Tíminn - 18.08.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 18. ágúst 1972
Föstudagur 18. ágúst 1972
TÍMINN
11
Helgi Jónsson skrifar:
LfFSVISTARSTRIÐIÐ I VIETNAM
Það hefur alltaf vakið fyrirlitningu
og viðbjóð fólks, þegar stórveldin
neyta máttar sins, til að koma smá-
þjóðum á kné. Þá gildir auðvitað einu,
hvort þar eru Rússar eða Bandarikja-
menn eða einhverjir aðrir að verki.
Undanfarin ár og áratugi hefur at-
hyglin þó beinzt að Bandarikjunum
öðrum stórveldum fremur! Undirrót
þess er að sjálfsögðu sú, aö Banda-
rikjamenn hafa verið öðrum iðnari við
myrkraverkin, eftir að Bretar og
Frakkar neyddust að loknum lang-
vinnum og blóðgugum styrjöldum til
þess að láta lausar nýlendur sinar
flestar og veita þeim sjálfstæði eins og
það er orðað (veitulir menn Bretar og
Frakkar), þótt ekki sé sjálfstæðið
nema nafnið eitt i mörgum tilvikum.
Það ber lika til, að mörgum er orðið
ljóst að Bandarikjamenn eru ekki þeir
forsvarar frelsis og lýðræðis sem þeir
sjálfir og fylgifiskar þeirra hafa látið i
veðri vaka. Þeir hugsa um það eitt að
maka krókinn á kostnað annarra eins
og stórveldin hafa gert fyrr og siðar.
Það veldur þó kannski mestu, að
Bandarikin beita hroðalegri morðtól-
um en áður hefur tiðkast og var þó
ekki úr háum söðli að detta.
Nú er ekki lengur látið nægja að
drepa fólk i hrönnum með byssukúlum
og sprengjum eins og tiðkast hefur
fram til þessa, heldur hafa Banda-
rikjamenn lika gripið til þess i Viet-
nam að eyða ökrum og skóglendi i
stórum stil og nota til þess eitur og
stórvirkar vélar. Mikið af þvi landi,
sem eytt er á þennan hátt, verður ekki
nýtt á næstu áratugum.
Eitur- og sýklahernaður er ekki nýr
af nálinni. Áður fyrri var það mjög titt,
að vatnsból væri eitruð með þeim hætti
að úldnum hræjum dýra eða manna
var varpað i þau. Menn reyndu lika að
koma af stað farsóttum i liði óvinanna.
Evrópskir landnemar báru með sér
bólusótt til Ameriku, en þar var sá
sjúkdómur óþekktur og Indiánar þvi
veikir fyrir. Þetta færðu menn sér i nyt
og sendu þeim hluti, sem bólusjúkling-
ar höfðu notað og voru þvi smitandi.
Eiturvopn voru þó ekki notuð skipu-
lega og i stórum stil, fyrr en i fyrri
heimsstyrjöldinni. Margir halda, að
Þjóðverjar hafi orðið fyrstir til, en það
Stórvirkar vélar hafa rutt leið I gegn um skógana, og hér eru bilalestir á leiö eftir
vegunum. Einnig hafa sprengjur fallið og gert mikinn usla á þessu svæði.
voru reyndar Frakkar sem byrjuðu
árið 1915. Hins vegar töpuðu Þjóðverj-
ar og þvi er hryðuverkum þeirra
meira á lofti haldið en annarra þátt-
takenda i hildarleiknum. Notkun
slikra vopna vakti þá þegar mikinn
viðbjóð, og þess vegna var haldin ráð-
stefna i Genf 1925, þar sem lagt var
bann við efna- og sýklahernaði. Það
bann féllust öll stórveldin á, önnur en
Bandarikin. Roosevelt Bandarikjafor-
seta fórust þó svo orð árið 1943, að
Bandarikin myndu aldrei neyta vopna
af þessu tagi að fyrra bragði. Þar tók
hann þó of mikið upp i sig, blessaður,
eins og Vietnamar hafa fengið að
kenna á. Tugir bandariskra háskóla og
annarra stofnana, sem kenna sig við
visindi, vinna nú að rannsóknum á eit-
ur- og sýklavopnum. Höfuðstöð sýkla-
rannsóknanna nefnist Fort Detric i
Maryland. Þar starfa nú um 700 vis-
indamenn. Miklar eiturefnarannsókn-
ir eru reknar i Egdewood Arsenal i
Maryland og i Rocky Mountain Arsen-
al i Denver. Margar verksmiðjur
framleiða eitur, og sýkla. Nefna má
verksmiðjuna i Newport i Indiana sem
framleiðir taugagas. Þar hefur verið
unnið að sliku dag og nótt siðan 1960.
Meiraað segja heilbrigðsimálastjórn
Bandarikjanna vinnur með Fort Detr-
ick að rannsóknum, og skyldi maður
þó ætla, að slikt væri tæpast i verka-
hring ráðamanna um heilbrigðismál.
Eins og nærri má geta verða stundum
slys við þessa iðju, þótt auðvitað sé
reynt að þagga slikt niður. Framfarir
eru lika örar á þessu sviði og þá neyð-
ast menn til að losa sig við eitur, sem
úrelt er talið. Flestum mun i fersku
minni eiturskipið, sem Bandarikja-
menn sökktu i Golfstrauminn fyrir fá-
um árum. Fyrr eða siðar rekur nátt-
úrulega að þvi, að leki kemur að eitur-
geymslunum. Hafstraumar munu þá
lika bera eitrið norður i höf.
Rannsóknir á þessum sviðum eru
auðvitað stundaðar viðar en i Banda-
rikjunum. Rússar eru sennilega vel
birgir af eitri og sýklum, þótt litið sé
um það vitað. Það kostar tiltölulega
litið og er fremur einfalt að framleiða
þessi vopn, ef miðað er við kjarna-
sprengjur, og er þvi á færi margra
minni háttar rikja að afla sér þeirra.
Sýklavopn hafa þann kost úr sjónar-
horni þess séð, sem beitir þeim,að öll
mannvirki standa eftir óskemmd. Höf-
uðókostur þeirra er sá, að sýklarnir
láta ekki staðar numið við landamæri
og gera ekki greinarmun á vini og ó-
vini, óbreyttum borgara og hermanni.
Bandarikjamenn héldu einhvern tima
á árunum upp úr 1960 heræfingar, þar
sem gert var ráð fyrir stórfelldri Kin-
verskri árás á Kambódiu. Nauðsynl.
var talið að beita sýklavopnurp, til
þess að stöðva Kinverja. Arangurinn
var hernaðarlega hinn ágætasti, þvi að
75% árásarmanna urðu að láta i minni
pokann fyrir sýklunum. Hitt var öllu
lakara að 600.000 óbreyttra borgara
létu lifið um leið. Það varð til þess, að
bandariskir ráðamenn reyndu að
þagga allt saman niður, sem þó kom
fyrir ekki, þetta var aðeins æfing og
mannfallið þess vegna bara á pappir-
um, en öll þróun hermála sýnir, að
mannfall meðal óbreyttra borgara si-
eykstliheimsstyrjöldinnifyrri voru 5%
þeirra sem létu lifið óbreyttir borgar-
ar, i þeirri siðari 48%, i Kóreustriðinu
84% og sennilega er hlutfallstalan enn-
þá hærri i Vietnam.
Aratugum saman hefur verið barizt
linnulitið i Vietnam. Fyrst börðust Vi-
etnamar fyrir frelsi sinu gegn Frökk-
um, siðan Japönum og þá Frökkum á
nýjan leik, þegar Japanir höfðu gefizt
upp. 1954 var gert vopnahlé eftir hrak-
farir Frakka i Dien Bien. Landinu var
skipt i tvennt, sem þó átti aðeins að
vera um stundarsakir, þvi að 1956 átti
að efna til frjálsra kosninga undir al-
þjóðlegu eftirliti. Af þvi varð þó ekki.
Þegar hér var komið sögu, hafði enn
eitt stórveldið látið til sin taka i Viet-
nam. Hin siðari ár Indókinastriðs
Frakka höfðu Bandarikjamenn greitt
obbann af styrjaldarkostnaði þeirra.
Forystumenn Bandrikjanna vissu of-
urvel, að yrði Vietnömum leyft að
greiða atkvæði um framtið sina,
mundi meginhluti þeirra snúastá sveif
með Hó Chi Min og þjóðfrelsisfylking-
unni. I þvi sambandi nægir að vitna til
ummæla Eisenhowers fyrrum Banda-
rikjaforseta, en hann lét svo um mælt,
að Hó Chi Min hefði án efa hlotið um
80% atkvæða. Þetta vildu Bandarikja-
menn koma i veg fyrir, af þvi að hefði
svo farið, var um leið útséð um, að
vestrænir auðhringir gætu haldið á-
fram að arðræna landið. Vietnamar
fengu þess vegna ekki að ganga til
kosninga um framtið sina og urðu þvi
nauðugir viljugir að gripa til vopna á
nýjan leik, i þetta sinn gegn Banda-
rikjamönnum og leppum þeirra i Sai-
gon.
Nylendustrið Frakka olli Vietnömum
óskaplegum hörmungum, en þá tók
fyrst i hnúkana þegar Bandarikja-
menn skárust i leikinn. Þeir hafa ekki
látið sitja við það að drepa fólk og
leggja heimili þess i rústir eða flytja
menn nauðungarflutningum svo að
skiptir hundruðum þúsunda. Þeir láta
sér heldur ekki nægja að sprengja
sjúkrah. og skóla i loft upp. Þeim næg-
ir ekki að hella yfir fólk brennandi
bensinhlaupi og fosfór, sem verður að
skera úr holdi manna, þvi að sá eldur
verður ekki slökktur með venjulegu
móti
Þeir hafa gripið til hernaðar af nýju
tagi, lifsvistarstriðsins, sem svo er
nefnt og á sér ekki sinn lika i veraldar-
sögunni. Stór hluti Vietnam verður
ekki nýttur á næstu áratugum, af þvi
að Bandarikjamenn hafa stráð eitri
yfir akra og skóga. Margs konar eitri
er beitt allt eftir þvi hvers konar gróðri
ætlunin er að eyða. Eitri er úðað yfir
akra, til þess að koma i veg fyrir, að
hermenn þjóðfrelsisfylkingarinnar
geti aflað sér matar. Reyndin verður
þó sú, að þeir þjást mest sem veikastir
eru fyrir, þ.e. börn, gamalmenni og
vanfærar konur. En eitrið gerir meira
en að drepa gróðurinn. Menn veikjast
á ýmsan hátt, sumir lamast, aðrir
deyja. Þær konur þungaðar sem neyð-
ast til að leggja sér til munns matvæli,
sem Bandarikjamenn hafa eitrað, láta
margar hverjar fóstri eða ala van-
sköpuð börn. Saigonstjórnin og herfor-
ingjarnir i Pentagon höfuðstöð banda-
riskra hermála, hafa jafnan reynt að
þagganiðuneðagera sem minnst úr öll-
um frásögnum af börnum, sem fæðast
andvana eða vansköpuð á sál og lik-
ama af eitri. Þegar fyrst var á þetta
minnzt árið 1967, bannaði Saigon-
stjórnin að birtar yrðu skýrslur þar að
lútandi. 1969 birti eitt Saigonblaðanna
samt sem áður myndir af hroðalega
vansköpuðum fóstrum og grein um
málið. Þetta kom svo við kaun stjórn-
arinnar, að blaðið var þegar i stað gert
upptækt. 1970 gaf Pentagon út skýrslu,
þar sem þvi var haldið fram, að fóst-
urlátum hefði ei fjölgað vegna striðs
ins. Bandariski liffræðingurinn Mesel-
son, sem er prófessor i Harvarhá-
skólanum i Bandarikjunum, gat þó
þegan sama ár sýnt fram á,að i Penta-
gonskýrslunni væri farið með rangt
mál. t skýrslu Pentagonmanna sagði
t.d., að i einum hluta Vietnam hefði
fæðzt 208 andvana börn. Rétt tala var
hins vegar 351.T Tay-Nin-héraði fædd-
ust 64 börn af hverjum þúsund and-
vana, en meðaltal i öðrum landshlut-
um var 31 af þúsund.
Skógar eru afiaufaðir til þess að
sveitir Þjóðfrelsisfylkingarinnar fái
ekki dulizt þar eða setið fyrir Saigon-
mönnum i laufþykkninu með vegum
fram. Indókinverskir skógar eru mjög
fjölskrúðugir og tegundir margar og
misþolnar, þarf mikið magn eiturs til
þessaðdeyða þannmeiðsem seigastur
er. Afleiðingarnar eru margþættar.
Mikið magn verðmæts timburs fer for-
görðum, dýralif af öllu tagi biður mik-
ið afhroð, og jarðvegi skolar burt,
svo að auðn er oft eftir. Það er ekki
bara frumskógur, sem er úðaður með
eitri, gúmmiekrurnar fá lika sinn
skammt, þótt reynt sé að hlifa þeim
ekrum sem eru i eigu Frakka.
I heimsstyrjöldinni siðari notuðu
Bandarikjamenn samanlagt rúmlega
sex milljónir smálesta af sprengiefni.
t Indókina hafa þeir notað tvöfalt
meira og vel það. Sé þvi magni deilt
með ibúatölu i Vietnam, Laos og Kam-
bódiu, samsvarar það 274 kilóum
sprengiefnis á hvert mannsbarn i
þessum löndum. Talið er að i Indókina
séu nú um það bil 20 milljónir
sprengjugiga, sem eru allt að 15 metr-
um i þvermál og sex á dýpt. Mikið land
hefur þvi verið eyðilagt með þessum
hætti. Auk þess safnast oft vatn i gig-
ana,sem þá verða afbragðs klakstöðv-
ar fyrir malariuflugur.
Þá er og beitt stórvirkum jarðýtum
til þess að eyða gróðri. Þessi 20 tonna
ferliki skilja vart eftir stingandi strá
þar sem þau ryðjast fram.
Bandarikjamönnum og þjóðfrelsis-
fylkingunni i Vietnam ber ekki saman
um, hversu mikið land hefur verið
stórskaddað eða gert ónothæft um
langan aldur i suðurhluta Vietnam
með þeim hætti,sem hér hefur verið á
minnzt. Sú tala sem fylgir hér á eftir
er úr bandariskum heimildum og er
þvi fremur of lág en of há, ef eitthvað
er. Áætlað er, að samanlagt hafi rúm-
lega 30.000 ferkilómetrar verið úðaðir
með eitri og eyðilagðir með sprengjum
og jarðýtum. Það er um það bil sjötti
partur syðri hluta Vietnam! Og þetta
er sem fyrr segir sennilega of lágt
reiknað!
Fregnir herma, að Bandarikjamenn
hafi lika haft uppi tilburði til þess að
hafa áhrif á veðurfar og koma af stað
úrhellisrigningum. Sprengjuregnið
eykst lika sifellt. Nixon fækkar i land-
her sinum i Vietnam, en fjölgar um
leið sprengjuflugvélunum. Allt bendir
til þess, að Bandarikjamenn séu um
þessar mundir að reyna að sprengja
stiflugarðana, sem halda Rauðá i
skefjum. Takist það eiga hundruð þús-
unda manna á hættu að drukkna i
flaumnum.
Þrátt fyrir þessar hörmungar halda
Vietnamar áfram að berjast. Þeim
lesendum, sem enn kynnu að vera
þeirrar trúar, að Bandarikjamenn séu
helztir forsvarar frelsis og lýðræðis i
heiminum, væri hollt að verja smá-
stund til þess að velta vöngum yfir
baráttuvilja, fórnfýsi og hugrekki
þessarar litlu þjóðar austur i Asiu.
Sem og þvi, hvers vegna Bandarikja-
menn stukku svo upp á nef sér, þegar
að þessu var vikið á Stokkhólmsráð-
stefnunni sælu, sem þó átti að fjalla
um mengun.
Skógarnir i Mekongóshólmunum eru mjög viðkvæmir fyrir eiturverkunum, og deyja venjulega eftir að
eitrinu hefur verið úðað yfir þá I fyrsta sinn. Þessi mynd er tekin 6 árum eftir eiturúðun.
EVROPfl SKAL ÖREYDD AÐ ÖLLUM GR0ÐRI
■ í hugsanlegri stórstyrjöld,
ef Pentagon fær vilja sinn
Lagt hefur verið til I varnar-
málaraðuneyti Bandarikjanna,
að áætlanir verði gerðar um stór-
fellda, skipulagða notkun tor-
timandi jurtaeiturs i Evrópu I
hugsanlegri stórstyrjöld þar. Frá
þessu skýrði danska blaðið
Politiken ilangri grein á forsíðu á
mánudaginn var. Heimildir sfnar
hefur það frá fréttaritara sinum i
Washington.
Áætlanir þær, sem hernaðar-
sérfræðingar varnarmálaráðu-
neytisins bandafiska vilja að
gerðar séu um lifvistarstriö á
evrópskri grund eru eins og
aðferðir þær, sem beitt hefur
verið i Vietnam árum saman. 1
skýrslu, sem herfræðilegar rann-
sóknarnefndir I Bandaríkjunum
hafa komizt yfir og kannað, er þvi
lýst, hvernig nota megi jurta-
eitur, svo aö það valdi sem allra
mestri tortímingu. Tillaga
hernaðarsérfræðinga varnar-
málaráðuneytisins eru þess efnis,
að áætlanir um dreifingu jurta-
eiturs úr flugvélum verði þáttur I
varnarkerfi Atlantshafsbanda-
lagsins, og er tillagan rökstudd
með því, að her Atlantshafs-
bandalagsins sé fa'liðaðri en
Varsjárbandalagsins. Hers-
höfðingjum Atlantshafsbanda-
lagsins verði varnir^ auðveldari,
segir þar, ef þeir fa’ heimild til
þess að tortima svæðum i nánd
við austurmörk Vestur-Evrópu,
til dæmis I grennd við Bonn og
Kassel, þar sem Varsjárbanda-
lagsher myndi hugsanlega reyna
aö sækja fram gegn um Frakk-
land út af strönd Atlantshafsins.
Með jurtaeitri mætti láta skóga
og annan gróöur visna á
skömmum tima, svo að sóknar-
her fengi siður leynzt þar og auö-
veldara væri að herja á hann úr
lofti.
I Pentagon hafa sérfræðingar
einnig rannsakað nákvæmlega,
hvaða eiturefni hentuðu I styrjöld
við Kúbumenn, þar sem mark-
miðið væri að tortima sykur-
reyrekrunum, og sams konar
rannsóknir hafa farið fram um
tortimingu skóga i Kóreu.
Loks hafa sérfræðingarnir
látið gera mikla útreikninga og
draga saman rök, er hniga að þvi,
hversu haganlegt sé að nota
jurtaeitur til þess að bæla niður
uppreisnir og uppræta skæruliða i
löndum eins og Etiópiu og
Venezúelu, byggða á tiu ára
reynslu Bandaríkjamanna i
styrjöldinni I Indókina. En eins og
allir vita, hefur lifvistarstrið
þeirra I Vietnam vakið gifurlega
andúð, bæði i Bandarikjunum
sjálfum og utan þeirra.
Náttúrfræðingar og náttúru-
verndarmenn hafa mjög
eindregið varað við þeirri hættu,
er þvi fylgir að raska jafnvægi
náttiírunnar, þar sem afleiðingar
þess eru ekki einungis ógurleg
tórtiming I bili, heldur eru
afleiðingar ófyrirsjáanlegar.
Bæði visindamenn og neytenda-
lögfræðingurinn Ralph Nader
hafa staðhæft, að efni þau, sem
notuð eru i sllkri styrjöld, geti
valdið likamlegum og andlegum^
ágöllum ungviðis sem fætt er af
mæðrum, er orðið hafa fyrir
áhrifum af þessum eiturefnum.
auðvitað þarf málningin
á þaki húss yðar
ekki aá þnla eins mikið
ng gnð skipamálning
en betra þó, að hún geri það
Rex-skipamálning er framleidd sérstaklega með tilliti til siglinga í norðurhöfum og umhverfis ísland í misjöfnum veðrum:
Vetrarstormum, stórhríðum, ísingu, rigningu og í sumarsól.
í þessum veðrum hefur Rex-skipamálningin ótvírætt sannað hið mikla slitþol sitt, og þetta getið þér með góðum árangri
hagnýtt yður á þaki húss yðar. Notið Rex-skipamálningu og þakið verður fallegra og endingin betri.
Skoðið nýja Rex-litakortið með 30 glæsilegum litum, - þér fáið hvergi meira litaúrval.
REX SKIPAMÁLNING
á skipin - á þökin
3 T«knislof* b suglýsingaptónusu sf.