Tíminn - 19.05.1971, Blaðsíða 8

8
MIÐVIKUDAGUR 19. maí 1971
TIMINN
Stéingrímur Sigfússon:
Tónlistarmál dreifbyiisins
i Fyrsti læknirinn, sem ég sá
á lífsleiðinni, barn að aldri eða
fyrir rúmum fimmtíu árum, var
sá góði maður, Jónas heitinn
Sveinsson. Hann sat á Hvamms-
tanga og var elskaður og dáður
af öllum fyrir dugnað, ósér-
plægni, alúð við sjúka og heil-
brigða, en einkum þó glaðværð
sína og óskeikula hæfileika til
að auka bjartasýni manna og
vekja hjá þeim sjálfstraust og
öryggi í hverskonar erfiðleik-
um. Þá var engin bifreið til
í þessum landshluta, enda vegir
varla hæfir fyrir slík farartæki
og mun það hafa tekið læknir-
inn fjórar klukkustundir að kom
ast þessa leið, heim til mín að
Stóru-Hvalsá í Hrútafirði og var
þó Jónas læknir annálaður hesta
maður og laginn við að „hressa
uppá“ reiðhestana engu síður en
sjúklingana. Nú má komast
þetta á klukkutíma. Fimmtán
árum síðar var ég orðinn organ-
leikari vestur á Patreksfirði.
Annexía Patreksfjarðarprests
var Stóri-Laugardalur í Tálkna-
firði, þangað fór ég stundum
með prestinum til að spila við
messu og man ég eftir að við
fórum einu sinni gangandi alla
leið, nema hvað við vorum ferj-
aðir yfir Tálknafjörðinn, þessi
reisa mun hafa tekið þrjár klst.,
en má nú komast á fjörutíu
mfnútum í bíl og sjálfsagt.ekki
nema stundarfjórðung ef farið
er í hraðbáti. Einnig fór ég eitt
sinn gangandi frá Patreksfirði
til Bíldudals, yfir Hálfdán, það
tók sex klst., nú er þetta ekið á
einni klst. með því að fara ró-
lega. Og að lokum vil ég nefna
enn eitt dæmi til skýringar á
því, sem á eftir fer: Fyrir þrem
árum var ég í Reykjavík og fékk
slæmt nýrnasteinakast um
miðja nótt. Það tók nákvæm-
lega þrjár klukkustundir að ná
í næturlæknir til að stöðva þær
heldur ónotalegu kvalir, sem
þessum sjúkleika fylgir. Sem
sé: Það eru ekki lengur vega-
lengdir sem máli skipta hér á
landi, heldur aðstæður. Þess-
vegna getur einn prestur nú
hæglega þjónað þar sem þurfti
fimm f gamla daga, sama máli
gegnis um fleiri þjónustugrein-
ar t.d. organista, yfirsetukonur,
radíóvirkja, búnaðarráðunauta,
lækna og sýslumenn. Landið
hefir nefnilega minnkað, eins
og raunar allur heimurinn. Þess-
vegna eru nú augu manna óðum
að opnast fyrir þeim sannleika
að við verðum að breyta þjón-
ustustarfsemi dreifbýlisins og
það sem allra skjótast, koma
upp öruggum þjónustumiðstöðv-
um á krossgötum vítt og breytt
um landið, með krossgötum á
ég við þá staði, þar sem auðvelt
er að komast frá til annarra
staða hvers umdæmis, en ein-
mitt þetta atriði hefir orðið til-
efni rifrildis um keisarans
skegg víðast hvar, sem það
hefir borið á góma. Hvert
„pláss“ vill hafa þessa þjón-
ustumiðstöð hjá sér. Þarna eim-
ir enn eftir af hinni aldagömlu
hreppapólitik okkar íslendinga
og er Ijósasta dæmið nýafstaðið
rifrildi hér á Austfjörðum út af
staðsetningu á væntanlegum
menntaskóla. Austfirðingar
kvarta oft sáran út af því að
þeir séu hafðir útundan í þjóð-
félaginu, það gerðu Vestfirð-
ingar líka, minnsta kosti þar
iem áu í>ekki til, en þessi ágætu
og aflasælu byggðarlög væru
örugglega betur á vegi stödd, ef
íbúar þeirra hefðu borið gæfu
til að standa saman sem einn
maður og knýja á valdamenn
landsins til að leysa vandamál
hvers landshluta sem einnar
heildar, en ekki sem misjafn-
lega margra „plássa“. Við er-
um ekki lengur 200 þúsund nagl-
bítar, við erum ein þjóð, sem
skiptist í stórum dráttum á
fjóra landshluta, en þeim má
svo skipta, félagslega séð, í
nokkur smærri umdæmi og þar
með kem ég að kjarna þess
máls, sem mér er efst í huga,
en það er hvernig leysa á hina
brýnu þörf dreifbýlisins fyrir
söng og tónmenntun íbúanna, en
slík menntun er nú orðið talin
eins sjálfsögð og lestur og
skrift meðal allra menningar-
þjóða heimsins og hefir víða
verið um aldaraðir. Hér á landi
eru tónlistarskólar reknir sem
einkaskólar með lítilfjörlegum
styrk frá ríkinu. Það eru því
algjörlega sérréttindi þeirra,
sem einhver peningaráð hafa, að
afla börnum sínum menntunar
á þessu sviði. Því ekki eru að-
eins skólagjöld óhemjulega há,
heldur eru og hljóðfæri miklu
dýrari en vera þyrfti, ef þau
væru ekki tolluð allt upp í 70
— 80% og flutt inn með hag-
„lcvæmara móti en nú tíðkast.
Meðan ríkfavaldið breytir
ekki afstöðu sinni til þessara
mála og gerir alla tónlistar-
skóla að ríkisskólum og undir-
stöðumenntun í tónlist að
skyldunámi, en hún er fyrst og
fremst sú, að nemendurnir læri
að hlusta á tónlist og kynnast
almennri tónlistarsögu, með
virkri þátttöku þeirra, sem hafa
ótvíræða tónlistarhæfileika þ.e.
geta lært að spila á hljóðfæri
eða syngja, verða hin ýmsu
byggðarlög að koma sér saman
um að reka sameiginlegan tón-
listarskóla fyrir eitthvert á-
kveðið umdæmi, því það er
hverju „smáplássi" ofvaxið, að
standa undir slíkum skóla út af
fyrir sig, með kannski aðeins
10—30 nemendur á hverjum
stað, hér á ég við „alvörunem-
endur“ ekki einhvern leikara-
skap, þ.e. nemendur, sem hafa
ánægju og yndi af tónlist, en
ekki hæfileika til hljóðfæra-
leiks og ættu því að leggja
stund á að hlusta og skilja tón-
list og þann undraheim, sem
hún hefir upp á að bjóða þeim,
sem hafa kjark og vilja til inn-
göngu.
Nokkrar sýslur hafa tekið upp
þennan hátt og reynzt vel. Má
þar tilnefna Árnessýslu, Borg-
arfjarðarsýslu, Húnavatnssýslu
og Rangárvallásýslu. Með þessu
fyrirkomulagi starfa þarna marg
ir kennarar með margskonar
kunnáttu, sem hagnýta má eftir
þörfum á stóru svæði, en hvert
þessara svæða hafa sína á-
kveðnu „miðstöð" eins og vera
ber.
Hér á Austfjörðum eru núna
starfræktir að ég held einir þrír
tónlistarskólar, hér á Fáskrúðs-
firði, í Neskaupstað og hinn
yngsti í Höfn í Hornafirði. Þó
að samgöngur hér séu erfiðari
cn í áðumefndum sýslum, ætti
að vera hægt með sæmilegu
móti að reka hér sameiginlegan
tónlistarskóla fyrir a.m.k. eftir-
Steingrímur^Sigfússon
talda staði: Egilsstaði, Eski-
fjörð, Fáskrúðsfjörð og Réýðái1-
fjörð. Við slíkan skóla þyrfti til
að byrja méð 2—3 kennara, sem
farið gætu á hina ýmsu staði til
skiptis eða eftir samkomulagi,
sem vel hentaði. Þeir gætu, og
það væri bezt, allir búið á ein-
um ákveðnum stað, sem yrði
þá „miðstöð", ég tilnefni Reyð-
arfjörð, þaðan er stutt til allra
átta, en annars fer það auðvitað
mest eftir þyí hvaða staður vill
eitthvað af mörkum leggja um-
fram aðra t.d. hvað snertir hús-
næðx. í annan stað gætu þeir
búið sinn á hverjum stað en
unnið undir sameiginlegri rtjórn
og aðstoðað hver annan eftir
þörfum. Öll sveitarfélögin stæðu
saman að skólanum, sem heitið
gæti Tónlistarskóli Austurlands
og ótrúlegt finnst mér að ekki
væri hægt að fá betur úti lát-
HUÖMLEIKASAL
KIRKJUSÖNGUR I LAGI
Söngur í kirkjum landsins er
því miður ekki alltaf jafnfagur,
þótt oftast sé góður hugur að
baki. Þó virðist einn söfnuður
hér í bænum hafa óvenjugóðan
kór í sinni þjónustu, en það er
Langholtssöfnuður. Þessi kór
söng fyrra sunnudag í Háteigs-
kii-kju, og var stjórnandim oi’g-
anleikari Langholtssóknar, Jón
Stefánsson. Efnisskráin var
vönduð og afar skemmtileg. Þar
gaf að hlýða mjög svo gæfu-
legar útsetningar Róberts A.
Ottóssonar á gömlum sálmum
og lög eftir Hugo nokkurn Dist-
ler, sem margir kunna vel að
meta, þótt undirritaður sé raun-
ar ekki í þeirra hópi. Hápunkt-
ur þessa samsöngs var lítil
Messa eftir Haydn og tvö íög
eftir Mozart elskulegan. Til að-
stoðar voru nokkrir hljóðfæra-
leikai’ar úr S. L, svo og Gústaf
Jónsson organleikari. Kórinn og
hlióðfæraleikai’arnir voru vel
heima í sínum hlutverkum, og
hefur Jón Stefánsson greinilnga
æft þetta fólk af mikilli alúð
og kunnáttu. Ef kirkian al-
mennt hefði svona gott fólk á
sínum snærum, þyrfti hún engu
að kvíða um framtíðina. Það
er raunar trúa mín, að mikill
áhugi sé nú innan kirkjunnar
að vanda hljómlistarflutning
inn styrk frá ríkinu til slíkrar
starfsemi, heldur en að hver og
einn sé að ota sínum tota. Þetta
mál þarf ekki mikillar umhugs-
unar við ef vilji til samstarfs
er fyrir hendi og ég set hug-
myndina hér fram, ef ráðamenn
þessara mála í heimabyggð,
vilja gera eitthvað raunhæft og
alvarlegt átak í þessum málum
og það skal þá um leið verða
mitt síðasta innlegg í tónlistar-
mál Austfirðinga, því mín verð-
ur tæpast þörf hér öllu lengur
við núverandi aðstæður.
Eg vil að lokum vitna í stjórn
málayfirlýsingu, sem gefin var
á nýafstöðnu þingi Framsókn-
arflokksins, ekki af því að ég
vilji gera þessi mál á neinn hátt
pólitísk, né að ég sé um of trú-
gjam á að framkvæmdir verði
alltaf í réttu hlútfalli við þess-
ar samþykktir stjómmálamanna
en það sýnir þó, að eitthvað
hefir verið um málið hugsað og
rætt á þessum vettvangi, en þar
segir m.a. „Vinna ber að því, að
listir og bókmenntir séu í raun
almennings- og þjóðareign . . .
Efld verði hverskonar listkynn-
ing um allt land . . Tónlistar og
myndlistarfræðsla í skólum
landsins verði endurskoðuð frá
rótum með það fyrir augum
m.a. að vekja lifandi áhuga hjá
börnum og unglingum á góðri
list og búa þeim, sem listgáfu
hafa sem bezt skilyrði til að
þroska gáfu sína allt frá ungum
aldri. Flokksþingið leggur ríka
áherzlu á menningarlega notkun
félagsheimila. (Itbr. mín) Efla
þarf stórlega áhugamannastarf
á sviði leiklistar og tónmennta
m.a. með auknu leiðbeinenda-
starfi í þessum greinum".
meira en verið hefur. Ef þetta
reynist ekki bara óskhyggja
mín, gæti kii’kjan orðið þjóð-
inni mikils virði, þrátt fyrir allt.
Leifur Þórarinsson
POLYFÓNKORINN
í KRISTSKIRKJU
Engu virðist þurfa að kvíða í
kórmálum landsins. Nú í vor hef
ur hver kórinn á fætur öðrum
látið til sín heyra, og var flest
fallegt, sem barkar þeirra fram-
kölluðu, þótt eflaust séu urn
þetta skiptar skoðanir, eins og
vera ber. Pólýfónkórinn og Kór-
skólinn sungu saman í Krists-
kii’kju fyrir skömmu, og var þar
um hreinan englasöng að ræða.
Sérstaka ánægju vakti flutning
ur Magnificatsins eftir Monte-
verdi, sem þarna var sunginn
með orgeli, en áður hafði P'lý-
fónkórinn flutt verkið r.i ð Sin
fóniuhliómsveit Islands. Organ
leikari var Árni Arinbiarnarson.
og stóð hann sig eins og vænta
mátti með hinni mestu prýði.
Ymislegt gott eftir Bach var
einnig á efnisski’ánni og þarf
ekki að fjölyi’ða um stórfengleik
þess meistara. Þeir, sem eru
fyrst og fremst ábyrgir fyrir
þessu fyrirtæki, eru auðvitað
söngstjórinn Ingólfur Guðbrands
son og raddþjálfarinn Ruth L.
Magnússon. Þessu fólki, og al-
mennum kórféln^um. eiga ís-
lenzkir tónlistarunnendur mikia
skuid að gjalda. Væri óskandi,
að allir hlutaðeigendur geri sér
það ljóst i tíma. því vextir og
gengi f-ru a sífelldri hreyfingu,
og engin veit, hvað gerist eft-
ir kosningar.
Leifur Þórarinsson