Tíminn - 12.11.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 12. nóvember 1972
Sunnudagur 12. nóvember 1972
11

Nokkrar konur vinna stöðugt hjá saumastofunni Sunnu. Þar er mikið saumað af rúmfatnaði, sem fer tii
sölu á vegum Sambandsins.
Hið nýja hús Landsbanka tslands á Hvolsvelli, þar sem sýsluskrifstofan er einnig til húsa. Þar samein-
ast þvi auður og vöid.
Gagnfræðaskóiinn á Hvolsvelli er byggður sameiginlega af fjórum hreppum og unglingunum ekið dagiega heiman og heim.
Miklar byggingaframkvæmdir eru á Hvolsvelli. SI. tvö ár hefur veriðhafin bygging 20 ibúðarhúsa, en af þeim hefur kaupfélagið byggt
15 og selt fokheld.
byggt af K.R., sem gerðist verk-
taki, og eru innréttingarnar lika
rangæsk smið. Þarna á sýslu-
skrifstofunni hittum við Pálma
Eyjólfsson, sýsluskrifara, sem
gerist leiðsögumaður okkar um
staðinn.
Byrjað á 20 nýjum húsum sl. tvö
ár
Fyrst liggur leiðin á skrifstofu
oddvitans, Ólafs Sigfússonar,
sem er Rangæingur að ætt og
uppruna, kominn neðan úr Land-
eyjum.
— fbúar i Hvolhreppi öllum eru
nú rétt um 500, segir Ólafur, þar
af nálega 300 i þorpinu. Þaö er
mikiö um.að menn úr nágranna-
sveitunum hafi stundað sina at-
vinnu hér, og svo fylgja þeir henni
eftir smátt og smátt og flytjast
hingað. Hér hefur mikið verið
byggt undanfarin ár, en alltaf
vantar þó húsnæði. Til dæmis má
Ólafur ólafsson, kaupfélagsstjóri.á skrifstofu sinni. Kaupfé
lagið er aðalatvinnurekandinn á staðnum og hefur um 90
manns i vinnu, en það er nær þriðjungur þorpsbúa.
Árið 1919 var Kaupfélag
Hallgeirseyjar stofnað
niðri í Landeyjum af íbú-
um þar og nærsveitamönn-
um þeirra. Þetta var fyrst
og fremst verzlunarfélag,
enda afurðasalan þá þegar
komin i hendur Slátur-
félags Suðurlands,og voru
vörur fluttar sjóleiðis og
skipað upp með bát á
Landeyjasandi. Er tímar
liðufram,voru brýr byggðar
yfir hin illræmdu vatnsföll
RangárvallasýslU'Og flutn-
ingar með bilum austur um
sveitir frá Reykjavík hóf-
ust Þá reis upp árið 1930
Kaupfélag Rangæinga að
Rauðalæk, og Kaupfélag
Hallgeirseyjar reisti hús á
Stórólfshvoli, þarsem lengi
hafði verið læknissetur og
Kirkjustaður. Þar kom, að
þessi tvö félög sameinuðust
í Kaupfélag Rangæinga á
Hvolsvelli 1948, en nafnið
hlaut staðurinn fIjótlega, er
hann fór að byggjast fyrir
u.þ.b. 40 árum. Gamla
verzlunarhúsið, sem Hall-
geirseyjarfélagið reisti þar,
stendur enn, og við hlið
þess stendur nú verzlunar-
stjórabústaðurinn fomi úr
Hallgeirsey. Eru þetta
elztu hús staðarins.
Rangárvallasýsla er
landbúnaðarhérað fyrst og
fremst,enda ströndin hafn-
laus með öllu, en lendur
sléttar og grösugar, þótt
uppblástur hafi herjað stíft
á þær. Tvö smáþorp, Hvols-
völlur og Hella, hafa risið
upp í héraðinu á síðustu ár-
um, og gegna mikilvægu
hlutverk: þjónustumið-
stöðva. Þau fara ört stækk-
andi, en telja þó enn innan
við fimmtung íbúa sýsl-
unnar.
Fréttamenn Timans voru fyrir
skömmu i ferð á Hvolsvelli, hittu
þar ráðamenn og tóku myndir.
Kaupfélag Rangæinga er megin-
fyrirtæki staðarins, en þar er nú
að risa upp ýmiss konar iðnaður,
bæði á vegum þess og annarra.
Þá sitjabæðisýslumaöur og lækn-
ir staðinn, og Landsbankinn er
rétt búinn að taka til nota splunku
nýtt húsnæði, og leigir sýsluskrif-
stofunni efri hæðina. Húsið er
húsum, sem svo hafa verið seld
fokheld.
Meginatvinnureksturinn er i
höndum kaupfélagsins, sem rek-
ur ýmsar smiöjur og verkstæði,
en auk þess má geta þess, að
sveitarfélagið hafði forgöngu um
byggingu iðnaðarhúsnæðis fyrir
nokkrum árum, en þar starfa nú
Saumastofan Sunna i öörum end-
anum, en hinum megin er til húsa
nýstofnuð húsgagnabólstrun, sem
er hluti af húsgagnaverksmiðju,
sem nú er verið að koma á fót
meö þátttöku fleiri kaupfélaga. —
I þessu húsi voru eitt sinn um
skeið unnar rækjur, sem þá var
ekið hingaö sunnan af Suðurnesj-
um.
— Auk fyrirtækja kaupfélagsins,
má geta um blikksmiðju.sem hér
starfar og er hlutafélag með þátt-
töku kaupfélagsins, hreppsins og
almennings. Hún stundar hvers
konar almenna blikksmiði og hef-
ur m.a. smiðað lofthitunarkerfi.
Staðurinn er fyrst og fremst
þjónustumiðstöð fyrir nærsveit-
irnar.og viö getum sagt, að hér sé
að finna þessa gömlu vinnumenn
og vinnukonur, sem áður voru á
hverjum bæ, en hafa nú flutt
hingað og þjóna húsbændunum
héðan frá.
Af öðrum fyrirtækjum, sem hér
starfa, má nefna Austurleið h.f.,
sem hefur sérleyfi til fólksflutn-
inga um alla Rangárvalla- og V-
Skaftafellssýslu, og á mikinn
bilakost. Þá eru einnig á staðnum
verktakar, sem taka að sér hvers
konar þungavélavinnu.
Uppgræðsla á afréttinum
— Sökum mjög örra fram-
kvæmda undanfarin ár hefur
hreppurinn orðið mjög hart úti,
en nú liggur fyrir að koma gatna- .
gerðarmálum og ræsalögnum i
betra horf, heldur Ólafur áfram.
— Fyrir fáum árum lukum við
byggingu nýs gagnfræðaskóla i
samvinnu við þrjá aðra hreppa,
Fljótshliöinga og Landeyjabúa.
Þaðan er unglingunum ekið dag-
lega. Næsta verkefnið við skólann
er sundlaugarbygging, en þvi
miður höfum við ekkert heitt
vatn, og verðum þvi að kynda
með oliu.
I barnaskólanum hér eru nú um
80 börn. Við höfum verið einstak-
lega heppnir með kennara, og
hefur þar vafalaust sitt að segja,
að við skólann eru tveir bústaðir,
svo að húsnæöisleysi þarf ekki að
þjaka þá.
Árið 1960 var lokið við að
byggja félagsheimilið Hvol, sem
siðan hefur þjónað sem félags-
heimili sýslunnar, ef svo má
segja, en það er lang-stærsta hús-
ið og stendur miðsvæðis. Þar
hefur hreppurinn undanfarið rek-
ið veitingasölu allt árið, með tölu
verðu tapi þó yfir vetrartimann.
Hagnaðurinn af skemmtununum
yfir sumarið er hins vegar það,
sem stendur undir ýmsum öðrum
rekstri á húsinu, og gerir okkur
kleift að reka það. *\
Af öðrum framkvæmdum, sem
sveitarfélagið hefur staðið i und-
anfarið, má nefna uppgræðslu á
afrétti hreppbúa i Emstrum.
Hann heur löngum verið graslit-
ill, auk þess sem rangæsku sand-
veðrin eru viöfræg, aðþvi er tek
ur til spillingar á gróðri. Nú hefur
verið dreift þarna fræi og áburði
með þátttöku landgræðslunnar,
en svæðið hefur verið friðaö iþrju
ár. Þá e unniö að gerð akfærs
vegar inn eftir i samvinnu við
Fljótshliðinga, og fjárveiting er
fengin til smiði brúar á Markar-
fljót, en yfir það hefur þurft aö
ferja féö á kláf.
Atvinnuleysi þekkist ekki
— Hér, eins og annars staðar, er
það frumskilyrði, aö atvinna og
uppbygging haldist i hendur,
segir ólafur. Hér er mun meira
öryggi en i sjávarplássunum, þar
sem allt byggist á gæftum og afla.
Hér er jöfn og góð atvinna.og
fjöldi kvenna vinnur úti. Ekki
hefur þó þótt grundvöllur fyrir
rekstur dagheimilis ennþá, enda
aðstaða hér töluvert önnur en I
stærri bæjunum, þar sem fólk
þarf langa leið til vinnu. Hér er
vinnustaðurinn i næsta húsi við
heimilið ef svo má segja, og það
hefur vitaskuld mikið að segja.
Hér má þvi segja, að afkoma
manna sé góð og að atvinnuleysi
þekkist ekki.
Ofan á það bætist svo,að veður-
sæld er hér til muna meiri en við-
ast i nágrenninu.
Kaupfélagið stendur I fbúöar-
húsabyggingum
Af fundi oddvita liggur leið okk-
ar upp einn stiga til kaupfélags-
stjórans, Ólafs Ólafssonar, en
kaupfélagið er, eins og áður
sagði aðalatvinnurekandinn á
staðnum.
— Að jafnaði eru um 90 manns i
vinnu hjá okkur, bæöi hér é Hvols-
velli og á Rauðalæk, þar sem viö
höfum útibú, segir Ólafur. Verzl-
unin er nr. eitt hjá okkur, en ann-
ars konar þjónusta og iðnaður
skipar annað sætiö i starfsemi
félagsins. Heildarvörusala
félagsins nam árið 1971 um 195
milljónum króna og heildarvelta
félagsins um 265 milljónum. Þess
ber aðgæta, að félagið hefur enga
afurðasölu með höndum fyrir
bændur, nema litils háttar af kar-
töflum. Sláturfélag Suðurlands
sér um slátrunina á sambands-
svæðinu, og öll mjólk fer til
Mjólkurbús Flóamanna.
Félagið annast sjálft alla flutn-
inga á nauðsynjum sinum frá
Reykjavik og framleiðsluvörur
frá okkur fara með þeim
„suður”.
A árunum 1963-64 var reist hér
á staðnum frystihús, sem K.R. er
eignaraðili að, og auk þess rekur
félagið fjögur verkstæði eða
smiðjur hér á Hvolsvelli: bila-
verkstæði, vélsmiðju, trésmiðju
og rafmagnsverkstæði, sem 'jáfn
framt annast lagnir. Þá er og að
skapast hér nýr atvinnuvegur,
húsgagnasmiði og bólstrun, sem
til stendur að þrjú kaupfélög
sameinist um, en er ekki fullfrá
gengið enn. Þó eru fyrstu hús-
gögnin nú tilbúin á markaðinn.
Hafa þegar verið ráönir tveir
framkvæmdastjórar til að hafa á
hendi stjórn framleiðslunnar.
Eins og áður gat, hafa verið
miklar byggingaframkvæmdir á
Hvolsvelli undanfarin tvö ár.
Kaupfélagið hefur staðið fyrir
byggingu helmings þessara húsa
og selt þau fokheld. Við spyrjum
Ólaf nánar út i þetta.
— Já, það er rétt, segir hann. í
fyrra byggði kaupfélagið 10 112
fermetra ibúðarhús og seldi þau
fokheld. Með þvi, að einn bygging
araðili væri aö húsunum.var hægt
að halda veröinu lengra niðri, en
pessi hús gerðum viö fokheld fyrir
499.Ó00 kr. hvert. Nú eru fimm
hús i byggingu á okkar vegum og
eftir öðrum teikningum, eða
stærri en hin. Þau verða lika
vafalaust eitthvað dýrari.
Þess má geta, að á trésmiðju
Kaupfélagsins er hafin smiði á
póstkössum i fjölbýlishús. Er það
eina framleiðsla sinnar tegundar
á landinu, og gæti oröið töluverð-
ur atvinnuvegur. A vélaverkstæð-
inu er bændum veitt viðgerða-
þjónusta hvers konar, og vél-
smiðjan annast nýsmiöi ýmissa
véla, sem annars yrði aö flytja
inn. Má af þeim nefna baggafæri
bönd, heyblásara, mykjudreifara
og mykjusnigla. Sumt af þessu
fer til sölu á vegum sambandsins,
en annað er selt beint til félags-
manna.
Staðurinn kvaddur
Eftir nokkurra tima dvöl á
staðnum, kveðjum við hann og
fólkið,sem þar býr. Það er ekkert_
sultarhljóð i ibúunum þarna á
vellinum, sem Ormur Stórólfss.
sléttaði forðum með orfinu sinu
og ljánum. Þeir hafa erft stórhug
forvera sins á staönum, svo sem
sjá má á ölium þeirra fram-
kvæmdum, vaxandi iðnaði og
glæsilegum byggingum. Staöur-
inn á framtiðina fyrir sér sem
þjónustumiðstöð fyrir landbúnað-
arbyggöir Rangárvallasýslu.
Elztu hús staöarins, reist um 1930, verzlunarhús kaupfélags
sem áður stóð niðri í Hallgeirsey.
llallgeirseyjar og Ibúö verzlunarstjóra,
lönaðarhúsnæði, sem hreppurinn byggöi fyrir nokkrum árum til aö stuðla aö iðnaðaruppbyggingu stað-
arins. Þar starfa nú saumastofan Sunna og ný húsgagnabólstrun.
taka.að undanfarin ár hefur verið
byrjaö hér á 30 húsum við tvær
nýjar götur. Þar af hefur kaup-
félagið staöið fyrir byggingu á 15
óiafur Sigfússon, oddviti