Fréttablaðið - 09.10.2003, Síða 18

Félagsmálaráðherrann, ÁrniMagnússon, segir ekkert hafa
komið fram sem bendir til þess að
kjarasamningar hafi verið brotnir
á starfsmönnum við Kárahnjúka.
Sama segir hann hvað varðar lög.
Þau hafa ekki verið brotin, segir
ráðherrann.
Hann er mjög ósammála for-
mælendum starfsmanna. Þeir hafa
hver á eftir öðrum fullyrt annað.
Þorbjörn Guðmundsson, Guð-
mundur Gunnarsson, Halldór
Björnsson og Grétar Þorsteinsson
hafa allir sagst hafa sannanir fyrir
brotum á kjarasamningum og lög-
brotum. Ráðherrann trúir þeim
ekki. Forystumenn starfsmanna
hafa ekki sparað lýsingarnar á að-
búnaði og kjörum starfsmann-
anna. Ráðherrann er annarrar
skoðunar. Þess vegna er komin
fram ný Kárahnjúkadeila. Hún er
um trúverðugleika ráðherrans
annars vegar og talsmanna verka-
manna hins vegar.
Auðvitað á eftir að skýrast
hvorir hafa rétt fyrir sér. Þá mun
einnig skýrast hvort málstaður
einhvers skaðast. Samkvæmt
hefðinni munu eflaust deilendurn-
ir allir standa eftir ósárir. Reyndar
er það ekki aðalmálið - heldur hitt
að bætt verði úr því sem miður
hefur farið.
Af öllu sem hefur heyrst frá
virkjunarvinnunni er ekkert eins
tíkarlegt og að ekki sé sami matur
fyrir alla starfsmenn þegar matast
er á miðnætti. Íslenskir starfs-
menn eru sagðir fá heita máltíð en
erlendir samlokur. Eflaust er það
ekki lögbrot og varla brot á kjara-
samningum, annars veit ég það
ekki, en hvað sem hver segir er ga-
lið að mismuna með þessum hætti.
Auðvitað bendir allt til að
ástandið verði verra og verra með
hverjum degi. Vetur er að koma og
ef bústaðir halda ekki sandi þá
halda þeir varla snjó og skafrenn-
ingi. Þess vegna eiga eftir að verða
skrifaðar margar fréttir í vetur.
Þar verður trúlega sagt frá köld-
um verkamönnum. Það á eftir að
sverfa til stáls, hafi talsmenn
starfsmanna rétt fyrir sér. Þá
verður ekki við það unað að hund-
ruð starfsmanna standi ískaldir í
röðum eftir að fá mat á disk, svo
löngum að þeir öftustu komast
ekki að og snúa aftur svangir til
vinnu.
Ábyrgðin hlýtur ekki síst að
vera Landsvirkjunar og ráðherr-
ans. Nema verkalýðurinn ljúgi öllu
saman og allt sé í himnalagi. Þá er
ábyrgðin forkólfa verkalýðshreyf-
ingarinnar. ■
Áaðalfundi Breska íhalds-flokksins sem nú er haldinn í
Blackpool hvíslast fundarmenn
og fjölmiðlafólk á um að samsæri
sé í undirbúningi og því sé beint
gegn Iain Duncan Smith formanni
flokksins. En nú hefur samkoman
staðið í þrjá daga og ennþá bólar
ekkert á samsærinu.
Að skaða ímynd flokksins
Sumir telja að samsærismenn
muni ekki láta til skarar skríða
gegn formanninum á aðalfundi
flokksins því að þeir telji að slíkt til-
tæki mundi skaða ímynd Íhalds-
flokksins, þess í stað hafi þeir í hyg-
gju að bíða eftir hentugu tækifæri
þegar þing hefur komið saman.
Hvort sem þetta samsæri er í bí-
gerð eða ekki er ljóst að Iain Dunc-
an Smith nýtur ekki einróma stuðn-
ings samflokksmanna sinna. Marg-
vísleg gagnrýni beinist gegn hon-
um, og þykir sumum að hann sé of
„mjúkur og félagslega þenkjandi“
en öðrum að hann sé of hægrisinn-
aður, og þurfi að taka meira tillit til
hinnar „ábyrgu hægristefnu“ sem
William Hague, fyrirrennari hans í
embætti, boðaði.
Í reykfylltum bakherbergjum
á fundinum í Blackpool flytja
áhrifamenn í flokknum ræður um
stefnumál flokksins eða skort
hans á stefnumálum, og úr ræðu-
stóli á flokksþinginu hafa menn
verið mjög gagnrýnir. Engu að
síður hefur enginn vogað sér að
blása til sóknar gegn foringjanum
og enginn hefur stungið upp á
hugsanlegum arftaka hans.
Fyrirsagnaþyrstir
fréttamenn
Ef til vill er samsæri íhalds-
manna gegn foringja sínum ein-
ungis til í höfðinu á fyrirsagna-
þyrstum fjölmiðlamönnum. Á ný-
afstöðnu þingi Breska verka-
mannaflokksins töluðu frétta-
menn um að hugsanlega yrði gerð
uppreisn gegn formanninum Tony
Blair. Sú varð þó ekki raunin,
heldur fór þingið vel og stillilega
fram, og Tony Blair þótti heldur
hafa styrkt stöðu sína innan
flokksins, meðan krónprinsinn,
Gordon Brown, þótti hafa veikt
stöðu sína að sama skapi.
En þeir fréttamenn sem halda
fram samsæriskenningum gegn Iain
Duncan Smith sitja við sinn keip og
segja, að þótt engir samsærismenn
hafi gefið sig fram sé ekki þar með
sannað að ekki sé um samsæri að
ræða. Þeir telja líklegt að samsær-
inu sé slegið á frest þar til samsær-
ismenn, andstæðingar Smiths, hafi
komið sér saman um eftirmann
hans.
Þrátt fyrir að alls staðar sé
hvíslað um samsæri kveðst Iain
Duncan Smith hvergi banginn. Á
flokksþinginu hefur hann haft
frumkvæði að því að leggja fram
ný stefnuskráratriði um allt milli
himins og jarðar frá heilbrigðis-
málum, menntamálum og eftir-
launamálum til löggæslumála - á
öllum þessum sviðum hefur
stefnuskrá Íhaldsflokksins verið
endurnýjuð.
Duncan Smith segist ætla að
þagga niður í andstæðingum sín-
um með því að leggja fram raun-
veruleg og sigurstrangleg stefnu-
mál. Engu að síður halda hvísling-
arnar áfram á flokksþinginu. ■
Mál manna
SIGURJÓN M. EGILSSON
■ skrifar um framkvæmdirnar
við Kárahnjúka
Úti í heimi
■ Flokksþing breska Íhaldsflokksins fer
nú fram í Blackpool. Hvíslað er um
hugsanlegt samsæri gegn Iain
Duncan Smith.
18 9. október 2003 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Spurning dagsins er þessi: úr þvíað Sjálfstæðisflokkurinn leiddi
Íslendinga ótrauður inn í Atlants-
hafsbandalagið á sínum tíma og
sami flokkur sýnir nú aðild að Evr-
ópusambandinu engan áhuga, hvað
hefur þá breyzt? Spurningin vakn-
ar af þeirri ástæðu, að bæði þessi
bandalög eru allsherjarbandalög:
þau eru samtök flestra þeirra
þjóða, sem standa
okkur Íslendingum
næst, en þó ekki
allra, enda stendur
Svíþjóð utan við
NATO og Noregur
utan ESB. En þau
eru eigi að síður
allsherjarsamtök
þeirra þjóða, sem
búa í höfuðatriðum
að okkar tegund af
evrópskri siðmenn-
ingu - samtök, sem
við ættum því að
réttu lagi að eiga að-
ild að. Spurningin er
því þessi: er afstaða Sjálfstæðis-
flokksins til ESB núna samboðin
afstöðu hans til NATO frá upphafi
og æ síðan? Hver er munurinn? Er
hann fyrst og fremst munur á
NATO og ESB? Eða munurinn á
Sjálfstæðisflokknum þá og nú?
Inngangan í NATO 1949
Lykilákvæði Norður-Atlants-
hafssamningsins, stofnsáttmála
NATO, felst í fimmtu grein hans.
Þar segir að vopnuð árás á eitt eða
fleiri aðildarríki í Evrópu eða
Norður-Ameríku skuli talin árás á
þau öll, og komi þá önnur aðildar-
ríki til aðstoðar, hvert um sig eða í
sameiningu - með vopnavaldi ef á
þarf að halda. Við undirskrift
samningsins áskildi Ísland sér að
vísu undanþágu frá ákvæðinu um
beitingu vopnavalds, þar sem Ís-
lendingar væru vopnlaus þjóð og
ætluðu ekki að koma sér upp her.
Þessi fyrirvari haggaði þó ekki höf-
uðatriðinu, sem er lykillinn að
vörnum Íslands: árás á Ísland er
árás á öll hin, svo að árás á annað
aðildarríki er þá með líku lagi jafn-
framt árás á Ísland, og komi þá Ís-
land eins og önnur aðildarríki með
einhverjum hætti til aðstoðar, þótt
vopnlaust sé. Með undirritun Atl-
antshafssáttmálans afsöluðu Ís-
lendingar sér réttinum til þess að
skerast úr leik í stríði.
Fyrirvarinn af hálfu Íslands var
ekki skriflegur, hann var mest til
heimabrúks, og honum var lýst svo
hér heima, að Ísland hefði gerzt
stofnaðili að NATO með fyrirvara
um algera sérstöðu Íslands. Tillögu
á Alþingi þess efnis, að fyrirvarinn
væri tekinn í sáttmálann, var þó
hafnað. Raunverulegt framlag Ís-
lands til varnar-
samstarfsins, þ.e. heim-
ild til hernaðarumsvifa í landinu,
var frá upphafi háð óskoruðu neit-
unarvaldi íslenzkra stjórnvalda.
Auk þess gengu Íslendingar að því
vísu, að NATO-aðildin kostaði land-
ið ekki krónu. Þvert á móti var,
þegar fram í sótti, ýmislegt gert til
að hafa tekjur af varnarsamstarf-
inu. Íslendingar lögðu ekki fram
herlið, og á þeim vettvangi sam-
vinnunnar, sem snerist um fjár-
framlög, en ekki liðsafla, þ.e.
Mannvirkjasjóðurinn, var um það
samið, að aðrir greiddu hlut Ís-
lands.
Aðild að ESB 2007?
Ef Ísland ætti nú kost á ESB-að-
ild með hliðstæðum skilmálum, t.d.
2007, þegar Búlgaría og Rúmenía
búast til inngöngu, myndi Sjálf-
stæðisflokkurinn þá snúa við blað-
inu? Það er ekki gott að vita, því að
ESB býður ekki upp á hliðstæða
skilmála. Rómarsáttmálinn, sem er
eins konar stjórnarskrá ESB, legg-
ur blátt bann við mismunun eftir
þjóðerni, en ESB virðir þó eigi að
síður sérstöðu viðsemjenda sinna,
skárra væri það nú. Sambandið
hefur engan hag af því að kippa
fótunum undan verðandi aðildar-
löndum. Það segir sig sjálft.
Einn munurinn á NATO og ESB
er sá, að þróunarsjóðir ESB bjóða
ekki upp á einkamang af því tagi,
sem hægt var að stunda í krafti
Mannvirkjasjóðs NATO, enda þótt
þeir í Brussel kalli nú ekki allt
ömmu sína í þeim efnum. Íslend-
ingar gætu sótt mikið fé í þróun-
arsjóðina eins og t.a.m. Finnar og
Svíar gera til handa dreifðum
byggðum, en þó aðeins á gagnsæj-
um jafnræðisgrundvelli. Atlants-
hafsþjóðirnar féllust í reynd á það
sjónarmið 1949 að koma til móts
við Íslendinga eins og þeir töldu
sig þurfa. Gætu sjálfstæðismenn
hugsað sér að sækja nú um aðild
að ESB eftir því lögmáli? Hver
veit? Vandinn hér er sá, að ESB
fylgir þeirri grundvallarreglu, að
í stórum dráttum skuli eitt yfir
alla ganga. Hefði Sjálfstæðis-
flokkurinn leitt Ísland inn í NATO
upp á þau býti? Kannski. Kannski
ekki.
Munurinn á NATO og ESB helzt
í hendur við muninn á Sjálfstæðis-
flokknum þá og nú. Ólafur Thors,
formaður flokksins, fól varafor-
manni sínum, Bjarna Benedikts-
syni, forustu í NATO-málinu á sín-
um tíma. Bjarni var utanríkisráð-
herra og vel til forustunnar fallinn.
Ólafi og Bjarna var umhugað um
hvort tveggja í senn, varnir Íslands
og framlag Íslands til sameigin-
legra varna Atlantshafsþjóðanna.
Hvaða forustumaður í flokki þeirra
heyrist nú tala um skerf Íslands til
evrópskrar samvinnu? Enginn.
Hvers vegna ekki? ■
Vinnugleði
Guðmundur Örn Jónsson
verkfræðingur MBA skrifar
Þau eru allt of sjaldgæf þauaugnablik þegar stjórnmála-
menn segja eitthvað annað en
það sem allir geta verið sam-
mála um. Þau augnablik eru þó
dýrmæt því þá opinbera þeir
sérstöðu sína og lífsýn og auð-
velda okkur, kjósendum, að meta
hvort við eigum samleið með
þeim.
Það gerðist þó í Eldhúsdags-
umræðum á Alþingi er þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins lýsti við-
horfum flokksins til vinnunnar:
atvinnuleysi væri böl og hátt at-
vinnustig jákvætt.
Að vera sviptur sjálfum
möguleikanum til að afla sér
lífsviðurværis er sannarlega böl
og eflaust ein mesta frelsis-
skerðing sem nokkur maður
lendir í. Aftur á móti er hægt að
deila um kosti og galla hærra at-
vinnustigs. Sérstaklega á Ís-
landi, í dag.
Hátt atvinnustig merkir að
hærra hlutfall landsmanna er í
vinnu. Að fleiri hendur þurfa að
vinna, og vinna lengur, til að
halda uppi lífskjörum þjóðarinn-
ar. Þannig vinna Íslendingar
næstum helmingi lengur en
Norðmenn. Samt hafa þeir of lít-
ið upp úr krafsinu því lands-
framleiðsla á vinnustund er
næstum tvisvar sinnum hærri í
Noregi en á Íslandi.
Hærra atvinnustig merkir
einnig að færri eru á ellilífeyri.
Þannig fara Íslenskir karlmenn
8 árum seinna á ellilífeyri held-
ur en kynbræður þeirra í OECD.
Hærra atvinnustig merkir
einnig að færri eru í skóla og er
nú hlutfall Norðmanna sem
ljúka háskólanámi helmingi
hærra en Íslendinga.
Samkvæmt stefnu Sjálfstæðis-
flokksins er þetta jákvætt enda
sagði Ólafur Thors að vinnan
væri grundvöllur allrar lífsgleði
(ekki menntun, tómstundir eða
fjölskylda), og Íslendingar þyrftu
að afkasta meira en aðrir. ■
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um
Atlantshafsbandalag
ið, Ísland og
Evrópusambandið
■ Bréf til blaðsins
FLOKKSÞING ÍHALDSFLOKKSINS
Iain Duncan Smith formaður Íhaldsflokksins heilsar upp á Nicholas Brooke, verkamann í
plastverksmiðju í Blackpool, en þar fer flokksþing Íhaldsflokksins fram um þessar mundir.
Samloka fyrir útlendinga
■
Einn munurinn
á NATO og ESB
er sá, að þróun-
arsjóðir ESB
bjóða ekki upp
á einkamang af
því tagi, sem
hægt var að
stunda í krafti
Mannvirkja-
sjóðs NATO,
enda þótt þeir í
Brussel kalli nú
ekki allt ömmu
sína í þeim efn-
um.
Formaðurinn
valtur í sessi
Um daginnog veginn
Hver er munurinn?
FRÁ NATOFUNDI
„Munurinn á NATO og ESB helzt í hendur við
muninn á Sjálfstæðisflokknum þá og nú.“