsluvélar iðn-
ríkjanna. Afleiðingarnar eru þann-
ig ekki aukin velsæld heldur hið
gagnstæða, fjöldaatvinnuleysi og
aukin örbirgð. Í yfirlýsingu sem
mörg kröftugustu verkalýðs-
samtök og almannasamtök í heim-
inum hafa undirritað segir m.a.:
„sú kennisetning að verslun leiði
til vaxtar sem síðan leiði til frek-
ari þróunar hefur hreinlega ekki
gengið upp … Aukin verslun getur
við vissar aðstæður vissulega leitt
til vaxtar. En við verðum alltaf að
spyrja, hvers konar vaxtar; vaxtar
hjá hverjum? Nú verðum við,
mjög víða um heiminn, vitni að
vexti án atvinnusköpunar. Verslun
og hagvöxtur eru oft innihalds-
lausar upplýsingar um velferð í
þjóðfélagi þótt þær geti verið
mælistika á velgengni fyrirtækja.
Það sem endanlega skiptir máli er
hvers konar verðmætasköpun á
sér stað … Verði gerð alvara úr
því að markaðsvæða landbún-
aðarframleiðslu enn frekar á sömu
forsendum og áður og að hið sama
verði látið gilda um aðra fram-
leiðslu og þjónustustarfsemi, þá
mun það leiða til stóraukins at-
vinnuleysis og kjararýrnunar hjá
stórum hópum bæði í þróun-
arríkjum og einnig þróuðum ríkj-
um …“
Tímabundið stopp á GATS
Af þessum sökum er nú sett
fram tvíþætt krafa af hálfu fjölda
verkalýðsfélaga og heims-
sambanda þeirra, þar á meðal
BSRB og PSI. Í fyrsta lagi verði
öllum frekari viðræðum á vett-
vangi WTO frestað og reynt að ná
víðtæku samkomulagi við verka-
lýðshreyfingu og almannasamtök
um nýjar samningsforsendur. Í
öðru lagi verði framkvæmt mat á
félagslegum, umhverfislegum og
menningarlegum afleiðingum þess
regluverks í alþjóðaviðskiptum
sem hannað hefur verið af fjöl-
þjóðastofnunum á borð við WTO
og ríkisstjórnir hafa undirgengist.
Verkalýðsfélög um heim allan hafa
sammælst um að koma þessum
kröfum á framfæri í dag. Það þótti
við hæfi að velja 10. desember,
Mannréttindadaginn, til að vekja
athygli á þeim. BSRB hefur tví-
vegis á árinu vakið athygli á hvíta
bandinu sem svo er nefnt en það
bera margir nú um úlnliðinn til að
minna á þörfina á því að brúa bilið
á milli ríkra og snauðra í heim-
inum. Stöðvun GATS samning-
anna væri liður í þeirri viðleitni.
GATS-samningarnir
verði stöðvaðir
Ögmundur Jónasson skrifar
um GATS-samninginn ’Verkalýðsfélög umheim allan hafa sam-
mælst um að koma
þessum kröfum á fram-
færi í dag.‘
Ögmundur Jónasson
Höfundur er formaður BSRB.
ÞAÐ er mjög sérkennileg upp-
lifun nú þegar kjara-
samningar Eflingar
stéttarfélags við borgina
eru til umfjöllunar og
afgreiðslu hvernig for-
maður Félags leikskóla-
kennara kýs að bregðast
við þeim árangri sem
endurspeglast í samn-
ingnum. Annars vegar
óskar hún Eflingu til
hamingju með samning-
inn en á hinn bóginn
segir hún samninginn
vera niðurlægingu fyrir
leikskólakennara og að
menntun þeirra hafi verið gefið
langt nef.
Það hefur legið fyrir um mjög
langan tíma að störf starfsmanna í
öllum umönnunarstéttum, þar á
meðal á leikskólum, hafa verið van-
metin. Hér er um hefðbundnar
kvennastéttir að ræða þó nokkrir
karlmenn vinni þessi störf. Á þessu
hausti hefur þetta
orðið sýnilegra en
fyrr þar sem nær
ógerningur hefur
verið að fá fólk til
starfa. Ástandið hef-
ur bæði bitnað á
þjónustu við almenn-
ing en síðast en ekki
síst í miklu vinnu-
álagi þeirra starfs-
manna sem eftir eru
á þessum vinnustöð-
um, hvort sem þeir
eru í Eflingu eða
öðrum stétt-
arfélögum.
Það var því mikið fagnaðarefni að
finna almenna viðhorfsbreytingu al-
mennings og nú síðast stjórnmála-
manna sem endurspeglast í nið-
urstöðum kjarasamningsins við
borgina. Við finnum á skrifstofu
Eflingar viðhorfin frá leikskólum,
jafnt almennum starfsmönnum sem
leikskólakennurum þar sem mikil
ánægja kemur fram með kjara-
samninginn og viðurkenninguna á
mikilvægi þessara starfa. Dæmi eru
um að nú þegar hafi fyrrverandi
starfsmenn Reykjavíkurborgar á
leikskólum haft samband og hygg-
ist koma aftur til starfa.
Þessu ætti forysta leikskólakenn-
ara að fagna með okkur því í við-
urkenningunni á störfum leikskól-
anna er fólgið tækifæri fyrir þá
sjálfa í kjarabaráttu í stað þess að
tala niður til þeirra starfsmanna á
leikskólunum sem ekki eru leik-
skólakennarnar. Við skulum ekki
gleyma því að það hefur verið sam-
eiginlegt verkefni allra starfsmanna
leikskóla að halda starfinu gang-
andi í því mikla vinnuálagi sem ein-
kennt hefur þessa vinnustaði síð-
ustu misseri.
Í 27 ár hefur verið byggt upp
nám fyrir starfsmenn leikskólanna
sem eru í Eflingu. Mikill metnaður
hefur allan þennan tíma verið lagð-
ur í að byggja upp viðurkennt nám
sem nú í þessum samningum fær
enn frekari staðfestingu. Þeir sem
lokið hafa slíku námi eru kjölfestan
í starfsmannahaldi leikskólanna
með áratuga starfsaldur að baki og
mikla reynslu og þekkingu. Margir
þeirra hafa átt þátt í að aðstoða
verðandi leikskólakennara á fyrstu
misserum starfa sinna. Því má svo
ekki gleyma að fjöldi starfsmanna
sem hefur sótt nám á vegum Efl-
ingar hefur síðan farið í frekara
nám og gerst leikskólakennarar.
Er ekki öllum ljóst að við hljótum
að eiga samleið í þessum málum?
Hljótum að eiga samleið
með leikskólakennurum
Sigurður Bessason fjallar
um samningana við
Reykjavíkurborg ’… í viðurkenningunniá störfum leikskólanna
er fólgið tækifæri fyrir
þá sjálfa í kjarabar-
áttu …‘
Sigurður Bessason
Höfundur er formaður Eflingar.
Gull- og
Silfursmiðjan Erna
Skipholti 3 • sími 552 0775 • www.erna.is
Fallega Jólaskeiðin
frá Ernu
kr. 6.900