Tíminn - 18.08.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 18. ágúst 1972
ist i lýðræðisrikjum nútimans, og
þeir nota hann rétt yfirleitt með
heitri tilfinningu fyrir þeirri
miklu ábyrgð, sem á þeim hvilir.
Venjulega eru aðeins fimm eða
sex kandidatar, sem koma til
greina, eru „papabili”, sem kall-
að er og hæfni þeirra vægast sagt
á gullvog vegin.
Til er regla, sem þó er hvergi
skráð né löglega viðurkennd um
þessa kosningu., en hún er sú að á
vixl sáu valdir ,,guðfræði”legur
eða ,,stjórnmála”legur páfi. En
yfirleitt vilja þeir velja mann
meö trausta skapgerð, sem
stjórnar af samkvæmni og festu,
en harðstjóra óska þeir ekki til að
herja yfir höfðum sér.
Þrátt fyrir smæð sina er Vati-
kanið skipulagt sem hvert annað
riki. Það hefur sinn eigin fána,
gulan og hvitan, prýddan kórónu
páfans og hinum táknrænu lykl-
um á hvitum grunni. Það hefur
sin diplomatisku sambönd i öðr-
um katólskum löndum og meira
aö segja tvo ambassadora i Róm,
og þessir sendifulltrúar páfans
eru alltaf nefndir starfsheitinu
,,nuntius”, en ekki ambassador,
en nuntius hefur verið þýtt legáti
á islenzku.
Vatikanið hefur einnig sinn eig-
in her, sem er ekki sérlega her-
skár, en hins vegar mjög skraut-
legur. Eftirtektarverðastur er
„Guardia Swizzera Pontifica”,
eða svissneska varðsveitin, sem
skipuð er svissneskum sjálfboða-
liðum, pg sagt er að búningur
þeirra sé teiknaður af hinum
fræga listamanni Rafael. Aðrir
nefna þó Michael Angelo.
Og listrænn er búningurinn, i
rauðum, gulum og bláum litum
með spegilskyggnda fjaður-
prýdda hjálma og blaktandi
borða. Varðsveit þessi ber ekki
byssur heldur spjótexi.
t öðrum sveitum Vatikansins
eru einungis menn af aðalsættum,
Úr Péturskirkjunni
nema lögreglusveitin, hún er
skipuð venjulegum, „dauðleg-
um” mönnum.
Að einu leyti hefur Vatikanið
takmörkuð völd. Það hefur ekki
rétt til útgáfu peningaseðla, en
aðeins sláttu málmmyntar. Og sú
mynt hefur sama gengi og aðrir
italskir aurar. Oðru máli gegnir
um frimerki. Þar hefur páfarikið
sina eigin sérstöku póstþjónustu,
sem einkennist af yfirskriftinni
Poste Vatikane.
Frimerki þaðan eru mjög eítir-
sótt og oft hreinustu listaverk að
allri gerð. Merkast er talið fri-
merki frá 1953, sem tengt er sögu
Péturskirkjunnar og prentað á
pappir úr pappirsverksmiðju
sjálfs Vatikansins.
F'rá sjónarhóli þaksins á
Péturskirkjunni mætti imynda
sér að Vatikansvæðið allt værí
nokkurs konar Þyrnirósuhöll, þar
sem allt hefði staðið i stað i heila
öld. En svo er þó ekki. Vatikanið
og valdamenn þess fylgjast
furðuvel með i allri nútimatækni.
Þar er hátalarakerfi, ritvélar, út-
varpað um alla heimsbyggð og
sjónvarp eins og hjá öðrum betri
borgurum i Róm. Og það var
meira að segja sjálfur höfundur-
inn, Marconi, sem vigði sendara
Vatikansins með ræðu árið 1931.
Hið eiginlega „landsvæði”
Vatikansins er stór og fagur
skemmtigarður með blikandi
tjörnum, fallegum blómsturbeð-
Fyrir nokkrum dögum barst sú
fregn út um heimsbyggðina, að
brjálaður maður hefði eyðilagt
einn hlut i heimsins stærstu
kirkju i heimsins minnsta riki.
Þetta var bara myndastytta,
dauður hlutur, en samt titruðu
sumir á beinunum, sumir áköll-
uðu Guð i angist, aðrir bölvuðu i
bræði, einhver féll i ómegin, og
páfinn sjálfu flutti bæn i tárum og
bað um náð.
Einn hlutur, að visu einn hinn
dýrmætasti eftirsjálfan meistara
meistaranna i heimi listanna,
Pieta, myndin af ungu konunni
með látinn ástvin eftir Michael
Angelo, einasta listaverk i heimi
honum markað eigin höndum.
Svona eru hlutirnir i Péturskirkj-
unni, svona eru verðmætin i
minnsta riki veraldar, sem verð-
ur þannig eitt hinna mestu.
Á sólfögrum vordegi 30. april
vorum við þrjú af tslandsströnd-
um stödd i þessu riki, þessum
helgidómi horfðum yfir borgina
eilifu, hlustuðum á Pál páfa VI.
flytja ræðu um móður náttúru og
umgengni við hana. Ætti mann-
kynið að eiga framtið á þessari
jörð yrði það að læra að þakka,
meta og varðveita gjafir þessarar
móður, gjafir Guðs. Enginn mætti
ganga um eyðandi gróðri og gró-
anda lifsins i landi, i lofti og vötn
um. Eitrun lofts, lagar og jarð-
vegs væri mesta hættan, næst þvi
að eitra sitt eigið lif, likama sinn
og sál. Áheyrendur voru hundruð
þúsunda úti og inni, kannski
milljón gralkyrra starandi and-
lita til gamals manns i glugga á
fornum múr.
Svo hóf hann upp blessandi
hendur. Allt rikið- Vatikanið- var
i raun og veru ein kirkja við fætur
hans á torgi Péturskirkjunnar.
Skellandi l'lugvél flaug yfir, aug-
lýsandi þvottaefni. Ungur maður
snerist á hæli með fingrasmellum
og blistri og þartilheyrandi búk-
hljóðum. Jafnvel þarna inn og upp
náði óvirðing og umkomuleysi
hrokans og heimskunnar.
Allt torgið við Péturskirkjuna
er teiknað eða hannað eins og það
er orðað nú á dögum af lista-
manni að nafni Bernini. Það er að
lögun likt og langir armar, sem
teygja sig til faðmlags. Og það er
staðreynd, að hver sá, sem þarna
kemur með auðmjúku hugarlari
og opnum huga fyrir öllum undr-
um staðarins, finnur sig i faðmi
sterkra arma og gæti skynjað
kirkjuna sem lifandi manneskju,
hvelfinguna sem höfuð, framhlið
sem barm og bogagöngin sem
arma.
Allt er þrungið og hlaöið ein-
hverju magni, sem engu öðru lik-
ist. Auðvitað er þetta stærsta
kirkja heimsins. Það er svo sjálf-
sagt, að enginn leitar nokkurs
samanburðar. En svo er sam-
ræmið mikið i öllu og á alla vegu,
að hún verkar ekki fyrst og frem-
sf sem stór heldur sem stórfeng-
leg — voldug og vekur öryggi
fremur en undrun.
Hinsvegar mundi öllum finnast
þeir undur smáir undir hvelfing-
unni „himni listarinnar”, eftir
Michael Angelo. Auðmýkt og
smæðarkennd eigin verðleika
hlýtur að vera hið fyrsta, sem
gagntekur mannsvitund við
stutta heimsókn i Péturskirkjuna.
Sumir reyna að fela þessa
smæðarkennd sina með þvi að
forða sér inn á „barinn”, þvi það
vita flestir aðkomumenn, að i
Péturskirkjunni er, og þar er
hægt að fá drykk, sem heitir
Lacryma Christi - tár Krists. Og
þetta er mesti „heiðursbar”, sem
geta má nærri innan svo heilagra
veggja og undir svo ,,h*imnesk-
um” hvelfingum. En viða haslar
„óvinurinn” sér völl til atlögu.
Frá þaki Péturskirkjunnar er
hið dýrðlegasta útsýni til allra
átta.. Og þaðan getur þjóðhöfð-
ingi Vatikansins bókstaflega
horft yfir allt riki sitt. Það likist
mest stórfenglegum skemmti-
garði og er riki i rikinu: La Citta
del Vaticano.
Eins og áður er sagt er þetta
minnsta þjóðriki heims bæði að
viðáttu og mannfjölda. Ibúatala
um 900 manns. Hins vegar er
þetta riki býsna voldugt bæði
andlega og stjórnmálalega. Eins
og Ágústus keisari sagði forðum,
„Róm hefur talað, málið er þar
með útkljáð”. Þannig hafa úr-
skuröir þessa smárikis úrslita-
þýðingu fyrir milljónir manna
meðal katólskra þjóða. Páfinn
hefur talað og enginn vogar að
mótmæla, var algengt um marg-
ar aldir.
En hin siðustu ár má þó segja,
að nú er öldin önnur. Þótt
„erfiðisprestarnir” svo nefndu
yrðu fyrir áratug eða svo að nema
staðar á sinni hugsjónabraut, þá
hafa ummæli páfans um pilluna
og hjónaskilnaðinn fengið nei-
kvæðar viðtökur, svo að eitthvað
sé nefnt, sem nýja timans tákn.
En hvað um það, skipulag og
kerfi Vatikanrikisins er hið al-
gjöra einveldi mitt i hinni frjálsu
borg hins forna þjóðveldis.
Samt verður að muna, að ein-
valdurinn er kosinn, valinn
reyndar til lifstiðar af sérstöku
ráði kardinálanna, það er æðstu
biskupa katólsku kirkjunnar, sem
hann sjálfur hefur verið i, áður en
hann er til tignar tekinn.
Kardinálarnir hafa þvi kosn-
ingarrétt á svipaðan hátt og ger-
um, hvitum malarstigum og lauf-
sælum trjám, sem eru hreinasta
paradis fjölmargra fuglategunda.
Að baki þessum trjám og páfa-
höllinni felst fjöldi fallegra húsa,
þar sem iðandi lif og alls konar
starf blómstrar daglega.
Þar eru ýmiss konar visinda-
stofnanir, rannsóknarstofur,
bókasafn, lyfjabúð, prentsmiðjur,
nokkrar smákirkjur og að sjálf-
sögðu bifreiðastæði og viðgerða-
verkstæði.
Og fáir munu hafa lengri
starfsdag en hinn heilagi faðir i
Vatikanhöllinni. Allt frá þvi árla
morguns til miðnættis og stund-
um lengur er hann að verki, með
ötstuttum tómstundum til óbrot-
inna máltiða. Um fridaga og leyfi
honum til handa virðist aldrei
hugsað, hvað þá rætt. Samt má
hafa það til ihugunar, að svo að
segja allir páfar siðari tima hafa
verið háaldraðir menn og má þvi
dást að starfsþreki þeirra og
krafti. Ekki er siður aðdáunar-
vert, hve vakandi hugsun og við-
feðman áhuga þeir sýna. En þar
er Jóhannes 23. sá næst siðasti
frægastur og dáðastur fyrir
frjálslyndi, viðsýni og mannlegan
skilning.
Ekki er siður ástæða til að
minna á það, hve hlutverk vald-
hafans i Vatikaninrikinu er
vandasamt og mikil þrekraun
Framhald á bls. 19
VATIKANIÐ
MINNSTA 0G MESTA
RÍKI VERALDAR
Loftmynd af Vatikaninu.
St. Péturskirkjan I Vatikaninu að innan