Fréttablaðið - 22.05.2003, Qupperneq 16

Þótt Sjálfstæðisflokkurinn sé núað ganga frá framlengingu
stjórnarsamstarfs við Framsókn-
arflokkinn um fjögur ár til viðbót-
ar eru sjálfstæðismenn engu að
síður á tímamótum. Fylgi flokksins
í kosningunum fyrir tæpum tveim-
ur vikum var mun minna en sjálf-
stæðismenn geta sætt sig við ef
þeir ætla sér að halda í aðalhlut-
verk sitt á pólitíska sviðinu á Ís-
landi. Ef þeir sætta sig við þetta
fylgi og telja sér trú um að árang-
ur kosninganna hafi verið viðun-
andi eru þeir jafnframt að sætta
sig við að gefa þetta hlutverk eftir
eða í það minnsta að deila því með
öðrum. Til að halda stöðu sinni
þurfa þeir því að vera ósáttir – og
sú afstaða er á einhvern hátt ólík
sjálfstæðismönnum og þeir hafa fá
fordæmi um hvernig á að vinna sig
út úr henni. Það er annað en með
vinstri- og miðjumenn. Það fólk
þarf fremur þjálfun í tryggð við
forystu og stefnu sinna flokka en
naflaskoðun.
Sjálfstæðismaður í naflaskoðun
er eins og kórvilla. Það hefur alltaf
fylgt flokknum vissa um að hann
sé fulltrúi réttra viðhorfa og innan
hans sé rétta fólkið. Flokkurinn
hefur ekki þurft að selja stefnu
sínu á markaðstorgi stjórnmál-
anna. Flokkurinn tapar á því ef
fólk túlkar stefnu hans sem hægri
stefnu, frjálshyggju – hvaðeina
sem minnir á pólitík. Þess vegna
hafa menn eins og Hannes Hólm-
steinn Gissurarson fækkað kjós-
endum flokksins meira en saman-
lagðir andstæðingar hans. Hannes
bendlar Sjálfstæðisflokkinn við
pólitík – einstrengingslega pólítík
sem fremur tilheyrir smáflokkum.
Samband Sjálfstæðisflokksins og
þjóðarinnar byggir á óljósri til-
finningu um að best fari á því að
sjálfstæðismenn stjórni landinu;
að þeim sé betur treystandi, hafi
síður en aðrir annarlega hagsmuni
að leiðarljósi, hafi bestu þjálfunina
– eða eitthvað annað. Stefna
flokksins í hugum fólks er óljós,
tengd því að vera sjálfstæður ein-
staklingur og því að þjóðin sé sjálf-
stæð; sambland af stolti, sjálfs-
trausti og temmilegri íhaldssemi.
Fyrir utan fylgistapið vegna
klofningsframboðs Alberts Guð-
mundssonar 1987 hefur flokkurinn
tvisvar goldið afhroð í kosningum
og í bæði skiptin boðið fram heild-
stæða stefnu í efnahagsmálum.
Kjósendur höfnuðu „leiftursókn
gegn verðbólgu“ árið 1978 og 30
milljarða skattalækkunum í ár.
Lærdómurinn er því að sjálfstæð-
ismenn skyldu varast að fara niður
á plan pólitískra flokka og mæta
þjóðinni með stefnu í forgrunni.
Það er kannski vegna þessarar
litlu þarfar fyrir stefnu að sjálf-
stæðisflokkurinn er háðari for-
ingjum sínum en aðrir flokkar.
Góður Sjálfstæðisflokkur er
stefnulítill en með sterkan for-
ingja. Þegar kynslóð núverandi
forystumanna var að komast til
valda beitti hún fyrir sig stefnu-
málum – vildi endurnæra Sjálf-
stæðisflokkinn. Í byrjun gerði
þessi kynslóð lítið annað en veikja
þáverandi forystumenn með því að
véfengja getu þeirra til að ná ár-
angri og með því að þrýsta á um að
ákveðin stefnumál yrðu sett á odd-
inn í flokknum. Þótt þessari kyn-
slóð tækist að knýja fram manna-
breytingar í forystunni var það
ekki fyrr en hún hætti að flagga
stefnumálum að henni tókst að efla
flokkinn. Tími kynslóðaskiptanna
– níundi áratugurinn – var slæmur
tími fyrir sjálfstæðismenn.
Stundum er sagt að sagan fari í
hringi. Og það er margt líkt með
frjálshyggjunni í „leiftursókninni
1978“ og skattalækkunartillögun-
um nú. Í báðum tilfellum má rekja
áhrif á stefnuna til stefnumála
yngri kynslóðarinnar. Og í báðum
tilfellum verður undanlátssemi
hinna eldri til að veikja flokkinn og
skaða forystuna. Það tók flokkinn
næstum 15 ár að komast endanlega
frá högginu frá 1978. Það eitt hlýt-
ur að hvetja sjálfstæðismenn til að
æfa sig í naflaskoðun og reyna að
ganga hraðar til verks. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um Sjálfstæðisflokkinn
16 22. maí 2003 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
Það hefur verið fróðlegt aðfylgjast með því, hversu fólk-
inu, sem bjó gegn vilja sínum
undir einræðisstjórnum komm-
únista í Mið- og Austur-Evrópu í
hálfa öld eða lengur og mátti una
því, að líf þess væri lagt í rúst,
hefur tekizt að fyrirgefa eða
a.m.k. slá striki yfir svo miklar
misgerðir. Og það er mikilvægt
að reyna að átta sig
á því, hvers vegna
f y r i r g e f n i n g i n
varð ofan á í þess-
um löndum með
óverulegum undan-
tekningum. Lykill-
inn að þessari
kristilegu lausn
var sá, að gömlu
kommúnistarnir
báðust ýmsir af-
sökunar á atferli sínu á einn eða
annan hátt og lofuðu bót og betr-
un. Enda er enginn ágreiningur
um það lengur í þessum löndum,
að markaðsbúskapur ber af mið-
stjórn og að lýðræði ber af ein-
ræði eins og gull af eiri: málið er
útrætt. Forseti Eistlands er t.a.m.
fyrrverandi formaður eistneska
kommúnistaflokksins, forseti
Póllands er einnig gamall komm-
únistaráðherra og þannig áfram.
Þessir menn og aðrir í sömu spor-
um kunnu að skammast sín, mis-
vel að vísu: þeir báðust forláts og
voru því teknir í sátt.
Sagan verður að vera rétt
skráð
Þessi leið virtist ófær í Suður-
Afríku eftir valdaskiptin þar á
síðasta áratug, þar eð nýir lands-
stjórnendur treystu forverum
sínum ekki til þess að horfast í
augu við fortíðina að fyrra bragði
og biðjast afsökunar. Þess vegna
var Sannleiks- og sáttanefndin
sett á laggirnar þarna suður frá
fyrir atbeina Nelsons Mandela
forseta og Desmonds Tútú erki-
biskups, sem var formaður
nefndarinnar. Hugmyndin, sem
að baki bjó, var einföld og skýr:
Hér getur aldrei orðið friður til
frambúðar, hugsuðu þeir, nema
sagan sé gerð upp og rétt skráð.
Lygi og forherðing eru lélegir
förunautar. Þeim Mandela og
Tútú og samherjum þeirra var
ekki í mun að refsa þeim, sem
höfðu brotið af sér, og hafði
Mandela þó mátt sitja inni í 27 ár.
Nei, Sannleiks- og sáttanefndin
lét þvert á móti það boð út ganga,
að þeir, sem játuðu brot sín,
fengju sakaruppgjöf að launum,
en aðrir gætu átt lögsókn yfir
höfði sér, gengju þeir ekki að
sáttatilboði nefndarinnar innan
tilskilins tíma. Þetta gekk bæri-
lega: margir glæpamenn úr röð-
um fyrrverandi ríkisstjórnar þel-
ljósra aðskilnaðarsinna gáfu sig
fram og uppskáru frelsi að laun-
um. Sumar vitnaleiðslurnar
reyndu þó mjög á þolrif nefndar-
innar, t.d. vitnisburðir gegn mið-
aldra lækni – doktor Dauði var
hann kallaður í blöðunum – þess
efnis, að hann hefði m.a. sprautað
eyðniveirunni í blökkusjúklinga
sína skv. fyrirmælum frá Pretor-
íu, höfuðborginni. Hann fékkst
ekki til að játa, svo að mál hans
fór fyrir rétt, þar sem hann var
sýknaður.
Af þessum tveim dæmum get-
um við dregið einfalda reglu.
Fyrirgefning útheimtir iðrun.
Þegar menn fást til að játa mis-
gerðir sínar og biðjast velvirð-
ingar á þeim, þá er frekara upp-
gjör við fortíðina óþarft eins og í
Austur-Evrópu: einföld fyrir-
gefning dugir. En þegar menn
þráskallast við og þræta fyrir
drýgðar misgerðir, þá kallar þrá-
in á frekara uppgjör eins og í
Suður-Afríku, til þess eins að
tryggt sé, að sagan sé rétt skráð:
það er kjarni málsins í báðum til-
fellum. Því að sagan varðar veg-
inn fram á við.
Opnum bækurnar
Þessi dæmi eiga erindi við Ís-
lendinga, þótt blessunarlega sé
ólíku saman að jafna að öðru
leyti. Nú styttist vonandi í það, að
stjórnmálaflokkarnir sjái sig
knúna til að opna bækur sínar,
svo að almenningur fái að kynn-
ast fjárreiðum flokkanna – eftir
þeirri sjálfsögðu reglu, sem
tíðkast í flestum nálægum lönd-
um, að stjórnmálaflokkar megi
ekki liggja undir grun um, að þeir
séu til sölu. Sumir hafa lýst þeirri
skoðun, að það sé nóg, að flokk-
arnir opni bækur sínar héðan í
frá og framvegis; þeim þykir eft-
ir þessu rétt að láta fortíðina
liggja í þagnarþey. Til þess að sú
leið sé fær, þyrftu flokkarnir eig-
inlega að játa það undanbragða-
laust, að þeir hafi þegið óviðeig-
andi fjárframlög. Að öðrum kosti
þurfa þeir að hreinsa sig af út-
breiddum grunsemdum um, að
þeir hafi þegið vafasöm framlög
af fyrirtækjum – og það geta þeir
ekki gert með góðu móti nema
með því að opna bókhaldið aftur í
tímann.
Þessi tillaga um gagnsæjar
fjárreiður er lögð fram enn á ný
til þess eins að reyna að eyða tor-
tryggni og stuðla að því, að þjóð-
arsagan sé rétt skráð. Ef stjórn-
málaflokkarnir hafa í reyndinni
þegið fé af fyrirtækjum og hags-
munahópum í stórum stíl og
gengið erinda þeirra á kostnað al-
mennings, þá verður fólkið í land-
inu að fá að vita um það. Það er
engum hollt að lifa lífinu undir
leyndarhjúpi, ekki til lengdar. ■
Reykingar
verði
bannaðar
Gunnar A.H. Jensen skrifar:
Í dag sem endranær er hamastsem mest má gegn reykingum
og annarri óhollustu. Um leið fara
gífurlegir fjármunir í súginn þeg-
ar hvert íþróttamannavirkið á
fætur öðru er reist. Meðal annars
til þess að auka hróður einskis
nýtrar og hundleiðinlegrar
íþróttagreinar leiðinlegasta fólks
í heimi, fótbolta.
Ég játa að hafa verið það
heimskur að falla fyrir tóbakssal-
anum þegar ég var 18 ára en er nú
blessunarlega hættur fyrir um tíu
árum ef undan er skilinn svo sem
einn vindill á hálfs árs fresti. Eft-
ir því sem best verður séð þá hef-
ur ekkert breyst síðan ég var 18
ára og er ég fertugur í dag. Enn
eru unglingar að reykja og selja
tóbak.
Mig langar til að beina orðum
mínum til þeirra sem þykjast hafa
áhuga á málefninu að það er löngu
kominn tími til þess að banna al-
farið framleiðslu og sölu á tóbaki
í veröldinni. Það væri tilvalið að
byrja á Íslandi. Þangað til ættu
menn að sjá sóma sinn í að láta
fólk í friði sem lætur annað fólk í
friði. Og fyrst við erum byrjuð þá
legg ég til að öll sala og fram-
leiðsla á áfengi verði líka bönnuð
því fátt er hvimleiðara en misnot-
að áfengi (þá er skárra að reykja).
Kannski væri hægt að fá fótbolt-
ann bannaðan líka? ■
Um daginnog veginn
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um fjárreiður
stjórnmálaflokkana
Fyrirgefning
og fjármál
■ Bréf til blaðsins
■ Aðsendar greinar
Dæmdir til naflaskoðunar
Seðlabanki Íslands hafði for-göngu um að nokkrir bankar
og verðbréfafyrirtæki stofnuðu
Verðbréfaþing Íslands árið 1985.
Þetta kemur fram á heimasíðu
Kauphallar Íslands, sem er arf-
taki Verðbréfaþingsins.
Ríkistryggð skuldabréf voru
einu skráðu verðbréfin fyrstu
árin og uppistaðan í viðskiptunum
allt til ársins 1993. Árið 1990 hófst
skráning húsbréfa.
Fyrstu hlutabréfin voru skráð
árið 1990. Ákveðið var á árinu
1991 að stofna fullgilt verðbréfa-
þing fyrir hlutabréf. Mörg fyrir-
tæki hófu undirbúning fyrir
skráningu árið 1992. Í árslok 1996
höfðu alls 32 fyrirtæki verið
skráð. Í lok ársins 1999 voru
skráð fyrirtæki orðin 75 talsins.
Árið 2000 gerðist það í fyrsta
sinn að félögum fjölgaði ekki á
Verðbréfaþingi þrátt fyrir ný-
skráningar, þar sem nokkuð var
um sameiningar fyrirtækja.
Fjöldi skráðra félaga var því enn
75 í upphafi árs 2001 og vegna
áframhaldandi afskráninga og
samdráttar í nýskráningum hafði
félögum fækkað í árslok frá upp-
hafi árs og voru nú 71 talsins.
Sama þróun hélt áfram á árinu
2002 en þá fækkaði félögum
vegna samruna og yfirtöku og
voru skráð félög 64 talsins í lok
ársins. Félögum hefur enn fækk-
að á þessu ári og eru nú 56. Frek-
ari fækkun er væntanleg.
Hinn 1. júlí 2002 tók Verð-
bréfaþing upp nafnið Kauphöll Ís-
lands hf. ■
Saga Kauphallar Íslands ■ Af Netinu
Langt í land
„Er sanngjarnt gagnvart reynd-
um þingmönnum að synja þeim
um ráðherraembætti á þeim
forsendum að þeir séu karl-
menn? Ja, einhversstaðar verð-
ur jafnréttið að skjóta rótum,
eða hvað? Í draumaveröld
hugsum við ekki um kynferði
þegar kemur að ráðherraskip-
an. En við eigum langt í land.“
DAGBJÖRT HÁKONARDÓTTIR Á VEFNUM POLITIK.IS.
Hefnd og refsing
„Nánasta hirð forsætisráðherra
Íslands elskar hefnd og refs-
ingu. Hún leitast við að sá ótta
í hjörtu þeirra, sem taldir eru
hafa stundað drottinsvik.“
JÓNAS KRISTJÁNSSON Á VEF SÍNUM JONAS.IS.
Fréttablaðið tekur nú við aðsend-um greinum. Greinarnar eiga að
vera á bilinu 200 til 400 orð í word.
Senda skal greinarnar á netfangið
kolbrun@frettabladid.is ásamt
mynd af greinarhöfundi. Frétta-
blaðið áskilur sér rétt til þess að
velja og hafna og stytta greinar. ■
■
Þessi tillaga um
gagnsæjar fjár-
reiður er lögð
fram enn á ný
til þess eins að
reyna að eyða
tortryggni og
stuðla að því,
að þjóðarsagan
sé rétt skráð.
Baksvið