Tíminn - 20.09.1972, Blaðsíða 7

lYliðvikudagur 20. september 1972
TÍMINN
7
(jtgefandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benetliktsson. Ritstjórar: Þór-:
:•:■ arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson/
;i;! Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timáns)í
:::: Auglýsingastjóri: Steingrimur^ Gislasoti:. ■ Ritstjórnarskrif-(:
í: stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, símar 18300-18306^;
S Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusfmi 12323 — auglýs-i:
!;!; ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300. Askriftargjald:
S 225 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-j:
S" takiö. Blaðaprent h.f.
Mbl. deilir á Jóhann
Ritstjórnargrein Mbl. i gær, er fjallar um
Landhelgisgæzluna, verður ekki skilin nema
sem heiftarleg árás á Jóhann Hafstein, fyrr-
verandi forsætis- og dómsmálaráðherra.
Efni leiðarans er i stuttu máli það, að deila á
núverandi rikisstjórn fyrir að hafa ekki gert
það allt i málefnum Landhelgisgæzlunnar á
einu einasta ári, sem fyrrverandi dómsmála-
ráðherrar Sjálfstæðisflokksins, Jóhann
Hafstein og Bjarni Benediktsson, létu undir
höfuð leggjast að gera á 12 árum.
Efling Landhelgisgæzlunnar er nauðsyn, en
ný varðskip verða ekki smiðuð á einu ári. Á
þessu ári, sem Ólafur Jóhannesson, núverandi
forsætis- og dómsmálaráðherra, hefur farið
með málefni gæzlunnar, hefur gæzlan þó verið
efld mjög að flugvélakosti og hún verður að
auki styrkt með einum til tveimur hvalbátum.
Um þá ráðstöfun segir Mbl.:
,,En sú staðreynd, að rikisstjórnin telur
nauðsynlegt að gripa til slikra ráða á þessum
tima, sýnir svo ekki verður um villzt, að þess-
um þætti landhelgismálsins hefur ekki verið
nægjanlegur gaumur gefinn i tima.”
Ef fyrrverandi rikisstjórn hefði stefnt mark-
visst að útfærslu landhelginnar meðan hún sat
að völdum, eins og forsvarsmenn og málgögn
stjórnarandstöðunnar vilja nú halda fram,
hefði verið unnið markvisst að sifelldri eflingu
Landhelgisgæzlunnar og fjölgun skipa hennar.
En ástæðan til þess að þetta var ekki gert var
auðvitað sú, að hjá fyrrverandi rikisstjórn rikti
sofandaháttur i landhelgismálinu og þar með i
málefnum Landhelgisgæzlunnar.
Það er þvi vissulega rétt hjá Mbl. að þetta
,,sýnir svo ekki verður um villzt, að þessum
þætti landhelgismálsins hefur ekki verið nægj-
anlegur gaumur gefinn i tima.”
Þessi Mbl.-leiðari, sem á að vera ádeila á
Ólaf Jóhannesson, forsætis- og dómsmálaráð-
herra, verður þvi að mjög hvassri gagnrýni á
Jóhann Hafstein, fyrrverandi dómsmálaráð-
herra, fyrir sorglegan sofandahátt I málefnum
Landhelgisgæzlunnar.
En hollast er öllum, að hætta nú karpi um
þennan eða aðra einstaka þætti landhelgis-
málsins. Þjóðarviljinn býður nú,að allir taki
höndum saman um myndarlega eflingu Land-
helgisgæzlunnar. Þar má enginn skerast úr
leik með nöldri og jagi um það, sem liðið er.
Undirtektir við ,,Landssöfnun til Landhelgis-
sjóðs” benda vissulega einnig eindregið til
þess, að þjóðin vill eflingu gæzlunnar og þar
hafa margir lagt nú þegar mjög myndarlega af
mörkum, þótt söfnunin sé nú vart hafin. Með
þessari söfnun er öllum gefinn kostur á að
leggja sitt af mörkum, hverjum eftir efnum og
ástæðum. í hverju framlagi felst ekki aðeins
ákveðin viljayfirlýsing, heldur og siðferðilegur
stuðningur við starfsmenn Landhelgisgæzl-
unnar, sem leggja lif sitt i hættu við að verja
helgasta rétt þjóðarinnar, réttinn til að lifa i
landinu. Mbl. er hollast að hætta háðsglósum
um þessa söfnun og styðja hana þess i stað af
heilum hug. TK
Þórarinn Þórarinsson: Ferðaþættir frá Síberíu I
Veldi Rússa mun byggj-
ast á auðæfum Síberíu
200 ára gamall spádómur, sem er að rætast
FYRIR rúmum tvö hundruð
árum. lét einn frægasti
náttúrufræðingur Rússá,
Mikhael Lomonosoff, svo
ummælt: Auðlegð Siberiu
mun i framtiðinni tryggja
vaxandi mátt Rússlands!
Veldi Rússa mun byggjast á
Siberiu!
Þetta þótti ekki sennilegur
spádómurþá og þótti það ekki
um langan tima. Siberia vár
illræmd fyrir vetrarkulda og
önnur harðindi og engin stór-
veldi kepptu við Rússa um
yfirráð þar. bað jók ekki
frægð eða aðdráttaraf!
Siberiu, þegar Rússakeisari
hóf að senda fanga þangað og
þár risu upp illræmdustu
fangabúðir veraldar.
Nú er hins vegar svo komið,
að fáir draga lengur i efa spá-
dóm Lomonosoffs. Siberia er
nú viðurkennd sem eitt
náttúruauðugasta landssvæði
heimsins. Vaxi veldi Sovét-
rikjanna i framtiðinni, mun
það öðru fremur byggjast á
auðæfum Siberiu, ef Rússum
tekst að hagnýta þau sam-
kvæmt þeim áætlunum, sem
gerðar hafa verið. Þær áætl-
anir treysta mjög það álit, að
Rússar þrái frið og góða
sambúð við Bandarikin, Vest-
ur-Evrópu og Japan, m.a. til
þess að geta látið aukin skipti
við þessar þjóðir greiða fyrir
framgangi hinna stórfelldu
áætlana, sem þeir hafa á
prjónunum i Siberiu.
EKKI er úr vegi að byrja
þessa Siberiuþætti með hug-
leiðingum um stærð Siberiu.
Fæstum alfræöiorðabókum
ber saman um stærð Siberiu
og mannfjölda. Ástæðan er sú,
að landamæri Siberiu hafa
aldrei verið nákvæmlega
ákveðin. Siberia er i sumum
alfræðibókum látin ná yfir
hluta Úralfjalla og allt austur
að Kyrrahafi og einnig yfir
hluta Kazakhstan. Samkvæmt
nýjustu ritum Rússa nær
Siberia frá upphafi sléttunnar
miklu austan Oralfjalla og
talsvert austur fyrir fljótið
Lena og svo frá tshafinu suður
til Mongoliu og Mið-Asiuveld-
anna i Sovétrikjunum. Þótt
Siberiu sé þannig sniðinn nokk
uð minni stakkur en yfirleitt i
eldri landfræðibókum, er hún
nógu viðlend samt. Hún nær
yfir um 10 millj. fkm eða er
talsvert mikið stærri en
Bandarikin og hundrað sinn-
um stærri en Island. Frá aust-
asta til vestasta hluta hennar
eru 7000 kilómetrar, og frá
nyrzta hluta hennar til hins
syðsta eru um 3500 kiló-
metrar. Á þessu mikla land-
svæði búa nú ekki nema um
19—20 millj. manna, en voru
um 8 milljónir i upphafi fyrri
heimsstyrjaldarinnar.
Mjög hefur verið látið af
vetrarkuldanum i Siberiu og
það ekki að ástæðulausu. Um
fjórði hluti Siberiu er norðan
heimskautsbaugs og þar er
veturinn viöa niu mánuðir á
ári. Á þessu svæði vex aðeins
mosi og lágvaxið kjarr og þar
eru mestu hreindýrahjarðir i
heimi. Sunnar tekur við mikið
skógabelti, hið mesta i heimi,
þegar frumskógar hitabeltis-
ins eru undanskildir. Enn
sunnar i Vestur-Siberiu eru
svo gróðurlitlar sléttur þar
sem mikil ræktun var hafin
fyrir nokkrum árum, en hefur
gengið misjafnlega sökum
haustfrosta og vorkulda. I
suðurhluta Siberiu er megin-
landsloftslag, sumrin heit en
veturnir kaldir, en mjög
dregur það úr vetrarkuld-
anum, að úrkoma er litil og
veður oftast kyrrt. Þó er það
veturinn. sem hefur fælt
menn mest frá Siberiu.
Rússar tala oft um Vestur-
Siberiu og Austur-Siberiu og
miða skiptinguna við öb-
fljótið. Vestur-Siberia er
heldur stærri að flatarmáli og
þar eru heldur fleiri ibúar, eða
11-12 millj., en 7-8 milljónir i
Austur-Siberiu. Vestur-
Siberia er að mestu ein slétta,
hin stærsta i heimi. Austur-
Siberia er ha'ðóttari og nær
sumstaðar til allhárra fjall-
garða. Aðalborgirnar i
Vestur-Siberiu eru Novosi-
birsk, Tomsk og Omsk, en i
Austur-Siberiu Irkutzk og
Krasnoyarsk. Novosibirsk er
þeirra stærst og eru ibúar þar
nokkuð yfir millj. Hinar hafa
nokkur hundruð þús. ibúa
hver. Ymsar nýjar borgir hafa
100-200 þús. ibúa, t.d. Bratsk.
1 IRKUTSK átti ég tal við
sérfræðing, sem gaf mér stutt
yfirlit um auðæfi Siberiu.
Hann nefndi fyrst kol. Af sex
mestu kolasvæðum heims eru
fimm i Siberiu. Kolin hafa enn
ekki verið nýtt i rikum mæli,
en nú er ætlunin að hefjast
handa. Þegarer.búiðað byggja
nokkur stór raforkuver, þar
sem kol eru notuð sem eld-
sneyti, og er ráðgert að
byggja 10 slik raforkuver á
næstunni og verður hvert
þeirra um 4 millj. kw. Mikið
af orkunni verður leitt tíl
Evrópuhluta Sovétrikjanna,
þvi að það verður miklu
ódýrara að flytja orkuna en
kolin. Viða eru Siberiukolin
undir þunnu jarðlagi og þvi
auðvelt að vinna þau. Enn er
verið að uppgvötva ný stór
kolasvæði. A.m.k. 80 % af
öllum kolabirgðum, sem vitað
er um i Sovétrikjunum, eru i
Siberiu.
Næst nefndi sérfræð-
ingurinn skóganna. 1 Siberiu
eru mestu nytjaskógar heims.
Þeir ná samanlagt yfir mörg
þúsund kilómetra svæði. Enn
hafa þeir ekki verið nýttir
nema að litlu leyti. Verið er að
byggja stórar verksmiðjur til
aö auka hagnýtingu þeirra. (Jr
trjánum er ekki aðeins unninn
hverskonar pappir, heldur
fjölmargt annað. 1 Bratsk
hefur nýlega tekið til starfa
mesta trjávinnsluver i heimi.
Það vinnur þegar úr 7
milljónum rúmmetra af
timbri á ári og á þó fram-
leiðsla þess eftir að aukast.
Ráðgert er að reisa margar
fleiri slikar verksmiðjur.
1 þriðja lagi nefndi sérfræð-
ingurinn svo vatnsaflið. I
stórfljótum Siberiu eru betri
virkjunarmöguleikar en i
flestum fljótum öðrum.
Einkum gildir þetta þó um
Jenesei-fljótið og hina miklu
þverá þess Angara. Við
Angara hafa þegar verið reist
tvö stór orkuver. Annað
þeirra er 4 millj, kw., og er
ráðgert að byggja enn við
Angara tvö jafnstór eða um 4
millj kw. hvort ogtvöminni.l
Jensei-fljótinu eru enn stærri
virkjunarmöguleikar og hefur
þegar verið byggt eitt orkuver
þar, sem er rúm 5millj, kw. og
er hið mesta i heimi. Ráðgert
er að reisa við það enn stærri
orkuver. Þá býr Lenafljót yfir
enn meiri möguleikum, en
örðugra er að nýta þá. Þar er
m.a. mögulegt að reisa fleiri
en eitt orkuver, sem yrði yfir
20 millj. kw.
1 fjórða lagi nefndi svo sér-
fræðingurinn oliu og gas.
Slikt er kannski ekki óeðlilegt,
þar sem það er ekki fyrr en
eftir 1960, að olia og gas
fundust i Vestur-Siberiu i
stórum stil. Nú þykir hins-
vegar orðið Ijóst, að þar sé að
finna einhverjar mestu olíu-
lindir og gasbirgðir, sem hafa
íundizt til þessa dags. Enn
meiri olia og gas geti svo átt
eftiraðfinnastundir Ishafinu.
Rússar hafa þegar gert miklar
áætlanir um nýtingu þessara
auðæfa, en fyrst i stað verða
þau að verulegu leyti nýtt til
að auka efnaiðnaðinn i Vestur-
Siberiu, en hann er þegar
mjög mikill.
Nokkurt dæmi um það,
hvernig Rússar hyggjast nýta
orkulindir Siberiu er það, að
áætlað er að árið 2000 verði
orkuframleiðslan i Siberiu
orðin helmingi meiri en hún
er nú i öllum Sovétrikjunum.
Til viðbótar þessu koma svo
hin stórkostlegustu námuauð-
æfi önnur. Gull hefur lengi
verið unnið i stórum stil i
Siberiu og nýlega hafa fundizt
þar miklar demantsnámur.
Yfirleitt finnast þar allir
málmar, sem nýttir eru, og
flestir þeirra i stórum stil.
Þessi auðæfi eru enn að mestu
ónotuð. Þótt Siberia sé ekki
nema að vissu leyti sæmilegt
landbúnaðarland, á að vera
unnt að brauðfæða þar marg-
fallt fleira fólk en nú býr þar.
Sá spádómur Lomonsoffs er
óðum að rætast, að veldi
Rússa byggist á auðæfum
Siberiu.
Þ.Þ.