Tíminn - 08.10.1972, Blaðsíða 1
Nú um nokkurn tima hrfur
stóra bnrhnlan vift Ke.vkjanes-
vita gosió, og meft gufunni
berst jarðsjór upp á yfirborftið
og fellur út sem salt i dokkirn-
ar milli hraunhaftanna, eins
ng mvndin sýnir. Keykjanes-
viti gnæfir við hiinin i baksýn.
(Ljósmvnd: Mats Wibe Lund
j>->
Engín mengunarhæffa myndi
stafa frá saltverksmiðjunni
Nettógjaldeyristekjur myndu nema um 310 milljónum króna
Hafnir á Skaga
i eyði í vetur
Ein verðmætasta jörð á Norðurlandi
og löngu þjóðfrægt stórbýli
Það hefði einhvern tima þótt
fyrisögn, og þó ekki trúleg, að
Hafnir á Skaga færu i eyði. Nú
vofir sú hætta samt yfir. Ungur
bóndi, Benedikt Jónsson, sem
húið hefur i Höfnum siðustu ár,
hefur sclt bústofn sinn og búvélar,
vegna heilsubrests og mun enginn
Framleiðslusamvinna hefur
vcrið mjög á dagskrá meðal
rafvirkja að undanförnu, og i
gær hcldu þeir fund, þar sem
Hannes Jórisson félagsfræð-
ingur flutti erindi um fram-
leiðslusamvinnu sem úrræði i
kjarabaráttu iðnsveina.
Rafvirkjafélagið hafði einn-
dveljast i Ilöfnum i vetur. Kkki er
þó loku fyrir það skotið að
ábúandi kunni að fást áður en
vorar á ný.sagði faðir Benedikts,
Jón Benediktsson, eigandi
jarðarinnar.
Ilafnir á Skaga hafa öldum
saman veriö ein af mestu vildis
ig fengið Hannes til þess að
semja lög og reglur, er hent-
uðu sliku framleiðslusam-
vinnufélagi, og voru drög að
þeim kynnt á fundinum.
Þessi hugmynd fékk byr
undir vængi i kjaradeilu raf-
virkja i sumar, og hefur sér-
jörðum á landinu, og þar bjuggu
oft stórauðugir menn. Þar eru
stórmikil hlunnindi, og um sumt
gott undir bú að ööru leyti. Árið
1930 voru aðeins þrjár jarðir i
öllum Norölendingafjórðungi
hærri að landverði, ef undan eru
teknar fáeinar jarðir, þar sem
kaupstaðarlóðir hleyptu matinu
upp. Verðmeiri töldust Laxa-
mýri, Sauðanes og Uingeyrar.
i Höfnum eru nh nýlegar
byggingar, bæði ibúðarhús og
fénaðarhús og gildandi fasteigna-
mat losar hálfu þriðju milljón
króna. Að landverði er jörðin enn
talin verðmætust i Húnavatns-
sýslu, að Uingeyrum einum
undanskildum.
fæðast
stök nefnd starfað að undir-
búningi nú um skeið.
— Við gerum ráð fyrir, að
boðað verði til stofnfundar
innan skamms, sagöi einn
nefndarmanna, Ásgeir
Eyjólfsson, er blaðið sneri til
hans fyrir fundinn i gær.
KJ-Keykjavik
Hugsaiilegt er að saltvcrk-
siniöja taki til starfa á Keykja-
nesi árið 1977, þar sem lokið er
friimathuguiium iini byggingu 25(1
þúsuiid tonna saltverksmiðju,
,.og virðast lnigmy ndir um
byggingu slikrar verksmiðju
byggðar á traiistum jarðfræði-
legiim og læknilegiim forsenduin,
og að na'gilegir markaðir séu
l'yrir liendi og verksmiðja geti
oröið arðva'iileg", eins og segir
ii 111 megiiiniöurstööur þcssara
rannsókna, sem kynntar voru
l'yrir blaðamöiiiiiim á fiistudags-
kviildið.
Uað er vist óhætt að segja.að
Baldur Llndal elnaverkfræðingur
sé „faðir” þessara rannsókna,
þvi allt frá árinu 1954 hefur hann
unnið að þessum rannsóknum
meira og minna en Irá þvi á árinu
1960 hafa rannsóknir á sjóefna-
vinnslu farið fram á vegum
Rannsóknaráðs rikisins og á
l'östudaginn fjallaði ráðið einmitt
um skýrslu um hagkvæmni 250
þúsund tonna saltverksmiðju á
Reykjanesi og verður sd skýrsla
nú send iðnaðarráðherra til at-
hugunar/sem lætur sérfræðinga á
mörgum sviðum athuga skýrslu
þessa mjög gaumgæfilega áður
en írekar verður hafist handa i
máli þessu.
Sjii ára rannsóknir
Rannsóknir á sjóefnavinnslu
hafa nú staðið yfir i nærri sjö ái>
og eru þær einar umfangsmestu
nýiönaðarrannsóknir, sem fram
hafa farið hérlendis. Við lok þessa
árs heíur verið varið alls nærri 48
milljónum króna til þessara
rannsókna, þar af 30milljónum
til jarðhitarannsókna, en tæplega
18 milljónum til tæknilegra rann-
sókna, markaðsathugana og
áætlunagerðar.
Niðurstöður rannsóknanna
hafa verið dregnar saman 1 loka-
skýrslu og kemur hún i tveim
hlutum. Sú fyrri fjallar um 250
þúsund tonna saltverksmiðjuna
en sú siðari um framleiðslu á
magnesiumklóriði og
magnesiumálmi, ásamt sóda
og klóri sem aukaframleiðslu.
Saltverksmiðja á Reykjanesi
myndi ekki aöeins framleiða salt
til að salta þorskinn, heldur er
verksmiðja sem þessi undirstöðu-
fyrirtæki, sem væntanlega gæti
orðið upphafið að mikilvægu sviði
iðnaðaruppbyggingar á grund-
velli innlendra hráefna, orkulinda
og tækniþekkingar þegar fram
liða stundir — og það sem kannski
er mikilvægast i augum margra;
engin mengiinarhætta stafar frá
saltverksmiðju sem þessari, það
er hel/.t hávaðinn i borholunum,
sem gæti l'lokkast undir mengun.
Rétt er að geta þess, að verk-
smiðja sem þessi, yrði sú eina
sinnar tegundar i heiminum, og’
við frumrannsóknir hefur þvi
ekki verið hægt að styðjast við er-
lendar athuganir á þessum
sviðum. Það er þessvegna, sem
sjálfri skýrslunni um saltverk-
smiðjuna er haldið leyndri, svo
hugsanlegir keppinautar okkar á
sviði saltframleiðslu geti ekki
notið góðs af þeim merkilegu
rannsóknum, sem fram hafa farið
á þessu sviði.
Hér er ekki um það að ræða, að
gufuorkan á hverasvæðinu við
Reykjanesvita sé notuð til að
vinna salt úr sjó, heldur er saltið
unnið úr borholum þúsund - þrjú
þúsund metra djúpum og er gufan
úr holunum notuð til að vinna úr
jarðsjónum, sem þarna siast i
gegn um jarðlögin, og kemur
l'ram við borun.
Kykhindiefiii og bcnsinbætiefni.
Þegar talað er um 250 þúsund
tonna saltverksmiðju þá er fleira
en salt sem lramleitt er i þeirri
verksmiðju. Saltið er reyndar
tvennskonar, eða saltfisksalt og
iðnaðarsalt, sem ýmislegt er
Iramleitt úr.
„Saltframleiðslan hefur mesta
þýðingu” sagði Baldur Lindal á
blaðamannafundinum en innan-
landsnotkunin er um fimmtiu
þúsund tonn á ári. Verksmiðjan
myndi framleiða 25 þúsund tonn
af kaliklóriði, sem hjá almenningi
gengur undir nafninu kali og
notað er til áburðar á tún.
Markaður er innanlands fyrir
limm þúsund tonn af kalTi á ári og
myndi Aburöarverksm . kaupa
það og dreifa þvi. 1 250 þúsund
tonna saltverksmiðju eru jafn-
framt lramleidd 60 þúsund tonn
af 80% kalsiumklóriði, en það er
einmitt efnið sem notað er til að
rykbinda malarvegi, og einnig til
varnar ismyndun á vegum með
varanlegu yfirborði. Loks yrðu
lramleidd 700 tonn af bromidi i
verksmiðjunni, en það efni er
m.a. notað til að hækka oktantölu
bensins, og auk þess i allskonar
eldvarnarefni, og i vefjariðnaði,
prentiönaði og lyfjaiðnaði.
Eins og sjö stórir skuttogarar
Á þessum timum þegar allt er
miðað viö landhelgi, þorsk og
skuttogara, er rétt að bera saman
stofnkostnað verksmiðjunnar við
verð a nýjum þúsund lesta skut-
togurum. Heildarfjárfesting i
mannvirkjum verksmiðjunnar,
geymslum og flutningatækjum er
áætluð um 1.200 milljónir is-
lenzkra krdna, en það mun sam-
svara kaupverði 7 þúsund lesta
skuttogara, eða kaupverði ca.
fjögurra varðskipa af nýjustu og
fullkomnustu gerð. Heildar-
rekstarkostnaður innan verk-
smiðjumarka er áætlaður 3,5
milljónir dollara á ári og sölu-
verðmætið yrði ein milljón á dag,
eða 360 milljónir á ári. Aætlað er,
að reksturinn gefi af sér um 13,5%
árlega endurheimtu fjármagns,
áður en skattar eru reiknaðir, en
það mun teljast gott að fá 10% i
árlega endurheimtu. Reiknað er
meö að verksmiðjan afskrifist á
15 árum.
„Ætti að vera i eigu tslendinga”
A blaðamannafundinum, sem
Frh. á bls. 6
Samvinnufélag rafvirkja
i þann veginn að