Tíminn - 17.11.1972, Blaðsíða 9

Föstudagur 17. nóvember 1972
TÍMINN
9
Útgefandi: Fratnsóknarflokkuríhn
ijijijijSÍ Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-:i:ii;i;i;i
arinn Þórarinsson (ábm.).'Jón Helgason, Tómas Karlssoni£fý£
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timáns).;:i:i:i:i:i
Auglýsingastjóri: Steingrimur, GislaSc^v, • Ritstjórnarskrif-i:i:i:i:i:i
stofur i Edduhúsinu viö LindargötU, simar 1830.0-18306í::::::::i:
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiöslusimi 12323 — auglýs-i;i;i;iiiii
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300. Askriftargjaldi:.:i:;:i:
X?5 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-íi:i:i:i:i:
itakið. Blaðaprent h.f.
Eínn var að smíða
ausutetur — annar
hjá honum sat
í þættinum ,,Bein lina” i útvarpinu i fyrra-
kvöld svöruðu þeir Jóhann Hafstein og Gylfi
Þ. Gislason spurningum frá hlustendum. Yfir-
leitt voru þeir viðreisnarfélagarnir mjög sam-
hentir um svörin. Spurt var um þau
þingmál, sem Alþýðuflokkurinn hefur flutt að
undanförnu, sagði Gylfi, að það væri nánast
ekkert að marka þau, það væru mál. sem
ekki ættu að komast i framkvæmd fyrr en eftir
marga áratugi,og yfirleitt þýddu þau alls ekki
það, sem menn virtust halda við lestur þing-
skjala. Svo kom Jóhann til liðs við Gylfa og
sannfærði þjóðina um,að i öll þau 12 ár, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefði setið i rikisstjórn
með Alþýðuflokknum, hefði aldrei orðið vart
við það, að Alþýðuflokkurinn hefði nokkurn
áhuga á þeim málum, sem þingmenn flokksins
væru nú að flytja á þingi.
Þannig fór um tilraunir hlustenda til að
reyna að finna mun á stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins og Alþýðuflokksins. Þeir félagar reyndust
hjartanlega sammála um yfirleitt alla hluti.
Munurinn reyndist aðeins vera mismunandi
blæbrigði i orðavali.
Báðir voru auðvitað sammála um það, að
kaup launþega hefði alls ekki hækkað of mikið
og efnahagsvandinn stafaði ekki af þvi. Að visu
varð Jóhann að afneita skýringum leiðara-
höfunda Mbl. á efnahagsvandanum, sem hafa
reiknað það skilmerkilega út, hve kaup-
hækkanirnar, sem orðið hafa siðan núverandi
rikisstjórn kom til valda, hafa reynzt atvinnu-
vegunum og þjóðarbúinu mikið áfall. Hann
varð reyndar einnig að afneita eigin úttekt á
ástandinu, eins og hann lagði það fyrir i þing-
ræðu fyrir skömmu! En hvað er ekki hægt að
leggja á sig fyrir góða vini, eins og Gylfa?
1 þingræðu 24. okt. sl. sagði Jóhann Hafstein
þetta um rót efnahagsvandans:
,,Það, sem mestu máli skiptir, er, að at-
vinnuvegirnir bera sig ekki. — Það eru kannski
engir atvinnuvegir, sem almennilega bera sig
núna — og eyðslan fer fram úr öllu valdi i þjóð-
félaginu. Við getum auðvitað farið að deila um
það, hverjum er um að kenna, hvort ein-
staklingar eyða of miklu eða hvort rikis-
stjórnin er of eyðslusöm og þvi um likt. Við
höfum ekki leitt það inn i umræðurnar. Það er
bara staðreynd, að eyðsla þjóðfélagsins er
miklu meiri en framleiðslan fær undir risið.”
Nei, auðvitað vill Jóhann ekki deila um það,
hverjir það eru, sem eyða of miklu. En i
verkum Sjálfstæðisflokksins á alþingi kemur
það fram, að ekki telur Jóhann,að rikissjóður
eyði of miklu. Þingmenn stjórnarandstöðunnar
samþykktu allar hækkanir á útgjöldum rikis-
sjóðs og töldu allt of skammt gengið, þvi að
þeir komu með yfirboð, sem námu hundruðum
milljóna króna — og þeir urðu mjög óánægðir i
sumar, þegar rikisstjórnin ákvað að skera
niður útgjöld rikissjóðs til að fjármagna verð-
stöðvunina. Þess vegna dylst engum hverjir
það eru, sem hafa meiri fjárráð en atvinnu-
vegirnir fá undir risið að dómi Jóhanns Haf-
steins, þótt hann segði, að kaup launþega væri
sizt of hátt. -TK
ERLENT YFIRLIT
Hvað áhrif hefur
heimkoma Perons?
Hún getur breytt miklu í Argentínu
Peron og Eva
I DAG er Juan Peron
væntanlegur til Buenos Aires
eftir 17 ára útlegð. Fylgzt hef-
ur verið með heimferð hans
með mikilli athygli af blaða-
mönnum viða um heim og
skoðanir verið mjög skiptar
um, hvort heimkoma hans
verði til að auka stjórnmála-
sundrungu i Argentinu eða til
að stuðla þar að sáttum og
friði. Fylgismenn hans hafa
unnið að þvi að gera heim-
komu hans sem veglegasta, en
andstæðingar hans hafa held-
ur ekki verið aðgerðarlausir.
Herinn hefur haft mikinn við-
búnað til þess að reyna að
koma i veg fyrir óeirðir.
Af hinum mörgu einræðis-
herrum, sem hafizt hafa til
valda i skemmri eða lengri
tima i Suður-Ameriku á sið-
ustu áratugum, hefur enginn
markað eins eftirminnileg
spor eða öðlazt eins mikla al-
þjóðaathygli og Peron. Yfir
stjórnmálaferli hans hvilir
lika meiri rimantik og inn i
hann fléttast mikil ástarsaga,
sem gerir Peron að ennsögu-
legri persónu en ella.
JUAN PERON er nú 77 ára
að aldri, sem má þó ekki sjá á
útliti hans, þvi að hann ber
aldurinn manna bezt. Peron
hefur lika lagt mikla stund á
likamsrækt frá fyrstu tið.
Hann gekk ungur i herinn og
hlaut þar fremur skjótan
frama. Hann var um alllangt
skeið Argentinumeistari i
skylmingum, en sú iþrótta-
grein hefur lengi verið i há-
vegum höfð i latneskum lönd-
um. Mjög er á orði haft, hve
glæsilegur Peron var á yngri
árum og er reyndar enn. Hann
þótti og manna háttvisastur.
Allt gerði þetta að verkum, að
hann naut mikillar hylli
kvenna.og kunni hann lika, að
sögn, vel að meta það. Stjórn-
mál lét Peron sig litlu skipta á
yngri árum eða þangað til
hann varð hernaðarlegur
ráðunautur við sendiráð
Argentinu i Rómaborg á árun-
um 1939-41. Þá hreifst hann af
Mussolini og kenningum hans.
Eftir heimkomuna til Buenos
Áires hóf hann brátt áróður
meðal liðsforingja um bylt-
ingu hersins og varð vel
ágengt. Að undirlagi hans
gerði herinn stjórnbyltingu
1943, og hlaut Peron sæti
verkalýðsmálaráðherra i
hinni nýju stjórn. Hann stofn-
aði bráðlega eftir það nýjan
flokk, Réttlætisflokkin, sem
venjulega gengur undir nafn-
inu flokkur Perons eða flokkur
Peronista. Stefnuskrá þessa
flokks sækir bæði hugmyndir
til Fasisma og kommúnisma,
kapitalisma og sólialisma.
Leiðarljósið er að mynda eins
konar þriðju stefnu, sem skip-
ar sér sess milli þessara fram-
angreindra stefna og nýtir það
úr þeim, sem bezt er. Tak-
markið er, að stjórnskipulag
Argentínu sé að finna einhvers
staðar mitt á milli stjórn-
skipulags Bandarikjanna og
Sovétrikjanna, þar sem reynt
er að sameina það, sem er
skást i þessum kerfum. Þessi
hugmyndafræði Perons, sem
er vissulega losaraleg á köfl-
um, hefur ekki aðeins fengið
mikið fylgi i Argentinu, held-
ur viðar i Suður-Ameriku, og
má t.d segja, að hún sé eins
konar leiðarljós núv, valdhafa
i Perú og Eqúador, þótt þeir
játi ekki, að þeir hafi hug-
myndir sinar frá Peron.
FLOKKUR PERONS hlaut
brátt mikið fylgi, og áhrif
Perons i rikisstjórninni uxu að
sama skapi. Árið 1945 var
hann orðinn hinn sterki maður
stjórnarinnar. Hann var þá
orðinn varaforseti og varnar-
málaráðherra, auk þess að
vera verkalýðsráðherra.
Keppinautar hans i hernum
óttuðust þessi völd hans, þvi
að þeir þekktu metnað hans,
og komu þeir þvi til leiðar, að
iiann var sviptur öllum emb-
ættum sinum. En það hélzt að-
eins stutta stund. Peron hafði
sem verkalýðsráðherra unnið
sér miklar vinsældir meðal
verkamanna. Kona hans, Eva
að nafni, skipulagði svo öflug
mótmælasamtök verkamanna
gegn brottvikningu hans, að
rikisstjórnin þorði ekki annað
en að láta undan. Peron fékk
ekki aðeins embætti sin aftur,
heldur meiri völd en áður. 1
ársbyrjun 1946 varð hann for-
seti og i reynd einræðisherra
Argentinu. Þessari stöðu hélt
hann i 9 ár samfleytt.
ÞAÐ VERÐUR ekki annað
sagt um Peron en,að hann hafi
verið athafnasamur forseti.
Einkum beitti hann sér fyrir
stórbættum kjörum verka-
manna i borgum, enda hefur
hann átt næstum óskipt fylgi
þeirra siðan. Hann stórhækk-
aði kaup þeirra, kom á rót-
tæku tryggingakerfi og setti á
laggirnar umfangsmikla vel-
ferðarstofnun, Evu Peron-
stofnunina, sem m.a. lét reisa
spitala og skóla i stórum stil.
Almennt er álitið, að það
hafi ekki verið Peron sjálfur,
heldur miklu fremur Eva kona
hans, sem mótaði þessa rót-
tæku stjórnarstefnu.
Eva var 23 ára gömul, þegar
fundum þeirra Perons bar
fyrst saman 1943. Hún var
kvenna fegurst, ljóshærð og
björt yfirlitum. Hún starfaði
þá sem söngkona við litla út-
varpsstöð. Hún þótti ekki hafa
mikla sönghæfileika, en söng-
námið hafði kennt henni að
beita rödd sinni, og hún átti
eftir að reynast mikill ræðu-
snillingur. Þau Peron giftust
1945 eða nokkrum vikum áður
en honum var vikið frá völd-
um. Hann átti Evu það að
þakka, eins og áður segir, að
hann fékk völdin aftur, og eftir
það má segja, að hún hafi
haldið um stjórnvölinn ekki
siður en hann. Hún náði enn
meiri hylli verkafólks en hús-
bóndi hennar, og það þakkaði
henni flestar félagslegar um-
bætur hans. Hún átti rikan
þátt: þátt i þvi, að öll and-
staða gegn Peron var kveðin •
með harðri hendi. Starfsþrek
hennar var óvenjulegt,og hún
hlifði sér ekki eftir að vitað
var, að hún gekk með ólækn-
andisjúkdóm. Markmið henn-
ar var bersýnilega að gera
sem mest,áður en hún félli frá.
Hún lézt árið 1952 >og var þá
þjóðarsorg i Argentinu. Enn
er hún dáð þar af almenningi
meira en nokkur persóna önn-
ur. Eftir að hún féll frá, fór
fljótt að halla undan fæti hjá
Peron og þó einkum eftir að
hann lenti i andstöðu við kirkj-
una. Hinar miklu félagslegu
umbætur höfðu kostað mikið
fé , og efnastéttirnar, sem
höfðu að verulegu leyti borgað
brúsann, undu hlut sinum illa.
Haustið 1955 gerði herinn bylt-
ingu,og siðan hefur Peron ver-
ið i útlegð. En stjórnarhættir
og fjármálaástand i Argen-
tinu bötnuðu ekki, þótt Peron
færi frá völdum, nema siður
væri. A undanförnum 17 árum
hefur herinn steypt tveimur
löglega kosnum forsetum úr
stóli. Þegar Peronistar hafa
tekið þátt i kosningum, hefur
það sýnt sig, að þeir eru fjöl-
mennasti fl. landsins. Hins
vegar hafa þeir ekki viljað
taka þátt i stjórn að foringja
sinum fjarverandi. Þeir ráða
einnig mestu i verkalýðs-
hreyfingunni. Núverandi for-
seti, Lanusse hershöfðingi,
hefur talið það ráð vænzt að
reyna að sættast við Peron og
þvi boðið honum til Argentinu,
en forsetakosningar eiga að
fara fram á næsta vori. Eftir
er að sjá, hversu rétt það
reynist ráðið.
Þótt Peron syrgi enn Evu,
hefur hann ekki sagt skilið við
konur. Hann giftist aftur 1962
dansmey, sem hann kynntist i
Panama, Isabella að nafni.
Hún er 38 árum yngri en hann,
falleg ásýndum eins og Eva,
og komin af fátæku fólki eins
og hún, og einnig sögð mjög
metnaðargjörn. Hún hefur
farið oft leynilega til Argen-
tinu og rætt við fylgismenn
Perons og þar, og er sögð mik-
ils metin i samtökum þeirra.
Sá orðrómur gengur, að Isa-
bella vilji gjarnan leika svipað
hlutverk á leiksviði stjórnmál-
anna og Eva. Þ.Þ.