Tíminn - 06.12.1972, Blaðsíða 11

10
TÍMINN
MiAvikudagur l>. deseinbcr 1972
Miövikudagur (i. desember 1972
TÍMINN
11
„Idnnámið inn í skólana"
— rætt við Rúnar Bachmann og Jón B. Pólsson um Iðnnemasamband íslands
lönnemar hafa fyrir stuttu
haldiö sitt :i(). þing, og að sögn
margra, þá markaði þetta þing
timamót — svo vel tókst þingið,
enda var einhugur mikill á þing-
inu. Okkur fannst þvi ekki úr
vegi að ræða litillega við tvo
pilta, sem hala staðið framarlega
i iðnnemahreyfingunni undanl'ar-
in ár, en það eru þeir Kúnar
llachmann nýkjörinn formaður
Iðnnemasambands islands og
Jón lialdvin Pálsson, lormaður
nema i rafmagnsiðnaði.
Fyrst spurðum við þá l'élaga,
á hvaða sviði Iðnnemasambandið
hefði starfað mest siðastliðið ár?
Á siðasta ári hefur starl' sam-
bandsins einkum beinzt að kjara-
málunum, en þá tókst að gera
kjarasamninga, sem gilda út
næsla ár, og var þetta i lyrsta
skipti i sögu Iðnnemasambands-
ins, sem það samdi við meistara,
sem sjálfstæður aðili. Á þessu ári
hel'ur starf sambandsins einkum
bein/.t að iðnlræðslulögunum, en
það mál var cinnig stærsta málið
á nýafstöðnu Iðnnemasambands-
þingi.
I'egar þingið hófst, var lagt
fram nefndarálit lrá nelnd, sem
slarlað hal'ði á vegum Iðnnema-
sambandsins i eitt ár lil að gera
drög að nýjum iðnlræðslulögum.
i tillögum nefndarinnar, er gert
ráð l'yrir, að menntamálaráð-
herra og menntamálaráðuneytið
og verknámsdeild þess, fari
óskipt með yfirstjórn iðnfræðslu-
mál og iðnlræðsluskóla, i stað
iðnfræðsluráðs. Ká er og gert ráð
lyrir þvi, að haldin verði nám-
skeið i nýjungum og til endur-
menntunar, en Iram lil þessa hel'-
ur litið sem ekkert verið hugsað
um endurmenntun iðnaðar-
manna.
l>egar nelndin halði lokið störl'-
um, gengu fulltrúar hennar á
fund mennlamálaráðherra og
inntu hann eftir hvað liði endur
skoðun á iðnfræðslunni, en loforð
hölðu verið fengin um, að i endur-
skoðun yrði ráðizt á kjörtimabili
núverandi rikisstjórnar. Káð-
herra tjáði nefndinni, að skipuð
yrði nel'nd i málið fyrir áramót og
væri ætlunin, að Iðnnemasam-
band islands ætti þar fulltrúa.
Við vonumst til að þessi
nefnd verði skipuð 11 jótlega og
þar mun fulltrúi Iðnnemasam-
bandsins leggja fram tillögur
þær, sem samþykktar voru á Iðn-
nemaþinginu. Við munum reyna
að lylgja okkar máli cftir og
leggja mikla áherzlu á, að allt
iðnnám verði algjörlega flutt inn i
skólana, en það teljum við, að
verði framtiðarskipan iðnfræðsl-
unnar.
Hvaða önnur mál bar mest á
góma á Iðnnemaþinginu?
I>að má nefna mál eins og
hina lélagslegu uppbyggingu Iðn-
nemasamtakanna, en þau hafa
verið látin sitja á hakanum oft á
tiðum. Á þinginu náðist góð sam-
slaða um þessi má, og nú höfum
við hafið samstarf við Menn-
ingar- og fræðslusamband al-
þýðu, en það mun aðstoða okkur
við að skipuleggja námskeið og
lclagslegu hliðina.
Ný tekjulind
auöveldar störfin
llelur ekki Ijárhagur Iðn-
nemasambandsins veriö mjög
bágborinn fram til þessa?
- Jú, ekki er hægt að segja
annað. Yfirleitt helur sambandið
verið rekið með lánum, og að
jafnaði hefur reksturinn farið
þannig fram, að skuldasúpunni
helur verið velt á undan sér. Nú
má hinsvegar búast við að ein-
hver breyting verði á þessum
málum, þvi að á siðasta alþingi
voru sett ný lög um náms-
samningsskatt, sem mun færa
sambandinu drjúgar tekjur. Áður
höl'um við fengið 230 þúsund krón-
ur á ári frá rikinu, en með þessum
nýja námssamningsskatti gerum
við ráð fyrir að fá allt að eina
milljón kr. á ári, en þá gerum viö
ráð fyrir að 600 námssamningar
séu undirritaðir árlega.
Meistaranir
oft erfidir
— Er ekki oft erfitt fyrir Iðn-
nemasambandið að eiga viðræður
við hina einstöku meistara og/eða
meistarafélög?
Jú, vist er það. Sumir meist-
arar viröa okkur ekki viðlits. Til
dæmis neituðu rafvirkjameistar-
ar að eiga nokkrar viðræður við
okkur varðandi kjarasamningana
á siðasta ári. Kjarasamningarnir
urðu að fara i gegnum Alþýðu-
samband islands. Rafvirkja-
meistarar vildu með engu móti
viðurkenna okkur, sem sjálfstæð-
an samningsaðila. Sem betur fór
eru ekki öll meistarafélög eins.
Húsgagnabólstrarar t.d. undirrit-
uðu kjarasamningana við I.N.S.Í.
og viðurkenndu sambandið sem
beinan samningsaðila.
— En hvernig eru þá laun iön-
nema?
— f>au eru ákaflega misjöfn. i
mörgum tilfellum ná árslaun
þeirra ekki persónufrádrættin-
um. sem er um 145 þúsund krón-
ur, og meðallaun iðnnema þau ár,
sem námið tekur, en það eru
venjulega fjögur ár. er á bilinu
140-150 þúsund krónur, og sér þá
hver maður^hvað þeir hafa mikið
fé á milli handanna. Þá urðu iðn-
nemar fyrir kjaraskerðingu á
þessu ári, þegar nefskattarnir
voru felldir niður. Þessa skatta
höfðu meistarar greitt áður fyrir
iðnnema, en nú eru þeir teknir i
öðru formi. af þessum sökum
hafa iönnemar orðið fyrir 400-500
króna kjaraskerðingu á viku. Á
þessu mun þó verða ráðin bót á
næstunni.
— Er það rétt, sem sagt er, að
það sé betra að vera iðnnemi úti á
landsbyggðinni en á höfuðborgar-
svæðinu?
— Það mun vera rétt. Úti á
landi fá iðnnemar yfirleitt verka-
mannakaup um leið og þeir hefja
nám, en þeir kosta hinsvegar þá
skólann sjálfir, og þar fá nemar
yfirleitt fljótlega sveinskaup.
Þess ber þó að gæta, að úti á landi
er ekki úr jafn mörgum iðngrein-
um að velja. En hvað sem þvi lið-
ur þá hafa landsbyggðarmenn
betr.i kjör þann tima, sem þeir eru
við nám. Og oft á tiðum fá þeir
miklu meira út úr sinu námi en
nemar á Reykjavikursvæðinu,
þar sem þeir fást við öll störf,
sem lúta að viðkomandi iðngrein.
Hér kemur það oft fyrir, að nemi,
sem er t.d. i rafvirkjun, fæst við
raflagnir mest allan þann tima,
sem hann er við nám. Þá kemur
það oft fyrir. að húsasmiðanemi
er stóran hluta sins námstima við
mótauppslátt. — Það er meðal
annars af þessari ástæðu, sem við
viljum láta flytja allt iðnnám inn i
skólana, þar sem við teljum,að i
mörgum tilfellum fái viðkomandi
ekki nógu mikla innsýn i sina
starfsgrein.
Þrælahald
— Er ekki oft erfitt að vera
nemi i iðngreinum, þar sem eftir-
sóknin er mikil?
— Þvi er ekki að neita. Það má
til dæmis benda á nema i hár-
greiðslu. Meistararnir eiga að
borga skólakostnað nemanna.
Það kemur oft fyrir,að þeir neita
að borga stúlkunum skóla-
kostnaðinn, og þar að auki hafa
þessar stúlkur ekki meira en sjö
þúsund krónur i mánaðarkaup,
þrátt fyrir það,að þær vinna einn-
ig á laugardögum, og i mörgum
tilvikum fá stúlkurnar ekkert
borgað fyrir eftirvinnuna. Ef
stúlkurnar láta sér detta i huga að
kvarta við meistarann. þá er
svarið oft á tiðum. — ,,Þú getur
farið. ef þú þarft eitthvað að vera
að kvarta." Þetta köllum við
þrælahald.
Þá getum við lika minnzt á
verkfall hárgreiðslusveina — og
nema i fyrravor. Ég kem meðal
annars svolitið við sögu þar. seg-
ir Rúnar. Þannig var. að ég hafði
sæmilegan fritima um þessar
mundir og aðstoðaði ég við að
standa verkfallsvörð. Einn dag-
inn var ég kallaður á ónefnda
hárgreiðslustofu i Vesturbænum.
þar sem tilkynnt hafði verið. að
bæði neminn og sveinninn væru
við vinnu. Ég og annar verkfalls-
vörður til komumst inn á stofuna
eftir mikla fyrirhöfn. Við fórum i
gegnum bakdyrnar. og i bakher-
bergi fundum við sveininn
og nema að vinnu. Við bentum
þeim á. að þeir væru ólöglega við
vinnu. Þeir játuðu þvi báðir, en
sögðu, að meistarinn hefði hótað
öllu illu. Neminn, sem var ung
stúlka var hálígrátandi, svo
hrædd var hún við meistarann.
Það var heldur engin furða, þvi
að meistarinn. sem hafði verið i
öðru herbergi og heyrt orðaskipti
okkar kom nú inn i herbergið. Og
það voru ljót orð, sem við verk-
fallsverðirnir fengum. Og það var
ekki nóg, þvi að meistarinn, sem
var kona á bezta aldri, ætlaði nú
að leggja hendur á mig og henda
mér út. Hún gat það hinsvegar
ekki. En við stóðum þarna lengi i
þrasi. og seinna sagði sveinninn
okkur það, að meistarinn hefði
hringt i sig snemma morguns og
skipaði sér að koma til vinnu.
Lætin voru svo mikil i konunni i
simanum, að sveinninn þorði ekki
annað en að mæta til vinnu.
Annars er það svo, að það er
verst að vera nemi i svokölluðum
þjónustugreinum.. i þessum
.lón lialilvin I’álsson
greinum virðast meistararnir
leyi'a sér ólrúlegustu hluti gagn-
vart nemanum.
Að lokum viljum við segja. að
iðnnemum finnst, að Iðnfræðslu-
ráð ekki hafa staðið i sinu stykki
sem skyldi, og*þess vegna viljum
við að menntamálaráðuneytið
yfirfari starfsemi þess.
Þá viljum við hvetja iðnnema
til að veita stéttarvitund sinni út-
rás i sinum stéttarsamtökum.
Taka virkan þátt í starfi Iðn-
nemasambandsins. Berjast fyrir
betri kjörum og betra námi.
— ÞÓ.
JON EIRIKSSON:
Vitar og hafnir á íslandi og yfirstjórn þeirra
ICftir rétt (i ár eiga vitar á ís-
landi aldarafmæli. Ilinn 1.
desember 1117» var kveikt á fyrsta
vita landsins. Það var vitinn á
Valahnúk á Reykjanesi. Ileita
má, að þetta væri eini vilinn á
landinu næstu 20 árin. Bergið i
Valahnúk er snarbratt i sjó niður
og grjótið i þvi er laust, svo að
siiiðugt molnar úr þvi undan
átökum brimiildunnar. Kom svo
um siðir. að ekki voru el'tir nema
l'áir metrar Irá vitanum úl á yztu
brún bergsins. Var þá byggður
nýr viti árið 190» á Bæjarfelli, þar
scm hann stendurenn. Sá galli er
á þessu vilastæði, að vitinn sést
ekki úr suðausturált vegna þess
að Skálafell skyggir á hann. Arið
1909 var þvi reistur lítill viti niður
við sjó á svokölluðu Skarfaseti,
sem er suðvestasti tanginn á
Reykjanesi.
Na'st á eltir Reykjanesvita
voru reistir vitar á Garðskaga og
Gróttu 1K97, og sama ár var
kveikt á vita i Skuggahverfinu i
Reykjavik. Um svipað leyti, eða
rétt fyrir aldamótin, lét Otto
Wathne. kaupmaður og útgerðar-
maður á Seyðisfirði. reisa vita á
Dalatanga með lilstyrk vitamála-
stjórnar Dana. islen/.ka vita-
málastjórnin yfirtók þennan vita
l'ljótlega og sá um rekstur hans.
Á fyrstu áratugum aldarinnar
komst nokkur skriður á vitabygg-
ingar. og komu þá fyrst Stórhöfði
i Vestmannaeyjum. Elliðaey.
Arnarnes, Siglunes, Dyrhólaey.
Langanes, Rifstangi og svo hver
af öðrum.
-(ég er ekki alveg viss um,að röðin
sé rétt). Fyrirrennarar margra
þessara vita voru vörður með
Ijóskeri. Slik sjómerki hafa á sið-
ari árum aðeins verið reist sem
innsiglingarmerki, og oftast ekki
kveikt á þeim nema skipa væri
von.
Auksjálfra vitanna, sem reistir
eru sjófarendum til leiðbeiningar.
hafa verið reistar ljóslausar
vörður og ýmisleg önnur merki,
svo og lögð út dufl. ljóslaus og
með Ijósi. Þetta ber allt samheitið
„sjómerki", og er einnig. eins og
vitarnir, til leiðbeiningar lyrir
sjófarendur, einkum á þröngum
leiðum og innsiglingu á hafnir, og
sem legumerki. l>okulúðrar eru
viðvörunármerki i dimmviðri.
Fyrsti þokulúðurinn á islandi var
á Dalatanga.
Engir aðrir en sjólarendur hafa
not af vitum og sjómerkjum.
Þetta eru hjálparta'ki lyrir sigl-
ingar i nánd við land. Oiyggis-
ta'ki. Þau flýta fyrir siglingu og
Iryggja örugga lcið lil áætlunar-
staðar.
Á þessari tækniöld, sem nú
triillriður heiminum. eru komin
miirg rafmagns- og rafeindatæki,
bæði um borð i skipin sjálf og i
landi. og þjoiía morg þeirra þvi
tviþætta hlutverki. að vera i senn
öryggis- og siglingatæki. Má þar
nelna miðunarstöðvar, berg-
málsdýptarmæla, girokompás,
deeca. loran. consol. radar o.l'l.
Efalaust hefur margt bætzt i
þennan hóp siðan ég hætti sigling-
itm fyrir ta'pum háll'um öðrum
áratug.
Vegna þessara nýtizku galdra-
ta'kja hala ntenn haft við orð. að
gamaldags ljósvitar ættu ekki
lengur rétt á sér. Þetta tel ég
mikinn misskilning. Þessi hárfinu
nýtizku rafeindatæki eru við-
kva'in, og þarf ekki annað en að
mjór virþráður slitni. eða smá-
skrúfa losni til að gera tækið
óvirkt. Auk þess er fjöldi minni
skipa og báta. sem ekki getur haft
öll þessi ta'ki. og verða þvi að
treysta á vita og önnur sjómerki
og kcnniieiti i landi.
Ánnað er það. sem sjómenn
nota mikið og geta ekki án verið.
Það eru brvggjur og hafnir.
Bryggjur á tslandi eru að öllum
likum jalngamlar byggð lands-
ins. Ég minnist þess að visu ekki.
að islendingasögurnar geti um
bryggjur hér. en oftar en einu
sinni er sagt. að skipi hafi verið
lagt að bryggju i Noregi. Tel ég
þvi enga goðgá að ætla, að land-
námsmenn og farmenn þjóðveld-
istimabilsins hafi byggt eitthvað.
er kallast mætti bryggjur, sem
þeir svo gátu lagt skipum sinum
að. meðan vörum var skipað út og
upp.
Skip leita hafna fil að fá hina og
þessa fyrirgreiðslu, losa og lesta
vörur, landsetja og taka farþega,
fá valn og vistir, fá viðgerðir á
skipi og vélum, leita sjúkum
mönnum la'kninga, og siðast en
ekki sizt. að leita skjóls i óveðr-
um. í daglegu tali heitir þessi
fyrirgreiðsla, að skip fái af-
greiðslu. Afgreiðslan fer að miklu
leyti Iram á landsvæði hafnanna.
’I'il þess að afgreiðsla geti gengið
fljótt og vel, er mikið undir þvi
komið. að aðstæður i landi séu
sem beztar. Vöruhús og liskiðju-
verséu sem næst viðleguköntum,
svo að flutningur milli skips og
húss verði greiður og sem kostn-
aðarminnstur, áhöld séu næg og i
góðu lagi, höfnin vel lýst, vatns-
leiðslurá viðleguköntum o.fl.o.fl.
Og svo er það vatnssvæði hafna
og sú hliðin, sem að skipum og
sjómönnum snýr. Vatnssvæðið
takmarkast af hafnargörðum og
ljöruborði. en nothæft vatnssvæöi
takmarkast auk þess af grunnu
vatni inni i höfninni (þar sem skip
lljóta ekki). Sama er að segja um
bryggjur. sem byggðar eru út frá
ströndinni. Notagildi þeirra tak-
markast af grunnu vatni með-
fram þeim og til hliðar við þær.
Það er mjög áriðandi. að sigl-
ing inn i og út úr hölnum sé auð-
veld. Ra'ður þar miklu um hvern-
ig hafnarmvnni eru staðsett. Það
er einkum útsiglingin, sem miklu
máli skiptir. vegna þess að fáar
halnir á landinu eru það tryggar,
að skipum sé óhætt að liggja þar
inni i hvaða veðri sem er. Á
skammri stund skipast veður i
lofti. A það ekki sizt við hér á
landi. Það getur beinlinis verið
lifsskilyrði fyrir skip og skips-
höfn að komast út úr höfn.
þegar óveður skellur s'nögglega
ýfir. og annað hvort að leita ann-
arrar nálægrar og öruggrar hafn-
ar. eða að halda sjó úti fyrir. En
til þess að skip eigi auðvelt með
að komast út úr höfn eftir að
óveður er skollið á. verður það
nt.a. að liggja útum og til þess að
gela legið útum verður það að
geta snúið við inni i höfninni.
Þvi miður vantar mikið á, að
hafnir á islandi uppfylli þau skil-
yrði, sem krefjast verður af góðri
og öruggri höfn, og vil ég leitast
við að færa nokkur rök að þvi.
Langflestar hafnir virðast vera
byggðar upphaflega með það eitt
fyrir augum, að fiskiskip gætu at-
hafnað sig i þeim og skipað þar
upp afla sinum, og eru þá kallað-
ar fiskihafnir. Þegar nothæft
vatnssvæöi i þessum höfnum er
ákvarðað, er reiknað með stærð
fiskiskipa, og virðist það þá vilja
gleymast, að hafnirnar þurfa að
koma aflanum frá sér á erlenda
markaði og að nauðsynjavörur
fyrir útgerðina og fólkið, sem á
staðnum býr, verður einnig að
skipast upp i þessari sömu fiski-
liöl'n.og að það eru stærri skip en
fiskiskipin. sem þessa flutninga
annast.
Það, sem veldur þrengslum i
mörgum þessum höfnum og ger-
ir þær i raun og veru minni en efni
standa til, er einkum þrennt. i
fyrsta lagi er haft of stutt bil á
milli hafnargarðanna, þar sem
þeir koma út frá ströndinni. 1
öðru lagi eru garðarnir ekki látnir
ná nógu langt út, áður en byrjað
er að beygja þá hvorn á móti öðr-
um (eöa annan þeirra). i þriðja
lagi er grunnsævi inni i höfninni
næst fjörunni fyllt upp. i stað þess
að dýpka það og byggja þar
bryggjur. sem skip geta legið upp
með. og grunnsæviannars staðari
höfninni er heldur ekki dýpkað.
Flestar bryggjur og hafnar-
garðar eru með beygjur og króka.
sem eru til mikilla óþæginda fyrir
stærri skip. og ná oftast ekki þeim
tilgangi, sem þeim mun ætlað að
hafa. að veita meira skjól. Skörp
óvarin horn á bryggjum og hafn-
argörðum og óvarðir steypu- og
járnviðlegukantar eru stórhættu-
legir fyrir skip og hafa oft valdið
skemmdum. og þó sjaldnar en
ætla mætti. Sog og sjógangur inni
i höfnum fer oft mikið eftir þvi.
hvernig hafnarmvnnum er fvrir-
komið. og hve við þau eru. Skjól
og kyrrð við hafskipabryggjur fer
eftir þvi, hvar þær koma út frá
fjöruborðinu og hvernig stefna
þeirra er, og þegar stefna þeirra
er ákveðin þarf einnig að taka til-
littil þess, að auðvelt sé fyrir skip
að fara frá bryggjunni, ef veður
versnar snögglega. Þessa hefur
ekki alltaf verið gætt sem skyldi.
Straumar liggja viða meðfram
ströndinni, þar sem bryggjur og
hafnir hafa verið gerðar. Þessir
straumar, svo og sjógangur, bera
með sér möl og sand, sem hleðst
upp að bryggjum og görðum og
inn i hafnir. Hefur þessi aðburður
orðið svo mikill á nokkrum stöð-
um, að þessi dýru mannvirki urðu
ónothæf. Er svo að sjá, að engin
athugun hafi verið gerð áður en
framkvæmdir voru hafnar á þvi,
hvaða áhrif straumarnir gætu
haft.
Varnargarðar eru margir allt
of veikbyggðir. Viða hafa þeir
brostið og hrunið úr þeim, eða
jafnvel hrunið alveg, stundum i
fyrstu hrinu, sem gert hefur, eftir
að þeir voru byggðir. Viðast hvar
er görðunum ætlað það tvöfalda
hlutverk, að vera i senn brim-
brjótar og viðlegugaröar, þar
sem afgreiðsla skipa fer fram.
Margir þessara garða liggja svo
að segja fyrir opnu hafi. Brjóta
þvi hafsjóar á sjálfum garðinum
og ganga yfir hann, svo mönnum
er ekki fært að ferðast um garð-
inn. hvað sem við liggur. Hafa
orðið slys af þessum sökum, og
oft legið nærri. Það er alls staðar
viðurkennt, að þar sem svona
hagar til, sé eina vörnin, að hafa
öldubrjót hæfilega langt fyrir ut-
an garöinn. þar sem sjórinn getur
brotið, svo hann verði þvi sem
næst kraftlaus. þegar hann nær
sjálfum garðinum.
Sá leiði ósiður tiðkast hér við
hafna- og bryggjugerðir. að
hlaupið er frá verkinu ófullgerðu.
Fjárskorti mun oft vera kennt
um. og vill þá gleymast. að með
þessu móti er fé bundið i óarðbær
um mannvirkjum árum saman.
auk þess óhagræðis og fjárhags-
legs tjóns. sem útgerð og fólk á
staðnum verður fyrir af þessum
sökum. Er það augljóst mál, að
framkvæmd verksins verður
miklu fjárfrekari með þessu
móti, þegar til lengdar lætur.
Heimamenn reyna þó oft að
bjargast við þessi ófullkomnu
mannvirki, svo að útgerð stöðvist
ekki, og fá bæði fiskiskip og
flutningaskip til að leggjast upp
að bryggjustúfum, þar sem við-
legukanturinn er aðeins örfáir
metrar, alveg óvarðir, með grjót-
urð við enda þeirra, engin eða lé-
leg festarhöld til að bindá skipin,
nema þá helzt stórgrýti uppi i
fjöru. Skip eru lögð i mikla hættu
með þessu, en allir vita, að það er
miklu ódýrara og fljótlegra að
afgreiða skip við bryggju en úti á
skipalegu. Þetta skilja skipstjór-
ar flutningaskipanna og láta þvi
tilleiðast að leggja skip sin i
nokkra hættu til að flýta af-
greiðslu.
Dýpi, sem upp er gefið við
bryggjur eða i nánd við þær, er
vart treystandi. Eins og áður seg-
ir, bera straumar og sjógangur
með sér möl og sand upp að
bryggjum og i nánd við þær.
Dýptarmælingar eru ekki gerðar
reglulega til að fylgjast með dýp-
isbreytingum af þessum sökum,
og þegar þær eru gerðar, fá hafn-
aryfirvöld á staðnum þær ekki i
hendur, og þvi siður eru þær til-
gengilegar fyrir skipstjórnar-
menn. Stórir grjólhnullungar
liggja á sjávarbotni á siglingar-
leið að og frá bryggju, þar sem
grunnsævi er. en skipstjórar full-
vissaðir um, aö þar sé ekkert
nema ægisandur. Skip hafa orðið
fyrir tjóni af þessum sökum. Allir
slikir skaðar, sem skip verða
fyrir eða þau valda, og heimfæra
má til þess.semhér hefur verið
getið (ófullgerðar bryggjur,
óþekktar grynningar, grjót á
sjávarbotni grunnra siglingaleiða
o.s.frv.í, eru venjulega skrifaðir
á syndareikning skipstjóranna.
Þeir hafa farið klaufalega eða
ógætilega að. Allir aðrir eru sak-
lausir eins og hvitvoðungar.
Mönnum hefur ekki tekizt að
komast að neinni niðurstöðu,
þrátt fyrir mikil heilabrot um
það, hvernig á þvi getur staðið, að
vitamálastjóri afhenti vitaeftir-
litsskipið Árvak i hendur óvið-
komandi aðila. Skipið gegndi
mikilvægu hlutverki i þágu vita
mála. Það var smiðað og útbúið
tækjum með það fyrir auga að
gegna þessu ákveðna starfi, og,
að þvi er ég bezt veit, reyndist
skipið ágætlega. Það hafði skip-
stjóra og skipshöfn, sem var
þaulæfð við þetta starf. Já, það
væri sannarlega fróðlegt að vita,
hvaða hulin öfl voru þarna að
verki.
Ég hefi reynt hér að framan, að
bregða upp mynd af þvi ástandi,
sem hafnir og hafskipabryggjur
eru i, og af þvi, hvernig fram-
kvæmdum við hafna- og bryggju-
gerðir hefur verið háttað. Þessi
mynd er þó ófullkomin og sýnir
ekki nærri allt.en það yrði of langt
mál i einni blaðagrein að lýsa
þessu nánar. Ég tel mikið vanta
á, og að mörg óbætanleg mistök
hafi átt sér stað og eigi sér ennþá
stað.
Nú er eðlilegt að menn spyrji,
hvernig á þessu standi, og jafn
eðlilegt er, að visa þeirri spurn-
ingu til þeirra, sem þessum mál-
um ráða og framkvæmdum
stjórna. Ýmislegt hefur þó gerzt
og gerist enn, sem nokkuð má af
ráða, hversvegna þetta er svona.
Má þar m.a. benda á, að menn i
hinum ýmsu sjávarþorpum reyna
hver um sig að ota sinum tota og
vilja fá sinar fiskihafnir og
bryggju hér og bryggju þar. Af
skiljanlegum ástæðum er ekki
hægt að sinna öllum þessum
beiðnum i einu. Þetta hefur þó
verið reynt, og afleiðingin auðvit-
að orðið eintómt kák, þ.á.m. hin-
ar áður nefndu ófullgerðu og
hættulegu bryggjur og hafnir.
Það hlýtur að vera skylda hafna-
málastjóra að meta, hvað er mest
aðkallandi, og ljúka þvi verki
áður en byrjað er á öðru. Það skal
játað, að hér á Alþingi einnig
mikla sök. Það sker allar fjár-
veitingar til hafna og hafnabóta
við nögl sér, og dreifir smáupp-
hæðum á tugi staða, sem oft
nægja tæplega til flulnings á
verkfærum, verkamönnum og
efni.
Ég hefi áður bent á, að það eru
eingöngu skipsljórnarmenn, sem
hafa not af vitum og sjómerkjum.
og að mestu leyti af höfnum og
bryggjum. Þrátt fyrir það hafa
þeir aldrei fengið neina hlutdeild i
stjórn þeirra mála eða fengið
neinu að ráða um framkvæmd
þeirra. Sá veit gerst.er reynir,
segir málshátturinn, en reynsla
skipstjórnarmanna i þessum efn-
um hefur alltaf verið léttvæg
lundin. Þeir hafa ekki veriö
spurðir, og hafi þeir óspurðir látið
i ljósi álit sitt, hefur vita- og
hafnamálastjóri látið orð þeirra
eins og vind um eyru þjóta. Mér
kemur ekki til hugar að halda þvi
lram, að allt hefði verið óaðlinn-
anlegt i vita- og hafnamálum,
þótt skipstjórnarmenn hefðu þar
mestu um ráðið. En ég held þvi
hiklaust og ákveðið fram, að
mörg mistök hefðu ekki átt sér
stað ■ og margir og hættulegir
ágallar, sem á bryggjum og höfn-
um eru, hefðu þá ekki viðgengizt.
Þeir hefðu aldrei leyft að hafa
skörp horn á bryggju- og garö-
endum, þeir hefðu ekki skilið viö
steypta eða járnklædda viðlegu-
kanta óvarða. Þeir hefðu ekki
skilið eftir grjóthrúgur við garð-
enda. Þeir hefðu ekki látið nægja
að grafa mjóar rennur meðfram
viðleguköntum, svo að skip hafi
þar ekkert athafnasvæði. Þeir
hefðu sennilega aldrei látið Árvak
af hendi sér, sem getur orðið, og
hefur að einhverju leyti oröið til
að tefla viögerðir á vitum og sjó
merkjum.
Þeir verkfræðingar, sem verið
hafa vita- og hafnamálastjórar,
hafa efalaust verið hinir ágætustu
menn og kunnað vel sin bóklegu
Iræði. En þeir hafa ekki haft hina
gullvægu reynslu skipstjórnar-
mannsins. Og þegar ég tala um
skipstjórnarmenn i þessu tilliti,
þá á ég við reynda skipstjóra,
Framhald á bis. 19
Kúnar Itacliinaiiii
AUGLYSINGAbTOFA KRISTINAR I-CW29.1
bjóðum við MELKA skyrtur
Því MELKA býður mesta úrvalið af litum.
sniðum oq mvnstrum. Einnig fleiri en eina
bolvídd, til þess að ein þeirra hæfi einmitt
yður. Fallegur flibbi svarar einnig kröfum
yðar og ekki sakar að hann haldi alltaf
formi. MELKA skyrta er vel slétt eftir hvern
þvott og frágangur alltaf fyrsta flokks.
Við bjóðum yður MELKA skyrtur vegna
þess að þær eru klæðskerahönnuð qæða-
vara á hóflequ verði.