Tíminn - 08.10.1972, Blaðsíða 16

16
TÍMINN
Sunnudagur 8. október 1972.
*
Það var ekki að finna né sjá á 1
landsmönnum, að þeir dagar,
sem þjóðaratkvæðagreiðslan fór
fram I Noregi væru neitt frá-
brugðnir öðrum dögum þessa
bliða hausts. Norðmenn munu
yfirleitt vera heldur glaðvært
fólk, og ef til vili var helzt að
merkja eitthvað óvanalegt á þvi,
að á götum Oslóborgar var mest-
megnis alvörugefið fólk. Burtséð
frá „Stem ja” og „Stem nei”
hnöppum, sem fólk bar i barmi
sér, og áróðurspj. um alla veggi, f
veggi, varð maður ekki mikið var
við, að þetta væru örlagarikir
dagar I sögu lands og þjóðar — og
jafnvel Evrópu allrar. Spyrði
maður vegfarendur, afgreiðslu-
fólk og aðra borgara um álit á
málinu, fékk maður undan-
tekningalitið það svar, að ekki
væri hægt að spá neinu: „auð-
vitað vonar maður það bezta,”
sögðu Já og Nei fólkið og brosti
dálitið óstyrkt. Þeir óákveðnu|
sögðu ekkert en andvörpuðu
djúpt.
Undanfarna mánuði hefur
áróður beggja hliða, já og nei-
mana, verið svo gifurlegur, að
annað eins hefur ekki þekkzt i
Noregi áður. Og þessi áróður
hefurvakið athygli viðar: London
Times sagði fjölskyldur leysast
upp og vináttubönd rofna, sum
sárin gróa aldrei, sagöi Times.
Og þekktur sænskur félagsfræði-
prófessor, Jörgen Westerdahl,
vinnur nú að rannsókn á áhrifum
sliks áróðurs á skoðanamyndun |
Frá kosningavöku I Chateau Neuf, félagsheimili stúdenta. Visnasöngur, heldur óhagstæður EBE. A veifunni fyrir ofan sviðið
er mynd af hendi, sem ógnar gróöri i annari hendi og hjá stendur: Valdiö til að eyðileggja — Efnið til að skapa.
„Prótein, ekki bensín"
og lif fólks, með sérstöku tilliti til
EBE-baráttunnar i Noregi.
Megnið af norsku blöðunum eru
hægrisinnuð og studdu stjórnina i
þessu máli. Hafa andstæðingar
EBE þvi átt mjög erfitt með að
kojna skoðunum sinum og rökum
á framfæri I ihalds- og krata-
pressunni. A fundi, sem Arne Fin-
borud, pólitiskur fréttaskýrandi
viö „Dagbladet”, eina stórblaöið,
sem studdi andstæðinga EBE,
hélt meö sænskum stúdentum,
sagðist hann ekki vilja kalla það
ritskoðun, en....
„Viö hér við „Dagbladet”
höfum verið i erfiðri aðstöðu”,
sagði Arne Finborud, sem er
ungur maður og frisklegur. „Ekki
einasta höfum við verið undir
þrýstingi frá stjórnvöldum vegna
afstööu okkar til EBE, heldur
hafa hin blöðin einnig farið um
okkur ýmsum orðum hátt og i
hljóði. Ég man sérstaklega eftir
einu dæmi: Stjórnin hafði lýst þvi
yfir, að aðild að bandalaginu yrði
norskum landbúnaði mjög til
framdráttar, en þegar við
komumst yfir eintak af þeim
samningi, sem stjórn Brattelis
hafði gert við Briissel, kom i ljós,
að i hinni opinberu þýðingu var
mjög meinleg villa, sem breytti
málinu talsvert. Birting okkar á
þeim upplýsingum og öðrum, sem
þóttu „óþægilegar”, hafa valdið
miklu fjaðrafoki.”
Þrátt fyrir að i alþýðufylking-
unni gegn EBE, Folkebevegelsen
mot EF, hafi verið og sé fólk á
öllum aldri og úr öllum flokkum,
viðurkenndi Arne Finborud að
mikill fjöldi gamalla lesenda
hefði sagt upp blaðinu vegna af-
stöðu þess til Efnahagsbanda-
lagsins. „En á móti”, sagði
Finborud, „höfum við fengið
stærri hóp nýrra lesenda, nokkuð
yngri, sem við erum sannfærðir
um að kaupa blaðið mestmegnis
vegna afstöðu okkar til þessa
máls”.
Finborud vildi ekki vera jafn
stórorður og London Times, en
sagði þó: „Norsk stjórnmál,
verða aldrei þau sömu.
Agreiningurinn er of djúpstæður
til þess og verði já-atkvæðin
fleiri, missa margir endanlega
trúna á kérfið og þá erum við
fyrst i vandræðum. Nei-meiri-
hluti væri bylting gegn kerfinu i
heild^ ekki aöeins EBE og rikis-
stjórn Brattelis: svipuö bylting og
hófst á íslandi með forseta-
kosningunum ’68 og stjórnar-
skiptunum I fyrra”, og Finborud
brosti breitt.
Bæöi kosningakvöldin stóðu
stúdentar fyrir miklum sam-
komum i Chateau Neuf, griðar-
lega stóru húsi skammt frá miö-
borginni, þar sem megnið af
félagslifi stúdenta fer fram. Og i
þessu griðarlega stóra húsi, sem
er á mörgum hæðum, fór fram
kosningakvöldin griðarlega mikil
starfsemi eöa dagskrá, sem var
mjög fjandsamleg EBE i einu og
öllu. Alls staðar voru bæklingar
og pésar um EBE og var sjónar-
miðið kynnt þar af ýmsum
hópum, Folkebevegelsen,
stúdentum sjálfum, kommúnista-
hópum, anarkistum, krötum og
framsóknarmönnum, þannig að i
rauninni var um margþætt
sjónarmið að ræða. Þess utan bar
stór hópur, af þessum 4000 — 5000
manneskjum bæði kvöldin, merki
i barmi: „50 MIL FOR
ISLAND”. Lét maður sér fyrst
detta i hug, að um islenzka
stúdenta væri að ræða en svo var
alls ekki. Og ef betur var að gáð,
voru plaköt viða um veggi með
stuðningsorðum i garð fslands og
hér og þar var að finna póstkort,
stiluð á Timann, Lindargötu, 9b,
Reykjavik, undir hver stuðnings-
menn áttu að skrifa.
Aðalsamkomurnar fóru fram i
geysistórum sal og þar tróðu upp
ýmsir með söng, hljóðfæraslátt
og talað orð, allt á eina bókina
lært: Stem nei! Þegar undir-
ritaður kom inn i salinn rétt fyrir
klukkan 7 að kvöldi hins 24., fyrra
kosningadagsins, var á sviðinu
all-vigaleg popphljómsveit og
þóttist undirritaöur þá skilja
allan fjöldann. En ekki hafði
popphljómsveitin fyrr lokið leik
sinum en röggsamur ungur
maður sté að hljóðnemanum og
bað samkomugesti að gefa til
kynna með lófataki hvort þeir
vildu meiri músík eða fleiri
ræður. Og mér til mikillar
undrunar klöppuðu nær allir fyrir
ræðunum. Þegar ég hafði orð á
þessu við sessunaut minn,
hrokkinhærða stúlku i hermanna-
jakka og tvö merki, sem studdu
Þjóðfrelsisfylkingu Vietnama og
andstöðuna gegn EBE, i barmi
svaraði hún fyrirlitlega: „Meiri
músik? Til hvers einmitt nú? Við
getum alltaf hlustað á músik en
EBE skiptir öllu máli i dag”.
Og þrátt fyrir að flestir hafi
virzt sammála stúlkukindinni var
geysilega vel fagnað atriði undir
lok samkomunnar: Söngleik ein-
skonar, sem stúdentar sjálfir
höfðu samið um viðskipti Noregs
við Efnahagsbandalagið, og flutt
hér og þar á svipuðum sam-
komum. Nokkrir stúdentanna,
sem voru svo huggulega klæddir
að skar i augun innan um alla
hina i hermannajökkunum og
stigvélunum, táknuðu stór-
kapitalið innan EBE og voru þeir
allsráðandi i leiknum framan af.
En svo náðu hinir, alþýðan i her-
mannajökkunum, yfirhendinni og
fengu alla til að syngja með sér af
öllum kröftum: „Stem Nei til
EEC!” Vakti svo mikla kátinu er
hjáróma raddir „kapitalistanna”
komu i gegn öðru hvoru: „Stem
ja...”
Yfir tebolla á litlum veitinga-
stað i miðbænum hitti ég svo tvær
pólskar stúlkur, sem vinna að
doktorsritgerðum við Nordens
folkliga akademii Kungalv i Svi-
þjóð (önnur vinnur að ritgerð um
Strindberg og verk hans og hin
um sænska tungu). Þær höfðu
einnig komið til Noregs gagngert
til að fylgjast með atkvæða-
greiðslunni. Þær horfðu forviða á
mig þegar ég spurði þær hvað
þeim þætti um EBE: var banda-
lagið jákvætt afl i þeirri viðleitni
seinni tima að draga úr spennu i
Evrópu og gera friðvænlegra i
heiminum öllum?
Dálitið drógu þær við sig að
svara en svo sagði Strindberg--
fræðingurinn: „Nei, alls ekki.
Hvernig er hægt að búast við sliku
af bandalagi þjóða, sem margar
eiga i striði i hinum ýmsu heims-
álfum? Bretarherja á Island og
Irland< Portúgalir i Afriku,
Ómar Valdimarsson blaðamaður var í Osló þegar
þ/oðaratkvæðagreiðslan um EBE fór fram i Noregi.
Hér eru nokkrar svipmyndir þaðan.
Frá Chateau Neuf: Hluti hópsins sem var þar bæði kvöldin undir kjörorðinu á púltinu: Stem Nei!