Fréttablaðið - 16.02.2004, Blaðsíða 16

Þátturinn Ísland í bítið á Stöð 2 ísamvinnu við Ruth Reginalds
söngkonu hugðist sjónvarpa lýta-
aðgerð söngkonunnar. Lýtalækn-
ir samþykkti þáttargerðina. Hér
var því um að ræða þrjá aðila sem
sömdu sín á milli og vildu færa al-
menningi aðgang að ferlinu. Þessi
sjónvarpsþáttur sækir sennilega
fyrirmyndina í bandaríska þátt-
inn „Extreme Makeover“, sem er
bæði fróðlegur og skemmtilegt
afþreyingaefni. En ekki á Íslandi.
Sjálfskipaðir eftirlitsmenn
Því miður er okkar þjóðfélag,
enn þann dag í dag, mjög lokað.
Það sem verra er að hér eru yfir-
völd og nefndir í eftirlitshlutverki
og vita alltaf betur en almenning-
ur og stýra því sem við fáum að
aðhafast í okkar daglega lífi.
Fyrsti „eftirlitsmaðurinn“
Dagný Jónsdóttir skrifaði bréf í
fjölmiðlum og lýsti yfir að hún
væri mótfallin sjónvarpsútsend-
ingunni og mótfallin lýtaaðgerð-
um í fegrunarskyni. Þetta er auð-
vitað í lagi að Dagný hafi persónu-
lega skoðun á slíkum aðgerðum,
en hún er stjórnmálamaður og þar
með að tala fyrir þá sem hún vinn-
ur fyrir, kjósendur. Næstu „eftir-
litsmennirnir“ sem stigu fram
voru fulltrúar landlæknisembætt-
isins. Þeir kölluðu lýtalækninn á
fund, lýtalæknirinn guggnaði og
afþakkaði þátttöku. Þess ber að
geta að landlæknisembættið vinn-
ur líka fyrir okkur, kjósendur.
Einstaklingsfrumkvæði þarf frið
til að blómstra
Læknum á Íslandi er bannað að
auglýsa starfsemi sína, og það
sama gegnir í Bandaríkjunum, en
því þá þessi mismunur? Læknar á
Íslandi auglýsa vinnu sína í
læknaritum sem dreift er um
landið. Læknar í Bandaríkjunum
auglýsa vinnu sína í sams konar
ritum.
Og það er viðurkennt. Sjón-
varpsþáttagerð í Bandaríkjunum
er ekki auglýsing og greinar á síð-
um dagblaða um lækningar og
lækningaaðferðir er ekki auglýs-
ing. Því ætti það að vera á Íslandi?
Því miður fyrir okkur þjóð-
félagsþegna eru öfl í samfélaginu
sem enn telja að það beri að sann-
færa okkur um hvernig við eigum
að lifa.
Væri ekki undarlegt ef Dagný
Jónsdóttir og landlæknisembætt-
ið kæmust að þeirri niðurstöðu að
„eftirlitsmennirnir“ fylgdust með
þeim sjálfum!
Hér þarf mikla breytingu í
okkar þjóðfélagi svo einstaklings-
frumkvæði fái að blómstra
óhindrað af eftirlitsmönnum. En
svona er Ísland í dag eða réttara
sagt Ísland í bítið. ■
Ég hef verið í meðferð í Byrginu.Mig langar að koma á framfæri
hvað meðferðin hefur gert fyrir
mig og svo marga aðra. Ég leitaði til
Byrgisins þann 17. júní 2002 og var
þá verulega illa farin af eiturlyfja-
neyslu. Ég er ekki viss um að ég
hefði lifað mikið lengur hefði ég
ekki leitað mér hjálpar og fengið
hana strax.
Lífsviljinn var farinn
Ég gat ekki orðið hugsað um
börnin mín vegna neyslu og van-
líðan og endaði á götunni. Þegar
ég var komin í Rockville tók ég
trú að nýju og lífslöngunin óx
fljótt. Ég fór að taka virkan þátt í
dagskránni og starfi Byrgisins.
Svo kom reiðarslagið, Byrgið átti
að flytja úr Rockville. Hvert verð-
ur farið? Hvað verður um okkur?
Þetta voru spurningar sem komu
frá fólkinu og glumdu allan dag-
inn. Afleiðingin var ótti og kvíði.
Að lokum flutti Byrgið að Efri
Brú í Grímsnesi. Þar er engin að-
hlynning starfrækt enda staður-
inn of lítill og rúmar rétt helming-
inn af þeim vistmönnum sem voru
í Rockville. Aðstaða til að taka á
móti veiku fólki er því farin enda
tóm vitleysa að reka afeitrunar-
deild lengst uppi sveit. Langt er
fyrir sjúkrabíl að koma ef óhöpp
verða.
Neyðaróp
Nú eru nokkrir mánuðir frá því
að við fluttum hingað og neyðarópin
berast ríkisstjórninni um aðhlynn-
ingarstöð í mannabyggðum. Ekkert
gerist nema fólkið á strætum borg-
arinnar deyr í eymd og kvöl sem
vímuefnaneyslan hefur í för með
sér. Fyrst voru þau fimm nú eru þau
orðin fjórtán mannslífin sem eru
farin. En hver er skýringin?
Þetta fólk eru oftar en ekki langt
gengnir vímuefnaneytendur sem
ítrekað hafa farið í meðferð. Ekkert
hefur gengið, sama hvert leitað er.
Stundum er hreinlega lokað á fólk
sem er búið að koma „of oft“ í með-
ferð en það hefur Byrgið aldrei gert
nema þegar heimilið er fullt.
Þetta fólk er búið að missa alla
von og hefur leitað hjálpar án
árangurs. Það er farið að skammast
sín að leita eftir frekari hjálp og það
verður að sækja þetta aumingja
fólk, sem ráfar um stræti borgar-
innar, af því það hefur ekki rænu
eða kjark að koma sjálft. Koma þarf
fólkinu í hlý og góð rúm í öruggu
umhverfi. Umvefja það kærleika til
að ná upp lífsviljanum og gefa þeim
von, sem þau eru búin að missa.
Hvað þurfa margir að deyja?
Mig langar að spyrja háttvirta
ríkisstjórn Íslands. Hvað þurfa
margir að deyja áður en eitthvað er
gert í málinu? Eru ekki nógu marg-
ir þegar látnir? Hvað þarf eiginlega
að gerast svo þið lítið til okkar og
réttið okkur hjálparhönd? Er ekki
til húsnæði sem getur hentað fyrir
þetta líknarstarf? Þarf kannski sér-
stakt leyfi til að bjarga mannslíf-
um? Er þetta fólk kannski ekki fólk
í ykkar augum? Er ykkur sama um
þetta fólk sem er að deyja í kvöl
sinni?
Ég vænti einhverra skýringa og
svara. ■
16 16. febrúar 2004 MÁNUDAGUR
Sjávarútvegsfyrirtæki eru afmisjöfnum toga. Í þessum
pistli vil ég bera saman fram-
legð annars vegar á veiðum og
vinnslu íslenskra frystiskipa og
hins vegar veiðum og vinnslu
hjá strandveiðibátum með kyrr-
stæð veiðarfæri sem koma með
ferskt hráefni að landi.
Misjöfn framlegð
Frystiskip sem fer á þorsk-
veiðar í einn mánuð kemur að
landi með 200 tonn af þorskflök-
um fyrir Bretlandsmarkað.
Áætlað aflaverðmæti er 70
milljónir króna (FOB). Verð er
mishátt eftir stærðum. Uppi-
staða aflans er 8–16 únsur og
16–32 únsur roðflök. Þó heldur
meira af 8–16
únsur. Sam-
kvæmt stuðli
fiskistofu drag-
ast því um það
bil 450 tonn af
kvóta viðeig-
andi skips.
Raunin er þó sú
að veiðin er í
heildina um 500
tonn. Ástæðan
er ekki vegna
brottkasts held-
ur fyrst og
fremst vegna
skurðar á þunn-
ildi sem er
langtum meiri
en samkvæmt
nýtingarstuðli –
og prufum
m a t s m a n n s
sem er í starfi hjá útgerðinni.
Þetta er alvitað hjá sem þeim
þekkja eitthvað til. Starfs-
mannafjöldi við veiðar og
vinnslu: 25.
Tuttugu smábátar á línuveið-
um landa hver fyrir sig 25 tonn-
um (eftir mánuðinn) eða sam-
tals 500 tonnum af þorski.
Þorskurinn er unninn ýmist fyr-
ir ferskfiskmarkaði í Bretlandi
eða saltfiskmarkaði í Suður-
Evrópu. Meðalfallþungi þessa
fiskjar er ívið hærri en hjá
frystiskipum. Áætlað aflaverð-
mæti vörunnar (FOB) er því
samtals um 100 milljónir króna.
Aukaafurðir, sem haus, lifur,
hrogn, klumpa og dálkur, eru
allar fullnýttar. Þessar sömu af-
urðir fara í hafið hjá frystiskip-
um. Það sem vekur athygli er
starfsmannafjöldinn sem kem-
ur að veiðum og vinnslu þessa
sama magns.
Beiting (miðað við 100 kg á
bala) eru 30 starfsmenn, veiðar
40 starfsmenn og vinnsla 25
starfsmenn. Samtals eru þetta
95 starfsmenn.
Athyglisverð staða
Það vekur athygli að fyrir-
tæki í lið tvö skila af sér meiri
framlegð en í lið eitt. Ástæðan
er fimmþætt.
a) Launakostnaður útgerðar
hjá frystiskipum er langtum
hærri á hvert veitt kíló en hjá
hinum fyrirtækjunum.
b) Olíukostnaður frystiskipa
er þrefalt hærri á hvert veitt
kíló en hjá strandveiðibátum.
c) Áðurnefndar aukaafurðir
eru ekki nýttar hjá útgerðum
frystiskipa svo neinu nemi.
d) Afurðaverð á saltfisk – og
ferskmörkuðum, er töluvert
hærra en á sjófrystum afurð-
um.
e) Flakanýtingin er mun
betri af lönduðum ferskum fiski
en í vinnslu flaka úti á sjó.
Jákvæð þróun fyrir norðan
Framsækið fyrirtæki norðan
heiða, eitt það öflugasta á land-
inu, hefur að undanförnu snúið
blaðinu við. Sum skipanna hjá
útgerðinni sem áður veiddu og
frystu aflann um borð hafa haf-
ið ísfiskveiðar og koma því með
aflann ferskan að landi. Fleiri
fyrirtæki hafa fylgt í kjölfarið.
Þetta er mjög jákvæð þróun. En
því miður leggja fyrirtækin
áherslu á botntrollsveiðar sem
eru ekki þær vistvænustu. Ég
vona og í raun spái að línuveið-
ar verði framtíðin hjá þessum
öflugu útgerðum. Frá byggðar-
tengdum sjónarmiðum er þessi
þróun afar jákvæð. Með tilliti til
atvinnumála sér hver heilvita
maður hversu miklu munar
milli tveggja útgerðarþátta (lið-
ur eitt og tvö). Það er ákaflega
dapurt til þess að líta að stjórn-
arliðar með ráðuneyti sjávar-
útvegsmála í broddi fylkingar
skulu ekki láta kné fylgja kviði.
Frá þeim vantar stefnu inn í
framtíðina. Gæta þarf að um-
hverfinu með notkun vistvænna
veiðarfæra, efla þarf hlutdeild
strandveiðiflotans og auka þar
með tekjur þjóðarbúsins. Löð-
um að ungt og öflugt fólk inn í
greinina. Eflum fiskvinnsluna
og lítum á hana sem hágæða
matvælaiðnað.
Atvinna getur aukist ef rétt er
að farið
Það hlýtur að vera fréttnæmt
að 50.000 tonn af heilum bolfiski
sem veiddur er af frystiskipum
getur aukið atvinnu í landi um
samtals 7.500 heilsársverk ef
rétt er að farið. Það yrði okkur
öllum til heilla að endurvekja
gömlu vertíðarstemninguna.
Félagslegt umhverfi lands-
byggðarinnar myndi braggast,
tekjur aukast og umhverfi okk-
ar yrði virt með ofuráherslu Ís-
lendinga á þátt vistvænna veiða
inn í framtíðina. Sú stund má
ekki koma upp að síðasti þorsk-
urinn verði veiddur við Íslands-
strendur.
Þakka þeim sem lásu. ■
Ákall starfsmanna OR
Eðli máls samkvæmt taka umræð-
ur um fyrirtæki mið af því, sem þar
er að gerast. Því miður verður að
segja þá sögu eins og er, að tilefni
til neikvæðra umræðna um OR eru
meiri en almennt gengur og gerist
um fyrirtæki. Þar er að sjálfsögðu
ekki við starfsfólk OR að sakast
heldur þá, sem stjórna för þess og
störfum.
Ég sat um tíma í stjórn Orkuveitu
Reykjavíkur og hreyfði því þá oftar
en einu sinni opinberlega, meira að
segja í ræðu á Alþingi, að mér
þætti fáheyrt, hvernig komið væri
fram við stjórnarmenn, þegar þeir
óskuðu eftir upplýsingum um fyrir-
tækið á vettvangi stjórnar. Í því
efni nægir að vitna til bókana í
stjórninni, sem lagðar voru fram af
mér. Allt andrúmsloftið í stjórn fyr-
irtækisins er því miður þannig, að
það laðar ekki menn til samstarfs
eða sameiginlegra úrræða um mál-
efni fyrirtækisins.
BJÖRN BJARNASON Á BJORN.IS
7.500 ný störf?
■ Af Netinu
■ Bréf til blaðsins
ÚTIGANGSMENN
„Mig langar að spyrja háttvirta ríkisstjórn Íslands. Hvað þurfa margir að deyja áður en eitt-
hvað er gert í málinu? Eru ekki nógu margir þegar látnir,“ segir Linda Rós Jóhannsdóttir.
Lýtaaðgerð fyrir eftirlitsþjóðfélagið
„Það hlýtur
að vera frétt-
næmt að
50.000 tonn
af heilum
bolfiski sem
veiddur er af
frystiskipum
getur aukið
atvinnu í
landi um
samtals 7.500
heilsársverk
ef rétt er að
farið.
Laus staða
bíleiganda
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
T
O
Y
23
69
8
0
2/
20
04
Áhyggjulaus og örugg bílaviðskipti - Strangt skoðunarferli, 14 daga skiptiréttur,
ókeypis skoðun eftir 1000 km, allt að 1 árs ábyrgð.
Skoðaðu úrvalið á Nýbýlavegi 4, á www.toyota.is eða hringdu í 570 5070.
MMC Pajero DI-D
Fyrst skráður: 04.2001
Ekinn: 63.000 km
Vél: 3200 cc ssk.
Litur: Grár
Verð: 4.280.000 kr.
Búnaður: 33" breyting
Tilboð: 3.890.000 kr.
Umræðan
LINDA RÓS JÓHANNSDÓTTIR
■ skrifar frá Byrginu um skort á aðstöðu
fyrir vímuefnaneytendur.
Umræðan
GUNNAR ÖRN
ÖRLYGSSON
■ alþingismaður, skrif-
ar um misjafna fram-
legð á veiðum og
vinnslu í sjávarútvegi.
Umræðan
BALDVIN BERNDSEN
■ framkvæmdastjóri skrifar um sjónvarp
og eftirlitshlutverk.
Hver ræður?
Áhyggjufull og einstæð móðir skrifar:
Ég get ekki orða bundist yfir þvísem ég heyrði í Ísland í bítið á
föstudag. Það var opið fyrir símann
og fyrir svörum var Hanna Kristín
Didriksen, snyrtifræðingur og verk-
efnastjóri alhliða fegurðaraðgerða á
söngkonunni Ruth Reginalds. Kona
hringdi inn og spurði: „Hvernig ætlar
þú að útskýra fyrir 14 ára stelpu að
hún þurfi ekki að fara í svona aðgerð
þegar Ruth er að fara í þetta og lítur
alls ekki illa út?“ Hanna Kristín svar-
aði að stúlkan ætti eftir að hafa gagn
og gaman af þeim upplýsingum sem
ættu eftir að koma fram á næstu mán-
uðum.
Hvernig dettur þessari móður í
hug að láta í ljósi fávisku sína að hún
geti ekki svarað barni er það spyr ein-
faldrar spurningar. Auðvitað er ekki
sambærilegt að vera 14 ára eða um
fimmtugt. 14 ára barn er ekki orðið
fullþroskað, kannski móðirin ætli þá
að leyfa stúlkunni að drekka áfengi af
því að þau eru að smakka það í Ísland
í bítið á föstudögum. ■
Fjölskylduábyrgð misskipt
Þetta er heildartala. Ef tekið væri
tillit til mismunandi starfsvals,
menntunar og fleira, yrði talan
miklu lægri. Vinnumarkaðurinn er
enn mjög kynskiptur. Aðalástæðan
fyrir mismunandi starfsvali og þeim
launamun sem framangreindir þætt-
ir skýra ekki virðist vera sú að fjöl-
skylduábyrgð er ekki jafnskipt.
Konur taka ennþá almennt á sig
meiri skyldur á heimilunum og það
bitnar á stöðu þeirra á vinnumark-
aði. Nóg framboð á leikskólarými og
nýtt fæðingarorlof eru dæmi um
þætti sem skapa fólki val í þessum
efnum. Þegar fram í sækir munu
þeir leiða til frekari jöfnunar.
Ari Edwald er framkvæmdastjóri Samtaka
atvinnulífsins. Samkvæmt launakönnun
nefndar um efnahagsleg völd kvenna kemur
í ljós að konur hafa einungis 72 prósent af
launum karla fyrir sambærileg störf.
Bætiflákar
Opið bréf til
ríkisstjórnarinnar
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA