Tíminn - 04.08.1972, Qupperneq 11

10
TÍMINN
Föstudagur 4. ágúst 1972
Föstudagur 4. ágúst 1972
m
mm*
■
1
i
1
I
I
„Er ekki kvik-
myndastjarna”
— segir Árni Árnason,
sem leikur Álfgrím í Brekkukotsannál
— og auk þess hefur hann ekki
hug á þvi að verða leikari
I
Næstu daga hefst kvikmyndun
Brekkukotsannáls í Gufunesi, þar
sem nú er vcrift aft leggja slðustu
hönd á smifti og endurreisn
„Löngustéttar”, cins og svo mik-
ift hefur verift rætt um i fjiilmiftl-
uin aft undanförnu.
Kvikmyndin Brekkukotsannáll
gerft i félagi af islenzka og norftur-
þýzka sjónvarpinu, verftur fyrsta
„stórmyndin”, sem eingöngu
verður leikin af islenzkum leikur-
um. Eitt höfufthlutverkanna
hlutverk Alfgrims á unglingsár-
um, veröur leikiö af 18 ára göml-
um menntaskólanema úr Kópa-
vogi, Árna Árnasyni.
Þegar blaftamaftur Timans hitti
Árna aö máli ekki alls fyrir löngu,
stóðu yfir miklar og strangar
æfingar fyrir kvikmyndatökuna.
— Leikstjórinn okkar, hann
Rolf Heidrich, hefur verift i
Þýzkalandi aft undanförnu, sagfti
Arni, og þvi hafa þessar æfingar
aðallega verift textaæfingar, les-
æfingar. Hinar æfingarnar hefj-
ast ekki fyrr en sjálf takan fer
fram, þá verftur hvert atrifti æft
fyrir sig.
Arni sagftist alls ekki vera
taugaóstyrkur og hann gat þess,
aft kvikmyndin leggðist svona
„sæmilega” i sig. Varla er hægt
að teija þaft annað en gott, þegar
tekift er tillit til þess aft hann
hefur aldrei leikift áftur, ekki einu
sinni i skólaleikritum, „svo telj-
andi sé” eins og hann komst aft
orfti.
Ástæðuna fyrir þvi, aft hann
hafi boftift sig fram i hlutverk Álf-
grims segir hann vera þá, aft
„maftur fær oft svona hugmyndir
upp úr þurru. Sumir framkvæma
sinar hugmyndir og aftrir ekki.
Sjálfur hef ég alltaf reynt að
framkvæma minar hugmyndir —
ef þær eru ekki algjörlega út i
hött”.
Og þegar Árni haffti fengið
þessa hugmynd „æddi” hann nið-
ur i Sjónvarp, og eftir öllum sól-
armerkjum aft dæma hafa
aðstandendur kvikmyndarinnar
talið hann nægilega gáfulegan,
þvi aft eins og menn muna fóru
þeir fram á, þegar leitaft var eftir
pilti i hlutverk Alfgrims, aft hann
væri gáfulegur.
— Ætlar þú svo aft halda áfram
aft fást viö kvikmyndaleik?
— Ætli þaft. Ég reikna aft
minnsta kosti ekki meft þvi, en
þaft er aldrei aft vita hvaft verftur.
Sem stendur hef ég ekki mikinn
áhuga á aft halda áfram, ekki einu
sinni aft leggja fyrir mig leik-
listarnám, en ég neita þvi ekki, aft
mér finnst gaman aft fást við leik
— þaft litla sem ég hef haft af
sliku aft segja.
Árni sagöist reikna meft, aft
kvikmyndunin yrfti erfift. — Mér
hefur verift sagt, sagfti hann, — aft
þetta sé ákaflega erfitt. Ég veit
ekki enn hve lengi dags verftur
kvikmyndaft en ég hef heyrt, aft
gott þyki að taka sem svarar
þremur minútum i sýningu á dag.
Svo veltur náttúrlega mikið á þvi
hvernig gengur aft ná réttum
anda i hvert atrifti, þannig aft
suma daga miftar kannski alls
ekkert áfram.
—- Hvernig leggst þetta svo i
félaga þina?
— Ég veit ekki, svaraði Arni
heldur dræmt, — Ég held aft þeir
skilji ekki vel alvöru málsins. Ég
veit náttúrlega ekki með alla, en
ég held aft þetta sé svona i mörg-
um tilfellum. Þetta viðhorf kem-
ur aðallega fram i þvi, aft þeim
finnst þetta ekki vera neitt nema
ljóminn, vinnan þykir þeim eng-
in, heldur kemur bara til greina
þaft eitt, aft vera kvikmynda-
stjarna. En það er örugglega ekki
þannig og auk þess vil ég meina,
að ég sé engin kvikmyndastjarna.
— Viltu þó meina aft þú getir
orftift þaft?
—Nei, en það er alltaf til i dæm-
inu, maður getur ekki neitað þvi.
Það er ekki útilokaft mál. En ég
vil ekki hugsa neitt um framtið-
ina i þessu fyrr en kvikmyndin er
fullgerð, það getur fullt eins verift
aft þetta verfti „fiasko”.
— Heldurftu aft það sé möguleiki
á þvi?
— Nei, þaft held ég ekki, en eins
og ég segi, þá er allt mögulegt.
Aftalatriðift er, aft ég vil engan
veginn lita stórt á þetta. Ég geri
þetta kannski mest að gamni
minu — en öllu gamni fylgir
náttúrlega einhver alvara.
Árni Árnason er annar i röð
þriggja systkina. Hann er af list-
elskandi fólki kominn, faðir hans
er Arni Guðjónsson, hæstaréttar-
lögmaftur, sem hefur átt sæti i
stjórn Listasafns Alþýftusam-
bands tslands allt frá stofnun
þess, og móðir hanns er Edda
Ragnarsdóttir, dóttir Ragnars
Jónssonar (i Smára) forstjóra
Helgafells, eins mesta listunn-
anda hérlendis.
Arni sagði fjölskyldu sina hafa
Æfingar á Brekkukostannál hafa verift langar og strangar. Árni Árnason
grim á unglingsárununi.
les hér yfir hlutverk sitt, Álf-
(Timamynd:Gunnar)
tekift mjög vel i þessa hugmynd
hans. — Þau lita á þetta fyrirtæki
mjög raunsætt en þykir þetta
samt spennandi á vissan hátt. Ég
bar þetta undir þau áður en ég fór
af staft og þar sem þau hreyföu
engum mótbárum, ja, þá fór sem
fór.
Arni segist hafa mikift dálæti á
Halldóri Laxness — og nægir
kannski að benda á i þvi sam-
bandi aft jeppi, sem hann á i félagi
vift systkini sin, ber þekkt nafn úr
einni bóka Laxness, Jón Primus.
— Ég haffti aft visu lesift
Brekkukotsannál og velt bókinni
svolitið fyrir mér, en ég er reynd-
ar meira inni öftrum bókum hans.
„íslandsklukkuna” hef ég til
dæmis mikið lesið, sagfti hann —
og þótt „Brekkukotsannáll” sé á
margan hátt ljúf bók, þá þykir
mér „tslandsklukkan” að vissu
leyti skemmtilegri.
— Lestu mikið, ég á aftallega
við islenzkar bókmenntir?
— Nei, ekki mikift. Þaft er þá
helztLaxness. Mér hefur til dæm-
is þótt gaman að fylgjast meft
honum upp á siftkastift. Mér finnst
hann hafa breytzt, en ég veit ekki
hvernig. Hann litur einhvernveg-
inn á hlutina i allt öðru ljósi en
hann hefur gert. Hann hefur til
dæmis orðift meinfyndnari eftir
þvi sem liöur, seinni bækur hans
eru til dæmis öllu kómiskari en
þær fyrri.
— Finnst þér þá kannski vanta
kómiska snerpu i Brekkukots- »5
annál? to
— Nei, engan veginn. Ég held sxs
að kómikin sé meira falin i þess- NS
um eldri bókum, þannig aft ekki IxS
er vist aft allir sjái það. Aftur á
móti i þeim nýrri, eins og NS
„Kristnihaldinu” virftist kómikin w
mikift opnari og auftsýnilegri. Þaft Sx
er raunar mikið skop i „Brekku- XN;
kotsannál” lika. Þó að efnið sé oft NS;
sett fram ákaflega hlutlaust, þá W
verður þaft oft kómiskt i saman- w
burði vift aftstæðurnar. w
Og i hlutverki Alfgrims er þaft sSS
hlutverk Arna Arnasonar að
koma þessari margtöluftu kimni
og meinfyndni Laxness til skila,
hvort sem hann vill verfta stjarna Ss
meft þvi efta ekki.
I
I
I
I
I
!
ljOðakveðja vestur-íslenzks skAlds
Dr. Richard Beck:
Þeim fækkar nú óðum islenzku
skáldunum vestan hafs, sem
yrkja ljóð sin á mófturmálinu. í
þeim hópi var Sveinn E. Björns-
son læknir, er lézt á sjúkrahúsi i
White Rock, British Columbia, 4.
april 1970, nærri hálf-niræftur að
aldri: en hann haffti áratugum
saman lagt sinn góða skerf til
bókmenntaiftju og menningar-
legrar viðleitni landa sinna i
Vesturheimi meft kvæftum sinum
i vestur-islenzkum blöftum og
timaritum.
Arið 1945 kom út i Winnipeg
ljóöabók hans A heiftarbrún, sem
hefir inni aft halda úrval úr skáld-
skap hans fram aft þeim tima. Er
þaft kvæftasafn allmikift aft vöxt-
um (rúmlega 220 bls. aö megin-
máli) og þar aft finna mörg pryð-
isvel ort kvæfti og fögur, enda
hlautbók þessi góöa dóma þeirra,
sem um hana rituðu.
En ljóðin lágu Sveini lækni létt
á tungu, og er ekki ofmælt, aft
hann hafi verift siyrkjandi fram
til dánardægurs. Höfðu mörg
kvæfti hans frá seinni árum komift
i vestur-islenzku vikublöftunum.
en önnur lét hann eftir sig i hand-
riti.
Úrval úr þeim kvæftum hans, A
heiftarbrún ll.kom út i Reykjavik
siðastliðift haust, myndarbók,
nærri 200 bls. að meginefni. Aft út-
gáfunni stóftu börn Sveins og frú
Marju kona hans, dr. Sveinbjörn
Björnsson, i Wilmington i Dela-
ware, i Bandarikjunum, og frú
Marion Benedictson, i Comox i
British Columbia i Kanada. Gátu
þau sannarlega ekki reist föður
sinum virðulegri efta varanlegri
minnisvarfta: en kvæftabókin er
bæfti efnismikil að innihaldi og
vönduft og falleg um ytri búning.
Jón K. Laxdal skólastjóri, mág-
ur Sveins, ritar gagnorðan for-
mála að bókinni en Gunnbjörn
Stefánsson, er sjálfur var skáld
gott, kveftur Svein meft hlýju
ljófti. En báftir eru þeir mætu
menn, Jón skólastjóri og Gunn-
björn, nú látnir, svo óftfluga grisj-
ast nú skógur hinnar eldri kyn-
slóftar Islendinga vestan hafs.
Haraldur Bessason prófessor,
er var gagnkunnugur Sveini
lækni, ritar prýftilega æviminn-
ingu hans, og lætur þar, aft verft-
leikum, einnig getið hinnar ágætu
konu hans, frú Marju, er lifir
mann sinn.
Tækifæriskvæði af ýmsu tagi er
mikill meirihluti þessarar seinni
kvæftabokar Sveins. Skipa ætt-
jarftarljóftin þar öndvegi eins og i
fyrri bók hans. Má meft sanni
segja hið sama um þau kvæfti og
ég sagfti um hliðstæft ljóð i fyrri
bók hans:” Lýsir djúpstæft ást
hans til tslands og glöggur skiln-
ingur á uppeldisáhrifum þess og
meijningararfleifftar þjóðar vorr-
ar sér fagurlega i þessum kvæft-
um hans, og miklu viftar er sú ást
hans á landi og þjóft heitur undir
straumur ljófta hans, svo samgró-
inn er hann mófturmoldinni.”
(Heimskringla 11. des. 1946).
Bragfimi skáldsins og vald hans á
islenzku máli, sem ■ hann unni
hugástum, svipmerkja einnig
ættjarðarljóð hans. Fallegt, og
einlægni þrungið er ljóftið „Að
Lögbergi 1950”:
Inn á milli Islands fjalla
einn ég krýp á helga jörft
ættlands mins og höfði halla
i hljóftri bæn og þakkargjörft.
Ég.vil hendi öllum rétta.
Æskuglefti mina eg finn,
þegar sumarloftið létta
lófum strýkur mér um kinn.
Hin mörgu vinaminni, og önnur
tækifæriskvæði skyld að efni, eru
vel ort og margt er þar fallega
sagt og viturlega, en um annaft
fram bera þau fagurt vitni vift-
feftmum gófthug skáldsins til
samferðasveitarinnar.
Almennara gildi eiga fagrar
náttúrulýsingarnar og innileg
jólakvæöin i bókinni. Vel nær lýs-
ingin tilgangi sinum i visunni
„Kvöldsýn”:
Sólin er nú aft siga til viftar,
sjálf þó nýtur ei hvildar né
friftar,
glóhár dagsetrift gullþráftum
vefur
gliti upprisu, meðan þú sefur.
Annars fór Sveini ferskeytlu-
gerftin mjög vel úr hendi, eins og
Haraldur Bessason dregur at-
hygli aft i æviminningu hans. Eru
þess einnig mörg dæmi i um-
ræddri ljóðabók hans, hve stakan
var honum nærtæk og gat leikift i
höndum hans. Gott dæmi þess er
„Vorbæn”:
Vor af blundi leystu lund,
liknarstund hans áe'rtu.
Vetrarundir máttarmund
móðurgrundar snertu.
Hjartnæm eru siftustu ljóft
skáldsins, bæði þau, sem hann
orti til konu sinnar og annarra
ættmenna, og hin, sem lýsa vift-
horfi hans. er dregur að ævilok-
um, og þá ekki sizt visan „Mitt
gjald er greitt” (Ort seinasta
daginn,sem hann haffti rænu):
Mitt gjald er greitt og
fengift far,
nú fær hver spurning lokasvar.
Ó, mætti ég verða maftur þar
á meginlandi veraldar!
Þannig yrkir sá einn, sem kveft-
ur sáttur vift lifift, og gengur geig-
lausum huga inn i ókunna landift.
I þessari kvæftabók Sveins eru
nokkrar þýðingar úr ensku, vand-
virknislega og smekklega unnar,
en merkastar þeirra eru „Óftur til
Vestanvindsins” eftir P.B.
Shelley og „Dagsetur” eftir H.W.
Longfellow. En um þýðingar
Sveins leyfi ég mér, að ööru leyti,
aft visa til kaflans um þær i rit-
gerð minni „Ljóftaþýftingar vest-
ur-islenzkra skálda úr erlendum
málum.” ( Andvari 1970).
Athyglisverftur viðbætir við ljóð
Sveins sjálfs eru i bókinni tvö
kvæfti, „Sextánmælt” og „Lifs
skoðun og trú”, eftir Eirik
Björnsson föður hans, sem eru
órækur vottur þess, aft hann hefir
verið vel skáldmæltur, og Sveini
þvi eigi verift i ætt skotift um
skáldagáfuna. Má þá jafnframt á
það minna, að eitt fegursta og
allra bezta kvæftift i fyrri ljóftabók
Sveins er einmitt minningar-
kvæftift um föftur hans. Agætlega
sæmir það þess vegna, að i lok
þessarar bókar Sveins takast þeir
feðgarnir i hendur i hugarheitum
kvæftum undir söguvigðum is-
lenzkum bragarháttum, er ber
þvi vitni, hve djúpt þeim var is-
lenzka afleifðin i blóð borin.

I
I
i
I
I
I
TÍMINN
11
„Skógurinn
í Kotagili"
Þegar þing norðlenzkra
náttúruverndarmanna var haldiö
að Hólum i Hjaltadal i sumar,
brugftu menn sér inn i Norðurár-
dal i Skagafirfti til þess aö skoða
„skóginn i Kotagili”. Nú er Kota-
gil aft öðru þekkt en vöxtulegum
skógi, og Skagafjörftur allur harla
skógvana héraö: Þar er eiginlega
engum skógargróftri að tjalda,
nema nokkrum reitum, eöa lund-
um, þar sem mannshöndin hefur
komið til sögunnar á siðustu ára-
tugum.
Hvaft er þá þessi „skógur i
Kotagili?” Dr. Sigurður Þórar-
insson skrifafti um hann grein i
Náttúrufræftinginn 1966 og Týli,
timaritift nýja, sem Bókaforlag
Odds Björnssonar og náttúru-
gripasöínin á Akureyri og i Nes-
kaupstaft gefa út i einhvers konar
samlögum, flutti alllanga grein
eftir Helga Hallgrimsson
náttúrufræðing um þetta fyrir-
bæri i fyrravor.
Þarna i bergi Kotagils eru sem
sé þau ummerki, aft sýnt þykir, að
hraun hafi endur fyrir löngu
runnift yfir stórviftu. Þar er
„skógurinn i Kotagili” — sjálfur
horfinn, en vitnisburðurinn sýni-
legur i berginu.
1 grein sinni i Týlí lýsir Helgi
Hallgrimsson á þessa leið athug-
unum sinum i gilinu vorið 1955, er
hann hafði skoftaft þar krystala i
berginu og hlýtt á dyn fossanna,
sem steypast stall af stalli:
„Hvað var þetta? Hér var gat
inn i bergift neftst i einu hraunlag-
inu. Ég rek höndina inn i gatift og
finn engan botn. Ég kiki inn, en
þar er ekkert að sjá nema myrk-
ur. En þegar augun venjast
myrkrinu, grilli ég i botn lengst
inni, á að gizka tiu til fimmtán
metra. Holan er sivöl og næstum
alveg bein og virftist mjókka inn
eftir. Nú tek ég eftir fleiri slikum
holum i sömu hæð og þetta sama
lag, og einnig virftast svipaftar
holur vera i hraunlögunum ofar i
bergveggnum. Flestar eru hol-
urnar nálægt þvi að vera láréttar
og liggja á mörkum hrauns og
túfflags, efta mjög nálægt neftra
borfti hraunlagsins. Stefna hol-
anna er svipuð, það er yfirleitt
þvert á gilið (hér um bil norð-
vestur-suftaustur), en þó finnast
einnig holur með annarri stefnu.
Flestar eru holurnar um tiu til
þrjátiu sentimetrar i þvermál, en
nokkrar þó viðari, og eina mældi
ég, sem var um fimmtiu senti-
metrar efta svo vift, aft hægt var
aft skriða inn i hana.”
Sigurftur Þórarinsson gerði ráð
fyrirþvi i Náttúrufræðingnum, aft
þessar rásir efta augu i bergift
væru holrúm eftir trjáboli, og
heffti „þunnfljótandi hraun runnift
þarna yfir skóglendi”.
Helgi Hallgrimsson fann á
einum staö steingerfta mola úr
grænleitu efni, er liktist allmikift
hálffúnum vifti, og i grænum leir,
sem hann fann i stærstu holunni
var ekki fráleitt, aft greina mætti
árhringa,” og á nokkrum stöftum
eru litlir aukahringar i honum,
sem gætu verið eftir kvisti”.
Helgi Hallgrimsson ber þó upp
ýmsar spurningar i grein sinni.
Hvers vegna hafa ekki fundizt för
eftir mynstur trjábarkar? Hvers
vegna mótar hvergi fyrir rótum
eða rótarhnyðjum? Og sumar
holurnar virðast enda mjög
þvert.
Þess vegna virftist hafa flögrað
að honum, að hraun hafi þarna
runnið yfir rekavift. En hafi þarna
verið sjávarströnd, ættu aft finn-
ast leifar sjávardýra og fjörudýra
— til dæmis skeljar.
Niðurstafta Helga er sú, að
þarna hafi hvorki vaxift stór-
skógur né rekaviftur verið. Hins
vegar tæpir hann á þvi, að stöftu-
vatn eða stórfljót hafi borift meft
sér trjáboli úr skógi i grenndinni.
Kunnugt er, aft barrskógar uxu á
Norðurlandi á myndunarskeiði
blágrýtisins þar.
Margir aka um Norðurárdal.
En fáir þeirra hafa svo mikift sem
grun um „skóginn i Kotagili”. Ef
til vill hefftu einhverjir gaman af
þvi að lita á hin myrku augú i
berginu og seilast inn i þau meft
hendinni. Náttúruvisindamann-
anna er svo aft komast aft endan-
legri nifturstöftu um uppruna
þeirra. J.H.
Ein viftasta holan í gilinu — um 60 sentimetrar I þvermál. Lögin undir
holunni eru úr móbergi, liklega gamall jarftvegur, en holan sjálf neftst í
hraunlagi, og grænn leir innan til I henni.
Horft inn í Kotagilið. Ljósmyndir:Heigi Hallgrlmsson.
Brýrnar á Kotá. Efri brúin fór aiveg i kaf I miklu hlaupi 1955.
SÖNGVARAR
KRISTBJÖRG LÖVE OG GUNNAR INGÓLFSSON.
BORÐPANTANIR I SlMA 22322 EÐA 22321
BORÐUM HALDIÐ TIL KL. 21.00
KVÖLDVERÐUR FRAMJREIDDUR FRA KL. 19.00
ÞESSI NÝJA HLJÓMSVEIT
VERÐUR AN EFA HRÓKUR
ALLS FAGNAÐAR I REYKJAVlK.