Tíminn - 22.04.1971, Blaðsíða 8

8
TIMINN
FIMMTUDAGUR 22. aprfl 1971
Mörgum þótti — og þykir
sjálfsagt enn — stórt átak hjá
okkur íslendingum, þegar við
byggðum Búrfellsvirkjun. Ég
var 17 ára stráklingur austur
á fjörðum, þegar framkvæmd-
irnar hófust — og sannarlega
hafði ég áhuga á því að lesa
og heyra fréttir af átökum á
ALþingi um hinar fyrirhuguðu
fram'kvæmdir við Búrfell og í
Straumsvík. Ég leit á þetta
sem stórt skref þjóðar okkar
fram á við. Áhugi minn á
þessum framkvæmdum óx
hröðum skrefum eftir að þær
voru hafnar. Ég fékk stöðugt
meiri áhuga á því að taka sjálf
ur þátt í þessari miklu upp-
byggingu og smám saman fékk
ég leið á því, að þeytast fram
og aftur um slorugt síldarplan
austur á fjörðum. með fullar
fötur af salti og moka flór á
milli síldartarna.
Stórvirku vinnuvélarnar og
„ameríkönsku“ vinnuaðferð-
irnar, sem ég fékk spurnir af
að ríktu við þessa miklu upp-
byggingu, heilluðu mig mjög
og stóðust gamaldags vinnuað-
ferðir í sveitinni og á síldar-
plani þar engan samanburð í
huga mínum.
Þess vegna var það, haustiö
1967, að ég ákvað að láta til
skarar skríða, og fagurt kvöld
síðla septembermánaðar, eft-
ir mikinn mokstur niðri í síld-
arþró á Breiðdalsvík, bjó ég
mig til suðurfarar. Með við-
komu á Akureyri ,var ég þrem
dögum síðar staddur á ráðn-
ingaskrifstofu sænsk-íslenzka
fyrirtækisins „Fosskraft" að
Suðurlandsbraut 32 í Reykja-
vík, og bauð mig fram sem
vinnukraft austur í Búrfelli.
Fyrirtækið þáði möglunarlaust
boðið og með Landleiðarútu
var ég seint um kvöldið kom-
inn austur eftir.
Leggst forvitinn til svefns
f Búrfelli voru vinnubúðirn
ar tvær: Kampur I var aðal-
búðin og er enn til og stend-
ur undir fellinu, útibúið var
kampur 2 er stóð upp við
Þjórsá, eða „uppi á fjalli“ eins
og það er kallað, þ.e. stóð
skammt frá inntaksmannvirk-
inu. Við það mannvirki skyldi
ég vinna og hafnaði því í
Kamp 2. Mér var þar ásamt
öðrum nýliða vísað inn í svo-
nefnt „móelhús“ sem er lítið
sumarhús, líklega upprunnið
frá frændum okkar Norðmönn
um, en ég veit að m.a. gestir
hjá hótelinu Valaskjálf á Egils
stöðum fá nú gistingu í slíkum
húsum, enda þau keypt af
„Fosskraft". •— Við bjuggum
fjórir í hverju húsi, tveir í
hvorum enda.
Þegar við nýliðarnir geng-
um inn í það húsið er okkur
var vísað á, voru þar fyrir
vinnuhetjur tvær, er við vor-
um brátt komnir í hrókasam-
ræður við. Höfðu þessar tvær
kempur unnið um hríð þar við
virkjunina og að sjálfsögðu
vildum við nýliðarnir þegar fá
að vita hvemig væri að vinna
þama. Af svörum þeirra fé-
laga dró ég þá ályktun, að ný-
tízkuvinnuaðferðir væru þarna
í hávegum hafðar, eins og ég
hafði ímyndað mér. En þar
sem haustmyrkrið grúfði yfir
og ég hafði tilhneigingu til
myrkfælni, ákvað ég að svala
ekki forvitni minni með því að
líta á það sem búið var af inn-
Stórvirku vinnuvélarnar heilluöu menn meira heldur en sópar, múrskeiðar og beyglaðar fötur.
I 11 AF
Á
taksrpannvu-kinu, fyrr.en dag-
aði, og lagðist því til svefns í
nýfengnum svefhpoka frá Hag
kaup.
Ég verð óttasleginn
Monguninn var svalur, en
logn og bjart til himins. Eftir
að hafa belgt út magann af
kornfleksi og mjólk í stórum
matsalnum, innan um reyking-
arhóst og klið svefndmkkinna
vinnuhetja, komst og í sam-
band við þann mann, er mér
var sagt að „melda“ mig við.
þegar til vinnu skyldi haldið.
Bauð sá, er var yfirverkstjóri
við inntaksmannvirkið og
Skagamaður, mér sæti í jepp-
anum sínum. Síðan var ekið í
gegnum hóp gangandi verka-
manna og staðnæmzt við
miklar járnalagnir og allskyns
smíðisverk, er bentu til þess að
þarna var mikið mannvirki að
rísa af grunni. Yfirverkstjór-
inn fór nú með mig til eins
af undirverkstjórum sínum, er
var samanrekinn náungi, rjóð-
ur í andliti, hét Lindberg og
var finnskur.
— Þú átt að vinna undir
stjórn þessa manns, sagði yfir-
verkstjórinn við mig, og hvarf
síðan á braut.
Án þess að fá tækifæri til
að heilsa þessurn finnska yfir-
manni mínum, fylgdi ég hon-
um fast eftir er hann kjagaði
af stað í áttina til vinnuskúrs
þarna skammt frá.
Með drunur frá háværum
vinnuvélum í eyrum, varð ég
skyndilega óttasleginn. Hvað
skyldi hann láta mig gera, hvað
skyldi hann láta mig gera?
hugsaði ég, og sú hugsun yfir-
gnæfði brátt drunumar.
Hvemig í ósköpunum átti ég
að vera fær um að stjórna ein-
hverri flókinni vinnuvél, þótt
kannski hún væri ekki stór?
Ég, sem ekki hafði annað gert
alla mína ævi, en hringsnúast
með salt umhverfis síldarstúik
. ,ur, vinná einföldustu - sveitar-
störf og lesa hundgamlar skóla
bækuri Jó; þvfefip déskotanuiiv'’
varstu nú að álpast hingað.
gaztu ekki.setið heima vesling-
urinn og hugað að kúm og
síld. Dagar þínir eru líklega
senn taldir innan um allt þetta
stórbrotna vinnusvæði.
Spánýr sópur og
beygluð fata
En þegar inn í vinnuskúr-
inn var komið, varð undrunin
óttanum yfirsterkari. — f stað
þess að fá eitthvað „amerík-
anskt“ vinnutæki í hendurnar,
rétti sá finnski mér ónotaðan
sóp og beyglaða fötu og bað
mig síðan að fylgja sér enn
eftir. Með þessi dýrmætu
vinnutæki í höndunum, elti ég
nú þennan kjagandi bolabít,
sem reyndar átti eftir áð verða
góður kunningi minn, niður í
breiðan grunnan skurð er bú-
ið var að gera með dínamit-
inu hans Nobels og búið var
að skipta í fjóra hluta frá tré-
smiða hendi. Lindberg hinn
finnski skilgreindi nú fyrir
mér á norrænu tungutaki, að
þarna ætti í framtíðinni áð
steypa heil ósköp og því þyrftu
klappirnar að vera vel hreinar.
Trésmiðir höfðu skilið mikið
sag eftir á þeim, og það skildi
ég sópa af klöppunum. Nokk-
uð var þarna um lausa smá-
hnullunga og þá skyldi ég tína
upp og engan skilja eftir.
Eftir að hafa útskýrt þetta fyr
ir mér. hvarf verkstjórinn á
braut að líta eftir öðrum er
unnu undir stjórn hans.
Hringsól á móbergsklöpp
Þessi fyrsti vinnudagur
minn við uppbygg'ingu stóriðju
á íslandi, er mér eins minnis-
stæður ög dagurinn í dag.
Þann dag hringsólaði ég um
lítið svæði með fötu i hendi
og tíndi stein og stein eins oa
■ safnári. Og þótt ekki væri mik-
ið um alveg lausa steina þar
ó klöppunum, þá vildi ég vera
: athafnasamur þennan fyrsta
vinnudag minn hjá nýju fyrir-
tæki og gerði mig því lítið
fyrir og losaði nýja og nýja
steina, enda auðvelt verk á
sprengdri móbergsklöpp. —
En að sópa sagkorn af afar
ósléttri klöpp, var verk er mér
var algjörlega ofviða að inna
af hendi, einkum og sér í lagi
vegna þess, að hún var all-
mjög rök.
Þegar ég svo tók mér hvíld-
ir við steintínsluna, gaf ég mig
að tali við aðra er hringsóluðu
um klappirnar, og voru búnir
að vera það lengi í starfi þar
á klöppunum, að steintinsla
var ekki lengur í verkahring
þeirra. Komst ég þar þegar í
kynni við menn af ýmsu tagi
og þar kynntist ég líka þeim
fslendingi, sem líklega hefur
sagt stórfengnari kynlífssög-
ur af sjálfum sér, en nokkur
annar íslendingur. — Um
kvöldið var ég búinn að upp-
götva, að sannleikskorn var í
máltækinu „fjarlægðin gerir
fjöllin blá og mennina mikla“,
og yfir steiktu kjöti og blóm-
kálssúpu strengdi ég þess heit.
að gerast aldrei steinasafnari.
Mánaðadvöl á klöppum
Nýir menn komu í vinnu-
flokk þess finnska, og næstu
þrjá eða fjóra mánuði var okk
ur ætíð vísað á umræddar
klappir, þegar vinnuflokksins
var ekki þörf annars staðar.
Þegar vetrarkuldinn kom og
sandur og steinar, er fjarlægð-
ir skyldu — og alltaf virtust
jafn margir, þótt margir væru
fjarlægðir dag hvern — frusu
fastir. varð gripið til þess ráðs.
að byggja vfir okkur og síðan
voru olíukyntir biásarar settir í
gang svo að léttklæddir dund-
uðum við síðan við holugröft
á klöppunum með múrskeiðar
og fötur.
Þegar svo mánuðirnir liðu
og lítið gekk við klapparhreins
unina, gerðust sænskir „boss-
ar“ órólegir því að samkvæmt
áætlun átti þegar að vera búið
að steypa yfir alla klöppina.
Var þá gripið til þess ráðs að
fá lánaða menn úr öðrum
vinnuflokkum til að taka sér
múrskeiðar og fötur í hönd og
hreinsa klappirnar. Við, sem
fyrir vorum tókum þessn vel,
enda gott að fá nýja félaga til
þess að taka þátt í að ræða
um hin ýmsu efni, allt frá
heimspeki niður í grófasta
klám og fylliríssögur.
Ekki veit ég hversu margir
tóku ástfóstri við klappirnar að
tarna, en áhuginn fyrir að
hreinsa þær tók brátt að
þverra hjá mörgum, enda sá-
um við að þarna gátum við
setið svo lengi sem jarðskorp-
an brást ekki. Höfðu því marg
ir það til siðs að reýkja pípur
sínar og skiptast á skoðunum
í ró og næði, þegar vissa var
fyrir hendi á því, að enginn
verkstjóri var í nálægð. Stund-
um var til þess ráðs gripið, að
hafa sérstakan varðmann, er
sá um, að allir voru athafna-
samir á klöppunum, bæri verk
stjóra að.
Einu sinni brást þó bogalist-
in. Þá ‘komu kvorki meira né
minna en tíu sænskir og ísl.
„bossar" og ef mig ekki mis-
minnir seðlabankastjóri sjálf-
ur með þeim, að tíu mönnum
aðgerðarlausum á klöppunum
með tíu pípur, spjallandi sam-
an um síðasta helgarævintýri
í bænum. Reyndar var mér
sagt frá þessu, þar eð þetta
var eftir hádegi, og þar sem
ég hafði lengi nætur dvalið við
lestur á Greifanum frá Monte
Christo, hafði ég sofnað svo
vært eftir hádegismatinn, að
ég hafði ómögulega getað rifið
mig upp af blundinum. En allt
hafði víst verið í lagi, enginn
rekinn fyrir leti við störf, guð
sé lof.
Og sjá: Klappirnar
urðu hreinar
En eins og svo margt annað,
tók klappardvölin skjótan end-
ir.
Frostlausan vetrardag, voru
skyndilega loftpressur tvær
komnar á staðinn. Sterkbyggð
ar slöngur voru síðan frá þeim
leiddar og niður á klappirnar.
Síðan var allt sett í fullan
gang. Með kraftinum frá loft-
pressunum kom svo sterkur
blástur úr slöneunum, að sand
ur og steinar þyrluðust út í
veður og vind.
Nú var allt í einu nóg að
gera, og rykugir og sveittir,
beindum við slöngunum að
hverium þeim stað er óhrein-
indi voru. Og sjá: Eftir urn
14 klst hamasang með slöng-
urnar, skriðum við klappa-
hreinsarar breyttir í rekkju
með þá vissu í huga, að miklu
takmarki var náð. Klappirnar
voru hreinar orðnar og dag-
inn eftir huldi bær brátt grá-
Jeit steypan.
Daginn eftir var ég búinn
að fá loftbor til umráða, en
ætíð síðan. begar ég heyri orð-
ið stóriðja. koma sópur. beygl-
uð fata og múrskeið fram í
huga minn.
(Eilítið „fært í stílinn“
— Einar Björgvin).