Tíminn - 08.10.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 8. október 1972.
Menn og málofni
Beinu skattarnir og
launastéttirnar
dögum á hinum heiga staö Islenzks þingræöis, Þingvöllum. (TmrGunnar)
Heildarendurskoðun
skattalaganna
Eins og Halldór E. Sigurösson
fjármálaráöherra hefur marg-
sinnis lýst yfir, voru skatta-
lagabreytingar þær, er gerðar
voru á siðasta þingi, fyrst og
fremst bráðabirgöabreytingar.
Skattakerfið, sem „viðreisnar-
stjórnin” lét eftir, var orðið svo
úrelt og flókiö, að óhjákvæmilegt
var að gera á þvi bráðabirgða-
breytingar, t.d. mátti ekki lengur
draga að fella niður nefskattana
og eð létta af sveitar- og bæjar-
félögum ýmsum útgjöldum, sem
eðlilegt er að rikið eitt annist.
Báðar þessar breytingar munu
vafalitið verða varanlegar i
skattakerfi framtiöarinnar. Hins
vegar hefur alltaf verið ætlunin
að taka til nýrrar athugunar
tekjuskattslögin um tekjustofna
sveitarfélaga.
in um tekjustofna sveitarfélaga.
I samræmi við áðurgreindar
yfirlýsingar fjármálaráöherra
vinnur nú fjögurra manna nefnd
að þvi að gera úttekt og endur-
skoðun á tekjuöflunarkerfi hins
opinbera. Jafnframt er henni ætl-
að að leggja grunn að mótun
heildarstefnu á þessu sviöi. Þessa
nefnd skipa þeir Jón Sigurðsson
ráöuneytisstjóri, Guömundur
Skaftason formaður rikisskatta-
nefndar, Gunnar Reynir Magnús-
son endurskoðandi og Björn Jóns-
son alþingismaður. Jafnhliða
starfar svo önnur nefnd, sem er
skipuð fulltrúum þingflokkanna,
en henni er ætlað að vera til
ráðuneytis aöalnefndinni og
veita þingflokkunum uppl. um,
hvernig endurskoðununni miðar.
t þingmannanefndinni eiga sæti
Geir Gunnarsson, Gylfi Þ. Gisla-
son, Halldór S. Magnússon,
Matthias Matthiesen og Þórarinn
Þórarinsson.
Beinu skattarnir
Við heiidarendurskoðun skatta-
kerfisins kemur vitanlega margt
til greina. Meðal þess, sem þarfn-
ast gaumgæfilegrar athugunar er
hlutfallið milli beinna skatta og
óbeinna. 1 þeim efnum finnst mér
ekki úr vegi að rifja upp eftir-
farandi kafla úr grein, sem ég
skrifaði i Timann 22. janúar
siðastl:
„Stighækkandi tekjuskattar
voru réttlátt og sjálfsagt tekjuöfl-
unarform á þeim tima, þegar
tekjuskipting var mjög misjöfn.
Nú hefur tekjuskipting jafnazt
verulega og launamunur orðið
minni en áður. Þvi verður að gæta
þess, að stighækkandi tekjuskatt-
ar jafni ekki út eðlilegan launa-
mun, þannig t.d. að rauntekjur
ófaglærðs manns og faglærðs
verði hinar sömu. Þess verður
lika að gæta, að tekjuskattur
leggst tiltölulega þyngst á launa-
stéttirnar, þvi að framleiðendur
og milliliðir, sem sjálfir geta
reiknað sér laun, sleppa alltaf
betur, hversu ágætt sem skatta-
eftirlitið er. Þessvegna eiga
launastéttir að telja sér þaö ekki
minna áhugamál, að tekjuskattar
séu hæfilegir, en að hækka sjálft
kaupið. Kauphækkanir koma að
takmörkuðu gagni, ef um helm-
ingur þeirra fer i skatta.
Þetta er eitt af þeim höfuðatrið-
um, sem hljóta að setja mikinn
svip á þá framhaldsathugun
skattamálanna, sem fyrir hönd-
um er”.
Gamla kerfið
Sú stefna, sem felst i þessum
ummælum, var greinilega mörk-
uð af mér og mörgum öðrum
stjórnarandstæðingum i tið „við-
reisnarstjórnarinnar”. Við flutt-
um þá hvað eftir annað tillögur
um, að frádrættir við skattálagn-
ingu yrðu hækkaðir og skattþrep-
in einnig. Tekjuskattar og nef-
skattar voru þá orðnir allt of háir
á lágtekjufólki og miðlungstekju-
fólki. Þetta hefði komið mjög
glöggt i ljós i ár, ef gamla skatta-
kerfinu hefði verið fylgt. Við setn-
ingu ínýju tekjuskattslaganna i

Þessi mynd var tekin fyrir fáeinum
fyrra og niðurfellingu nefskatt-
anna, var það of mikið haft i huga
að miða við gamla kerfið og gera
heldur betur við lágtekjufólk en
áður vargert. t mörgum tilfellum
hefur útkoman þvi ekki orðið góð,
og er það eitt af þvi, sem taka
verður til athugunar við þær
skattalagabreytingar, sem fram-
undan eru. Þar verður að hafa
hliðsjón af þeim tillögum, sem ég,
Halldór E. Sigurðsson, Lúövik
Jósefsson, Björn Jónsson og fleiri
núverandi stjórnarsinnar fluttu,
þegar við vorum i stjórnarand-
stöðu.
Of þung skattabyrði
Þeir, sem telja sig hafa orðið
fyrir barðinu á hinum nýju tekju-
skattslögum, gæta þess ekki,
hvað þeir hefðu þurft að greiða i
útsvar, tekjuskatt og nefskatt, ef
gamla skattkerfið hefði gilt
áfram. Þeir miða yfirleitt við
skattgreiöslur 1971, en slikt er
vitanlega villandi, þar sem þá var
lagt á miklu lægri tekjur. T.d. má
geta þess, að samkvæmt þeim
álagningarreglum, sem giltu árið
1971, var einstakl., er hefði um
300 þús. árstekjur, gert að
greiða 71 þús. kr. i útsvör og
tekjuskatt samanlagt og við það
bættust svo nefskattarnir. Hjón,
sem höfðu þessar árstekjur, urðu
að greiða 50 þús. i útsvar og
tekjuskatt, og svo nefskattana að
auki. Hér var vissulega lögð allt
of þung skattabyrði á lágtekju-
fólk.
Skattlagabreytingin
veturinn 1971
Þvi fór hins vegar fjarri, að
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn teldu þessa skatta-
byrði of þunga. Þeir felldu á
Alþingi veturinn 1971, að gera
nokkra lækkun á beinu sköttun-
um, sem einstaklingnum var ætl-
að að greiða. En þeir stóðu samt
að sögulegri skattabreytingu á
þessu þingi. Þeir samþykktu þá
breytingu á skattalögunum, að
arður af hlutabréfum skyldi vera
skattfrjáls að vissu marki og að
greiða mætti hlutabréfaarð úr
varasjóðum fyrirtækja, ef
halli yrði á rekstri þeirra.
Þannig skyldi tryggja hlut gróða-
manna betur en hlut sjálfra at-
vinnufyrirtækjanna. Þannig settu
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn hagsmuni hlutabréfa-
eigenda ofar hagsmunum allra
annarra einstaklinga, sem ekki
fengu neina leiðréttingu skatta-
mála sinna á Alþingi veturinn
1971.
Mbl. og Alþýöublaðið tala nú
mjög um það, að skattar séu allt
of háir á lágtekjufólki og mið-
lungstekjufólki. Hvorugt þessara
blaða mundi hins vegar eftir
þessu fólki, þegar flokkar þeirra
voru að fjalla um skattalögin á
þingi veturinn 1971. Þá mundu
þessir flokkar ekki eftir öðrum en
hlutabréfaeigendum!
Skrásetningargjald,
sem borgar sig
Svo ákaft sóttu Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn
það að bæta skattakjör hluta-
bréfaeigenda, að þeir gættu þess
ekki, að þetta opnaði leið til stór-
felldra skattsvika. Þó var þeim
bent á þetta af engum öðrum en
færasta hagfræðingi Sjálfstæðis-
flokksins, Ólafi Björnssyni
prófessor. Hann endurtók þessa
aðvörun i grein, sem hann birti i
Mbl. 5. júni 1971. Honum fórust
þar m.a. orð á þessa leið:
„Það, sem ég hafði þó einkum
að athuga við ákvæðin um skatt-
frelsi hlutabréfaarðs, var, að ég
fæ ekki betur séð, en að með þvi
sé opnuð leið til þess að menn,
sem hafa sjálfstæðan atvinnu-
rekstur með höndum, geti fengið
toppinn af tekjum sinum skatt-
frjálsan, með þvi að stofna mála-
myndahlutafélög utan um at-
vinnurekstur sinn...... Jón
Jónsson er tannlæknir. Hann
myndar ásamt konu sinni hluta-
félag um rekstur stofu sinnar, án
þess þó auðvitað að borga nokk-
urn eyri sem hlutafé. Siðan reikn-
ar hann sér hóflegt kaup hjá
„hlutafélaginu”, en afgangurinn
af þvi sem hann vinnur sér inn
verður „arður” af hlutafé hans og
þar af fær hann samkv. lögum 60
þús. kr. skattfrjálsar, ef hann er
kvæntur. Að visu yrði „hluta-
félagið” að greiða 15% af „arðin-
um” i skatt, þannig að með þvi er
sett undir þann leka, að smákarl-
ar eins og skósmiðir, atvinnubil-
stjórar og aðrir slikir geti leikiö
þann leik með hagnaði. En þeir
sem hærri tekjur hafa „þéna” á
þessu um það bil 20 þús. kr. á ári,
og það borgar vel skrásetningar-
gjald fyrir „hlutafélagið”.
Skattamál
launastéttanna
Skattskráin sýnir það glöggt að
þessu sinni, eins og raunar jafnan
áður, að það eru fyrst og fremst
launastéttirnar, sem borga beinu
skattana. Margir telja þetta stafa
af lélegu skattaeftirliti. Vafalaust
má herða skattaeftirlitið veru-
lega frá þvi, sem nú er. Að þvi ber
lika að stefna. En þrátt fyrir það,
mun reyndin verða sú, að beinu
skattarnir bitna þyngst á launa-
fólkinu. Framleiðendur og milli-
liðir munu jafnan finna allskon-
ar leiðir til að komast undan
þungum beinum sköttum. Þetta
verða menn að horfast i augu við,
hvort sem þeim likar það betur
eða verr. Þessvegna er hér um
mál að ræða, sem samtök launa-
stéttanna verða að gefa meiri
gaum en hingað til. Það er ekki
hægt fyrir launastéttirnar að
sætta sig við skattakerfi, sem
bitnar þyngst á þeim. Með þessu
er ekki verið að halda þvi fram,
að alveg eigi að fella niður beina
skatta. Þeir eru nauðsynlegir til
þess að geta náð til hátekju-
manna. En þeir mega ekki ganga
of nærri láglaunamönnum og
miðlungstekjufólki og skammta
launastéttunum tiltölulega þyngri
byrði en öðrum stéttum. Hér
þurfa launþegasamtökin að vera
vel á verði. Það er ekki nóg að
knýja fram hátt kaup, ef mikill
hluti þess er svo etinn upp af bein-
um sköttum, sem aðrar stéttir
sleppa meira eða minna undan.
Óbeinu skattarnir
Vissulega er það rétt, að óbeinu
skattarnir hafa sina ókosti. Háir
óbeinir skattar gera það t.d
óhjákvæmil., að reynt yrði að
létta hlut þeirra, sem lakast eru
settir, með auknum tryggingum
og fjölskyldubótum. Þessvegna
þyrfti helzt endurskoðun og sam-
ræming á skattakerfinu og trygg-
ingakerfinu að haldast i hendur.
Öbeinir skattar hafa svo hins veg-
ar þann kost, að þeir skattleggja
eyðsluna, sem nauðsynlegt er að
hamla á móti á mörgum sviðum.
Þvi þarf að athuga vel, hvernig
hægt sé að skattleggja ýmsar
vörur og þjónustu mismunandi
eftir þvi, hve nauðsynlegar
vörurnar og þjónustan er. Þetta
er vitanlega mikið vandaverk og
skoðanir mismunandi um, hvað
sé nauðsynlegt. Flestir ættu þó að
geta viðurkennt viss grundvallar-
atriði i þessum efnum.
Léleg stjórnarandstaða
Vafalitið hefur aldrei verið
málefnasnauðari og stefnulausari
stjórnarandstaða á tslandi en sú,
sem nú er. Meginuppistaðan i
hinum samræmda málflutningi
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins er máttlaust nöldur og
hrakspár, en undantekningar-
laust örlar aldrei á nýtilegri til-
lögu til lausnar einhverju vanda-
máli.
Þetta kemur mjög greinilega i
ljós, þegar Mbl. og Alþýðublaðið
ræða um þá stundarerfiðleika,
sem atvinnuvegirnir búa við.
Blöðin reyna að kenna rikis-
stjórninni um, hvernig komið sé,
og segja ýmist, að hún hafi látið
kaupgjaldið eða verðlagið hækka
of mikið. Eftir kjarasamningana I
fyrrahaust, héldu þessi sömu blöð
þvi þó fram, að launastéttirnar
hefðu hvergi nærri fengið
það,sem þeim bar, og ekki vantar
kvartanir þeirra yfir þvi, að verð-
lagseftirlitið sé allt of strangt.
öðru hverju eru þau svo að fella
hræsnistár vegna þess, hve illa sé
búið að launafólki og það verði
þvi aldeilis að rétta hlut sinn á
næsta Alþýðusambandsþingi!
Þannig er ekki hægt að finna
neina stefnu i blöðum stjórnar-
andstæðinga, heldur segja þau
sitt á hvað eftir þvi við hvern er
rætt. Iðulega kemur fyrir i sama
tölublaði, að skammast er yfir þvi
á einni siðunni, að kaupið sé allt
of hátt fyrir atvinnuvegina, en á
næstu siðu, að það sé allt of lágt
og þvi verði að gera ráðstafanir
til að hækka það!
Erfiðleikar
atvinnuveganna
Þvi neitar enginn að atvinnu-
vegirnir eiga við vissa stundar-
erfiðleika að etja. Þegar kaup-
samningar voru gerðir á siðast-
liðnum vetri, voru gerðar áætlan-
ir, sem gáfu til kynna, að hækk-
anirnar yrðu ekki of miklar fyrir
atvinnuvegina. Þessar áætlanir
hafa ekki staðizt og veldur þar
mestu, að fiskafli, hefur orðið
minni en áætlað var og verðlag á
innflutningsvörum hefur einnig
hækkað meira, m.a. vegna
gengisbreytinga erlendis. Af
þessum ástæðum eru erfiðleikar
atvinnuveganna einkum sprottn-
ir. Strax þegar rikisstjórnin sá
fram á það i sumar, að umræddar
áætlanir myndu ekki standast,
var gripið til sérstakra
stöðvunarráðstafana, svo að
kaupgjald og verðlag héldist sem
mest óbreytt til áramóta. Timann
þangað til ætlar rikisstjórnin að
nota til að undirbúa varanlegri
ráðstafanir.
Þeir erfiðleikar atvinnuveg-
anna, sem nú er glimt við, eru
vissulega talsverðir, en þó minni
en oft áður, þar sem útflutnings-
verðið er hagstætt. Þeir eiga þvi
að vera vel viðráðanlegir, ef rétt
er á haldið. Þvi er engin ástæða til
svartsýni og t.d. alger fjarstæða
að vera að spá gengisfellingu. En
hvert verður framlag stjórnar-
andstöðunnar til lausnar þessum
vanda? Ætlarhún að halda áfram
neikvæðu nöldri og reyna að
spilla fyriröllum aðgerðum? Það
er ekki sizt óbreyttir fylgismenn
stjórnarandstöðuflokkanna, sem
spyrja þannig. En ekki mun hróð-
ur málgagna þessara flokka
vaxa, ef þau halda áfram upp-
teknum hætti. — þ.þ