Tíminn - 08.10.1972, Blaðsíða 3

Sunnudagur 8. október 1972.
TÍMINN
3
Örn Ó. Johnson, forstjóri Flugfélags Islands:
Falskur tónn í feröamálunum
Þann 24. september s.l. birtist i
Timanum grein eftir Guöna
Þórðarson forstjóra Feröaskrif-
stofunnar Sunnu með fyrirsögn-
inni „Spánarfluginu klúðrað af
isl. flugmálastjórninni”.
Guðni Þórðarson hefur á liön-
um árum oft ritað um ferðamálin
en, a.m.k. i seinni tið, hafa skrif
hans mjög einkennzt af óhróðri
um ýmsa þá menn, fyrirtæki og
stofnanir, sem að ferðamálum
starfa. Sérstaklega hefur henn
beint geiri sinum að Flugfélagi
tslands og aðild félagsins að
ferðaskrifstofunni Úrval, sem
flugfélagið á að hálfu á móti Eim-
skipafélagi tslands. Við Flug-
félagsmenn höfum til þessa leitt
hjá okkur ritdeilur við Guðna
Þórðarson, enda talið margt
þarfara og eðlilegra en að skatt-
yrðast við þennan sjálfskipaða
málsvara erlendra leiguflug-
félaga. Hafa ýmsir okkar manna
þó, og þá sérstaklega undirritað-
ur, legið undir ámæli kunnugra
vegna langlundargeðs i þessum
efnum.
Sitthvað veldur, að ég að þessu
sinni bregð vana og sting niður
penna til andófs gegn nýjum eða
endurteknum slagorðum og full-
yrðingum umrædds greinar-
höfundar. 1 fyrsta lagi er það ótt-
inn við, að hið gamla og þekkta
herbragð, sifelld endurtekning
áróðursins, kunni að lokum að ná
tilætluðum árangri. í öðru lagi tel
ég ekki úr vegi að vekja athygli
forstjórans á vissum veilum i al-
mennum málflutningi hans.
Siðast, en ekki sizt, er það þó við-
horf hans til Spánarflugsins, og
raunar hin alhliða barátta hans
fyrir vexti og viðgangi erlendra
leiguflugfélaga á „fslandsmið-
um”, sem knýr mig til andmæla.
Furöuskrif um viö-
kvæm milliríkjamái
Guðni Þórðarson telur „deil-
una” um Spánarflugið vera
heimatilbúið mál. Ég er honum
sammála um það atriði. Hinsveg-
ar mun okkur greina nokkuð á um
hver hafi „klúðrað”' málinu.
Guðni segir það vera flugmála-
stjórnina, en sú skoðun hans
stangast illilega á við rikjandi
skoðun fjölmargra þeirra, sem
vit og þekkingu hafa á þessu máli.
Þeir munu almennt hafa talið
Guðna sjálfan hafa átt drýgstan
þátt i „klúðrinu”, jafnvel áður en
hann ritaði grein sina i Timann.
Sú grein virðist mér þó taka af öll
tvimæli, þvi þar er á einhliða og
furðulegan hátt fjallað um við-
kvæm utanrikismál og þannig á
málum haldið, að við má búazt að
lausn málsins verði torveldari en
áður var. Gegnir furðu, að framá-
maður i islenzkum ferðamálum
skuli markvisst stefna að þvi að
flytja yfir til erlendra leigufélaga,
sem mest af viðskiptum sinum
þrátt fyrir augljósa hagsmuni is-
lenzkra aðila á þessu sviði.
En gefum nú Guðna Þórðarsyni
tækifæri til að endurtaka nokkur
meginatriðin i umræddri grein
sinni, en þar kemst hann svo að
orði, m.a. (leturbr. minar):
1. „Deilan” við Spánverja „er
heimatilbúið mál. vegna þess aö
islenzkum flugyfirvöldum hefir á
hinn furðulegasta hátt tekist að
klúðra svo friðsamlegri flug-
málasambúö þessara rikja, að
við borð lá, að sumarleyfi þús-
unda manna, er fóru i skemmti-
ferðir til Spánar, yrðu eyðilögð,
og úti yrði um allar flugsam
göngur milli landanna um ófyrir-
sjáanlega framtið”.
2. „Hvað veldur? Jú, yfirstjórn
islenzkra flugmála, flugmála-
stjórn, virðist leggja i svona
áhættusamar aðgeröir til þess
eins að bæta viðskiptalega að-
stööu einkafyrirtækis i landinu og
hluthafa þess, sem eiga flugfélag,
scm aftur á ferðaskrifstofu. Með-
al stærstu hluthafanna, sem al-
þjóöarhag er þannig hætt fyrir,
eru nokkur fjársterk auðfélög og
einkafyrirtæki, sem lengi hafa
taliö sig eiga sjálfskipaða einka-
réttarstöðu i þjóðfélaginu, sem
meöal annars felst i sjálfsaf-
greiðsluhlunnindum hjá helztu
rikisstofnunum, sem að sjálf-
sögðu eru jafnréttiseign allra
landsins barna”.
3. „Þar sem hér er um að ræða
mál, sem snertir islenzkan al-
mcnning og hagsmuni hins al-
menna neytenda i landinu og
Kerðaskrifstofan Sunna blandazt
i, sem fulltrúi neytandans”, telur
höfundur „óhjákvæmilegt aö
biöja Timann að koma á framfæri
nokkrum atriðum málinu til
skýringar”.
4. Og forstjóri Sunnu hefur svo
lausn vandamálsins tiltæka þvi
hún er aðeins ein til, sem sé sú,
„að islenzk flugmálayfirvöld geri
það, sem þau áttu vitanlega aö
gera i upphafi, en það er það
sama, sem flugmálayfirvöld í öll-
um löndum hafa gert undir svip-
uöum kringumstæðum þ.e. að
veita lendingarleyfi gagnkvæmt
milli flugfélaga þjóðanna eftir þvi
sem þau hafa á eðlilegan hátt get-
að aflað sér viðskipta og verk-
efna”.
Vill koma fluginu
á erlendar hendur.
Svo mörg eru þau orð. Lausnin
er einfaldlega sú að afsala sér
réttmætum viðskiptum ts-
lendinga i hendur erlends félags,
sem þar á engan siðferðilegan né
viðskiptalegan rétt. Furðar nú
nokkurn á vonbrigðum og undrun
þeirra tslendinga, sem eiga at-
vinnu sina undir vexti og viðgangi
islenzkra flugmála, hve langt hef
ur verið gengið i þvi að veita is-
lenzkri ferðaskrifstofu gjaldeyri
og aðstöðu til að vinna markvisst
að yfirfærzlu verkefnanna á er-
lendar hendur. Hvernig væri um-
horfs i islenzkum flugmálum ef
þessi stefna hefði frá upphafi ráð-
ið? Hvar værum við tslendingar á
vegi staddir i landhelgismálinu ef
slik sjónarmið hefðu rikt þar?
Nei, Guðni Þórðarson, svona
ber nútima tslendingum hvorki
að haga orðum sinum né gerðum
— slikt leiðir ekki til farsældar,
hvorki fyrir islenzk flugmál né
þjóðina i heild.
Við skulum nú lita á málið nán-
ar, lið fyrir lið. i fyrsta lagi er það
ekki löstur á islenzkum flugyfir-
völdum og islenzkri flugmála-
stjórn að gæta hagsmuna is-
lenzkra flugfélaga, heldur er það
skylda þeirra. i öðru lagi fara
spænsk yfirvöld, af sömu ástæðu,
eins langt og þau komast til að
afla spænskum fyrirtækjum
viðskipa. i þriðja lagier hér ekki
um áætlunarflug að ræða heldur
leiguflug með islenzka farþega.
Hér gilda þvi ekki að öllu leyti
sömu lögmál og i áætlunarflugi.
Spánverjar keppa að þvi að laða
til sin erlenda ferðamenn, enda
landið eftirsóknarvert vegna
fegurðar og góðrar veðráttu. ts-
lendingar, eins og aörir Norður
landabúar, sækjast eftir sól og
sumri og flykkjast þvi þangað
suðureftir i stórum stil. Þeir eyða
miklum gjaldeyri i þessi ferðalög,
en til skamms tima hefur það þó
verið bót i máli að flutningarnir
hafa að mestu leyti farið fram
með islenzkum flugvélum.
Erlend leigufélög
fleyta rjómann.
t sumar bregður hinsvegar svo
við að ferðaskrifstofan Sunna tek-
ur á leigu erlendar flugvélar til
þessara flutninga. íslenzk flug-
málayfirvöld hika við að veita
leyfi til þessara flutninga en
spænska flugmálastjórnin svarar
þá með þvi að hóta að svipta
Flugfélag tslands, sem um mörg
undanfarin ár hefur stundað
leiguflug með tslendinga til Spán-
ar, öllum lendingarleyfum.
Sunnuforstjórinn stappar svo
stálinu i hið erlenda leigufélag.
Spánarflug Flugfélagsins hefur
gengið eðlilega um langt árabil
þar til i sumar.
Engin rök hniga að þvi, að til
þess að Spánverjar haldi áfram
að veita viðtöku islenzkum ferða-
mönnum geti þeir krafist þess að
fá að annast þá flutninga að veru-
legu leyti.
i fjórða lagi: Það er svo annað
mál og óskilt hvort islenzk yfir-
völd vilja veita Ferðaskrifstof-
unni Sunnu leyfi til að leigja
spænskar flugvélar til að flytja
tslendinga tilog frá Spáni, þvi að-
stæðurnar hljóta að skapa ts-
lendingum réttinn til ákvörðunar
i þvi máli.
i fimmta lagier ekki nema sjálf-
sagt að réttindin séu gagnkvæm,
en i þessu máli þýðir gagn-
kvæmni það, að islenzk yfirvöld
véiti spænskum leiguflugfélögum
fullan rétt til lendinga hérlendis
með spænska ferðamenn. Er ekki
að efa að það verði gert ef óskað
er, en þess má geta að 1971 munu
198 Spánverjar hafa komið til ts-
lands en mörg þúsund tslendinga
fóru hinsvegar til Spánar.
i sjötta lagi er hér um mikils-
verða hagsmuni að ræða fyrir is-
lenzk flugmál og islenzkan þjóar-
búskap. tslenzk flugfélög veita ts-
lendingum atvinnu. Þau eyða
ærnum fjármunum til að kynna
land og þjóð á erlendum vett-
vangi. Þau halda uppi áætlunar-
flugi til og frá landinu, vetur,
sumar, vor og haust, i bliðu og
striðu. tslenzkum stjórnvöldum
ber þvi skylda til að taka tillit til
þessara staðreynda og hagsmuna
hinna islenzku flugfélaga þegar
metnir eru málavextir i sam-
bandi við veitingu lendingarleyfa
til erlendra leiguf lugfélaga.
Hvorki hið spænska leigufélag, né
hið danska, sem Sunnahefur átt
mikil og vaxandi vipskifti við,
leggja nokkuð af mörkum til is-
lenzks atvinnulifs, til landkynn-
ingar og þaðan af siður greiða
þau skatta til rikis og borgar. Þau
eru hér aðeins meðan rjóminn
flýtur ofan á.
Andstætt islenzkum
hagsmunum.
Sé Spánarflug tslendinga i
hættu og fari svo að sumar- og
vetrarleyfi þúsunda tslendinga
verði eyðilögð, þá verður það
fyrst og fremst vegna aðgerða
eins manns, Guðna Þórðarsonar.
Framangreind atriöi tel ég
vera þau, sem megin máli skipta
varðandi viðleitni hinnar islenzku
ferðaskrifstofu Sunnu til að efla
starfsemi erlendra leiguflug-
félaga á tslandi. Veit ég þó að
ýmsar stéttir innan islenzkra
flugmála, sem nú búa við at-
vinnuskort, myndu óska þess að
dýpra væri i árinni tekið, en ég
hefi hér gert, enda orðrómur um
að sum stéttarfélaganna hyggist
láta málið til sin taka fyrr en
seinna.
Þótt Spánarflugið sé tilefni
skrifa Sunnu forstjórans að þessu
sinni, heldur hann þó áfram upp-
teknum hætti i fjölþættum dylgj-
um sinum um Flugfélag tslands.
Sumt af þvi sem hann heldur
áfram að klifa á er þó varla
svaravert, svo sem viðleitni hans
til að gera Flugfélag lslands tor-
tryggilegt vegna þess að þaö sé
eign hlutafjáreigenda, m.ö.o. sé
hlutafélag, og verður harla bros-
legt þegar þess er gætt að Sunna
er einnig hlutafélag. Er i þvi sam-
bandi óhætt að fullyrða, að skili
bæði hlutafélögin arði, Sunna og
Flugfélagið, þá muni hann dreif-
ast á fleiri hendur hjá hinu siðar-
nefnda.
Enn heldur Guöni Þórðarson
áfram að fjargviðrast útaf aðild
Flugfélagsins að ferðaskrifstof-
unni Úrval og geri þvi hvort-
tveggja i senn að reka flug- og
ferðaskrifstofu. Rétt er það, og er
slikt ekki óalgengt fyrirbæri er-
lendis, nema siður sé, einsog hon-
um er vel kunnugt. Hinsvegar
skal honum enn einu sinni bent á
þá staðreynd, að Flugfélagið
hugðist ekki leggja út i rekstur
ferðaskrifstofu. Það var ekki fyrr
en Ijóst varð að ferðaskrifstofan
Sunna myndi hefja flugrekstur I
samkeppni við F.Í., sem og varð,
að Flugfélagið taldi nauðsynlegt
að styrkja aðstöðu sina með aðild
að ferðaskrifstofu. Aðild Flug-
félagsins að ferðaskrifstofunni
Úrval er þvi i rauninni verk
Guðna Þórðarsonar sjálfs og er
honum fullkunnugt um þá stað-
reynd frá upphafi.
„Sjálfskipaöur fulltrúi
neytenda" —
dýrari ferðir á Spáni.
Eitt meginatriðið i gagnrýni
Guðna Þórðarsonar á aðild Flug-
félagsins að ferðaskrifstofunni
Úrval hefur veriö það aö
Flugfélagið noti Úrval til aö
undirbjóöa Sunnu. Ég hefi þó
margoft fullvissaö hann um, aö
Úrval, Útsýn og Sunna sitji við
sama borð hvað leiguverð flug-
véla F.t. snerti. Ekki veit ég held-
ur til þess, að Úrval hafi undir-
boðið Sunnu i Mallorkaferðum,
verð beggja hefur, a.m.k. i
meginatriðum, verið hið sama. A
einu sviði er mér þó kunnugt um
að úrval hefur selt sina þjónustu
á allmiklu lægra verði-en Sunna,
en það eru hinar svokölluðu land-
ferðir, eða kynnisferðir, sem far-
þegum stendur til boða að kaupa
og fara þegar suður er komið.
Það atriði er þó með öllu óvið-
komandi leiguverði F.l. á flugvél-
um sinum, heldur mun hér hafa
ráðið sú skoðun forstjóra Úrvals,
að álagning Sunnu sé þar óhófleg.
Forstjóri Sunnu lætur mjög að
þvi liggja, og staðhæfir raunar,
aö Sunna sé fulltrúi neytenda. Sú
túlkun er þó nokkuð hæpin að
minu viti, að ferðaskrifstofur séu
fulltrúar neytenda, en látum það
liggja á milli hluta og þá einnig þá
viðleitni forstjórans aö gera sjálf-
an sig að pislarvotti vegna hags-
muna neytandans. Sú viðleitni
hans veröur þó dálitið brosleg við
lestur eftirfarandi lýsingar hans
sjálfs á fundi sem hann sat s.l. vor
og hann lýsir á eftirgreindan
hátt:
„A fundi sem flugmálastjóri
liélt i skrifstofu sinni með for-
stjórum Loftleiða og Flugfélags
islands h.f. og undirrituðum i
maimánuði, bauðst SUNNA til aö
leigja vélar F.t. til Mallorkaflutn-
inganna gegn því skilyrði, að
eigendum þeirra véla, sem Sunna
þannig leigði fyrir hærra verð en
erlend félög buðu, hættu niður-
boðum og samkeppni með eigin
ferðaskrifstofustarfsemi. Þessu
hafnaði forstjóri Flugfélags ts-
lands”.Sem sagt, góðir hálsar, ef
Sunna fengi einkaaðstöðu á Mall-
orka þá iþyngdu „hagsmunir
neytandans” ekki lengur sam-
vizkunni.
Að lokum get ég glatt Guðna
Þórðarson meö þvi, ef það þá
veitir honum nokkra ánægju, aö
einu atriöi i grein hans er ég þó
sammála, en það er sú spaklega
athugun hans „að mannfólkinu
séu af forsjóninni gefnar misjafn-
lega miklar gjafir i vöggugjöf,
hvort sem um er að ræða gáfur
eða tornæmi”. Um þetta er ég
höfundi innilega sammála og tel
raunar, að forsjónin hafi einnig
„klúöraö” dreifingu ýmissa ann-
ara eiginleika, sem okkur mann-
fólkinu þykja eftirsóttir eöa
óæskilegir.