Tíminn - 05.10.1971, Blaðsíða 9

MUÐJUDAGUR 5. október 1971
TÍMINN
9
Útgafandi: FRAMSÓKNARFLOKKURlNN
rramkvæmdastjórl: Kristján Benedlktason Ritstjórar: Þórarinn
Þórartnsaon (áb) Jón Helgason. lndriBI Q Þorsteinsson og
Tómat Karlsson Auglýslngastjórl: Stelngrimur Gislason Rit
■tjómarskrilstofur I Edduhúsinu. simar 18300 - 18306 Skrif-
■totur Basiikastræti 7 — Afgreiðsluslml 12323 Auglýsingasiml:
19523. Aðrax skrifstofur stmi 18300. Askriftargjald kr 195,00
á mánuði tnnanlands. t lausasðlu fcr 12,00 elnt — Prentsm
Edda hf.
Verður hrollvekjunni
af stýrt ?
Þegar Ólafur Björnsson prófessor lét svo ummælt á
síðasta þingi, að horfur væri hrollvekjandi, þegar verð-
stöðvuninni svonefndu lyki, átti hann fyrst og fremst
við þá kaupsamninga, sem nú er unnið að. Ólafi var ljóst,
að „viðreisnarstjórnin“ hafði búið þannig að láglauna-
fólki, að óhjákvæmilegt væri að veita því verulegar
kjarabætur. Ótti hans var sá, að þetta myndi ekki tak-
ast að óbreyttum vinnuaðferðum, án þess að það leiddi
til nýrrar illviðráðanlegrar verðhækkunaröldu. Þess vegna
lagði hann áherzlu á, að gengislækkunarleiðin væri ekki
fær lengur, heldur jrði nú að reyna ný vinnubrögð.
Það er misskilningur, að það dragi nokkuð úr þess-
um ótta, sem Ólafur Björnsson lét svo eftirminnilega í
ljós, þótt verðlag á sjávarafurðum sé hagstætt um þess-
ar mundir. Hrollvekjan verður eigi að síður staðreynd,
ef það tekst ekki að leysa mál láglaunafólksins án nýrra
meiriháttar dýrtíðaröldu.
Og tvímælalaust er það, að hrollvekjan hefði orðið
staðreynd, ef fylgt hefði verið óbreyttri stefnu fyrrver-
andi ríkisstjórnar, sém m.a. fól§t í stórfelldum víxl-
hækkunum á kaupgjaldi og verðlagi.
Vonin um, að það heppnist að afstýra hrollvekjunni,
er fólgin í því, að nú takist að halda öðruvísi og hyggi-
legar á málum en áður, þ.e. að það takist að bæta hlut
þeirra, sem lakast eru settir, án þess að dýrtíðarhjólin
fari aftur í fullan gang. Fráfarandi ríkisstjórn skyldi
eftir erfitt og margþætt vandamál, þar sem voru
hin þröngu kjör láglaunafólksins. Það þarf samstillt-
an skilning og vilja launþegasamtaka, vinnuveit-
enda og ríkisvalds, ef það mál á að leysa á heppilegan
hátt.
Sú von, sem ríkir nú um það, að þetta takist,
byggist fyrst »g fremst á nýrri og breyttri stjórnar-
stefnu. Tii þess að leysa þetta mál, nægir ekki
kauphækkun ein, því að verði hún atvinnulífinu um
megn, mun hún tapast aftur með einum eða öðr-
um hætti. Til þess að leysa þetta mál, þarf að beita
skattalögum, tryggingamálum og öðrum slíkum
opinberum tækjum til að tryggja raunverulega kaup-
máttaraukningu hjá þeim, sem minnst bera úr být-
um. Það er ekki krónutala launanna, heldur raun-
verulegur kaupmáttur þeirra, sem skiptir máli.
Núverandi ríkisstjórn lét það vera meðal fyrstu verka
sinna að bæta á ýmsan hátt aðstöðu þeirra, sem hafa
erfiðasta aðstöðu. Þar var þó aðeins um byrjunina að
ræða. Eigi að síður voru það glögg merki um breytta
stjórnarstefnu. En því aðeins næst þó árangur þessarar
stefnu til fulls, að nýrri dýrtíðaröldu verði afstýrt.
Vegna hinnar nýju og breyttu stjórnarstefnu á nú
að vera betri jarðvegur til að leysa þessi mál en lengi
áður. Það er sameiginlegur hagur launafólks, atvinnu-
rekenda og þjóðarheildarinnar að það takist að tryggja
vinnufrið til lengri tíma og treysta og auba kaupmátt
launanna og þá fyrst og fremst hjá þeim láglaunuðu.
Hér er mikið í húfi fyi*ir alla, þvi takist þetta ekki, mun
það sýna sig, að ekkert var ofmælt hjá Ólafi Bjömssyni
á síðasta þingi. þegar hann gaf til kynna, að hrollvekja
væri framundan, ef ckki væri tekin upp ný vinnubrögð
Þ.Þ.
r ■ ■»— -- ■■■ ■ ■ ■■
Gísli Guðmundsson, alþingismaður:
Tekst að stððva borg
ríkísþróunina?
Þegar ég var að velta því
fyrir mér, hvernig ég ætti að
verða við ósk ritstjóra Tímans
um að skrifa „þriðjudags-
grein“ blaðsins að þessu sinni,
varð fyrir mér 10 ára gamalt
handrit að „hugvekju“, sem ég
setti saman og birti í Dcgi á
Akureyri á sínum tíma undir
fyrirsögninni: „Á ísland að
verða borgríki við Faxaflóa?“
Ég hefi oft orðið var við það
síðan, að þessi fyrir: Vgn, um
„borgríkið“ hefir orðið mönn-
um umhugsunarefni, en eigi
að síður hefir þróunin í áttina
$ til borgríkis haldið áfram og
jafnvel færzt í aukana á sum-
um sviðum. Nefna má í því
sambandi stórvirkjun Þjórsár
og staðsetningu stóriðjunnar,
sem nýtur meirihluta orkunn-
ar þaðan. f vor síðast liðið
var svo byrjað að stíga annað
skref og enn stærra, er sam-
þykkt var lagaheimild um tvær
stórvirkjanir á sömu sióðum,
og er að vísu enn ekki full-
stigið. Hið valdamikla og mann
marga ríkisbákn í höfuðborg-
inin hefir fært út kvíarnar á
þessum tíma og þar með auk-
inn forgangsréttur hennar til
starfskrafta, sem ætla má.
að sén eftirsóknarverðir sakir
lærdóms og forystu. Skal þessi
þróun ekki nánar rakin hér,
aðeins á það minnzt, að t Stór-
Reykjavík á nú hcima meira
en helmingur þjóðarinnar.
Einsdæmi mun vera, að mann-
fjöldi eins borgarsvæðis sé svo
stór hluti þjóðar. Þessi hlut-
fallslega stærsta borg heims-
ins er fögur sýnum og hefir
margt sér til ágætis. En galli
er á gjöf Njarðar. Þjóðin, sem
slík, er feig, ef hún safnast
öll eða mestöll saman í stór-
borg og mistekst að byggja
landið. Vandamálin eru mörg,
smá og stór, en þetta er mál
málanna. Án landsbyggðar eng
in íslenzk framtíð.
Eitt af því, sem miklu getur
ráðið um það, að, landið í
heild verði í byggð, er út-
færsla landhelginnar. Er þá
gott til þess að vita, að komin
er til valda ríkisstjórn, sem
sett hefir landhelgismálið efst
á stefnuskrá sína og virðist
á góðri leið með að efla ein-
ingu innanlands um það og m.eð
ferð þess. En þar sem þess er
nú skammt að bíða, að ný-
kjörið Alþingi hefji störf,
þykir mér hlýða að rifja upp
ýmislegt annað af því, sem
stefnuyfirlýsing hinnar nýju
ríkisstjórnar gefur til kynna
um vilja hennar til að rétta
hlut landsbyggðar, vel vitandi
þó, að orðalag slíkra yfirlýs-
inga er, af skiljanlcgum
ástæðum stundum eigi svo
ljóst sem skyldi en skýrist,
þegar til nánari athugunar og
framkvæmda kemur.
Eitt af frumskilyrðum þess,
að landsbyggð haldist er, að
komið verði I veg fyrir áfram-
haldandi fólksfækkun í sveit-
um. Nýlega hefir verið frá þvi
sagt opinberlega, að bændum
hafi fækkað um 1000 á einum
áratug. Mikilvæg er sú yfir-
Iýsing nýju stjórnarinnar, að
kaupmáttur tekna hjá bænd-
um verði aukinn um a.m.k.
20% á næstu 2 árum og sú
áherzla, sem á það er lögð, að
kjör þeirra skuli vera sambæri-
leg við kjör annarra vinnandi
stétta. Sama er að segja um
þá fyrirætlun að gera stofn-
lánakjör landbúnaðarins hag-
stæðari en þau mbú i->eru, að
hækka rckstrarlán bænda og
jarðakátiþaláii og færa upp-
hæðir íbúðalána f sveitum til
samræmis við önnur lán. Al-
menn íbúðalán í þéttbýli frá
Húsnæðismálastofnuninn. geta
nú orðið 600 þús. kr. og í
mörgum tilfellum bætast þar
við lán frá öðrum stofnunum.
En bændur fá nú 450 þús. kr.
lán, og hafa fengið 60 þús. kr.
framlag að auki. Það framlag
þarf bersýnilega að hækka
mjög mikið, og taka ber fullt
tillit til þess, að yfirleitt er
útilokað, að bændur fái við
eignarskipti það endurnýjunar-
verð sem flestir aðrir fá. í
stjórnarsáttmálanum er m.a.
gert ráð fyrir ,að sveitarfélög
fái aðstoð til að eignast eyði-
jarðir. Áformað er að ljúka
„innan þriggja ára“ rafvæð-
ingu allra þeirra bújarða, sem
„hagkvæmt er talið, að fái raf-
magn frá samveitum“ en eftir
er að skýra það orðalag nán-
ar. Gera skal áætlun um yl-
rækt og fiskirækt og um efl-
ingu innlendrar fóðurfram-
ieiðslu.
Meðal „höfuðmarkmiða“ rík-
isstjórnarinnar samkvæmt
stefnuskránni er að jafna
námsaðstöðu ungmenna. f
þessu felst að sjálfsögðu, að
veitt verði sérstök námskostn-
aðaraðstoð til þeirra, sem eiga
við þá sérerfiðleika að stríða,
að geta ekki dvalið hcima
þann tíma ársins þegar nám er
stundað.
Það er einnig í stefnuyfir-
lýsingunni talið meðal „höfuð-
markmiða“ ríkisstjórnarinnar,
að JÖFNUÐ verði aðstaða
landsmanna í heilsugæzlu- og
heilbrigðismálum og sérstak-
lega kostað kapps um að bæta
úr vandræðum læknislausra
héraða. Það er víst ekki of-
mælt, að á árinu, sem er að
líða, hafi nál. f jórða hvert hér-
að af þeim 55 héruðum, sem að
lögum eiga rétt til þess, að
héraðslæknir sé þar búsettur,
verið læknislaus. Norðaustur-
land er mjög áberandi dæmi
um vatnsafls- og jarðhitavirkj-
vantar héraðslækna á Breiðu-
mýri, Kópaskeri, Raufarhöfn,
Þórshöfn og Vopnafirði.
f stefnuskránni er gert ráð
fyrir því að koma upp raforku-
verum „til öryggis“, þar sem
þess er mest þörf og að stefnt
verði að því að tengja saman
„meginaflstöðvar“ landsins.
Rætt er um, að þegar verði
hafinn undirbúningur að stór-
um vatnsafls- og jarðhitavirkj-
unum. Eins og sakir standa eru
„meginaflstöðvar“ landsins,
sem komið hefir verið upp eða
áformaðar samkvæmt lögum,
allar á takmörkuðu svæði sunn
anlands, og því tengdar sam- ,
an jafnóðnm og byggðar eru. -j
En stórar aflstöðvar eða |
„meginaflstöðvar i öðrum |
landshlutum og tenging Suð- áf
urlandsvirkjananna við þær j
myndu að sjálfsögðu auka „ör- S
yggi“ landsbyggðar og þá að |
sjálfsögðu einnig auka'r ',,ör- S
yggi“ raforkuframleiðslunnar M
í heild, ef t.d. jarðhræringar |
koma fram í einhverjum lands- ,.j
hluta en ekki öðrum. Einnig !
er gert ráð fyrir að ,,vinna [j
áfram að jöfnun raforkuverðs j
í landinu og nú hefir ríkis- |
stjórnin ákveðið að beita sér g
fyrir því, að orkuframleiðslu- 1
fyrirtækið, „Landsvirkjun“, |
verði þjóðareign, en svo er f
ekki samkvæmt lögum þeim, a
er nú gilda. i
Gert er ráð fyrir ítarlegri i
endurskoðun á flutningakerfi 9
landsins, einkum að því, er y
varðar þungavöruflutninga, og
að tekin verði rfkislán til vega-
gerðay til viðbótar því fram-
kvæmdafé, sem vegasjóður
leggur þeim af sértekjum sín-
um. En á síðari árum hefir
verið á það bent, að verulegur
hluti af umferðinni í landinu
renni enn beint í ríkissjóð, en
með þvf að láta ríkissjóð sjálf-
an standa straum af vegagerð-
arlánum mætti rér ráða bót á
þannig að viðráðanlegt yrði
fyrir ríkissjóðinn.
Enn eru ótalin a.m.k. f jögur
atriði stjórnarsáttmálans, sem
gefa til kynna, að hin nýja rfk-
isstjórn muni beita sér fyrir
því, að landsbyggðarstefnunni
verði veitt vaxandi brautar-
gengi. Gert er ráð fyrir, að í
tengslum við Framkvæmda-
stofnun ríkisins, sem komið
mun verða á fót nm leið og
Framkvæmdasjóður svonefnd-
ur, og að líkindum Efnahags-
stofnunin hverfi úr sögunni,
verði rekinn byggðajafnvægis-
sjóður, sem taki við eignum og
tekjum Atvinnujöfnunarsjóðs,
Framnald á bls. 14. fi
ÞRIÐJUDAGSGREININ^