Tíminn - 09.03.1973, Blaðsíða 8

TÍMINN
Föstudagur 9. marz 1973
ALÞINGI
Stjórnarfrumvarp um Iðnrekstrarsjóð:
Umsjón:
Elías Snæland Jónsson
Tvöfaldast útflutningur
iðnaðarvara á þessu ári ?
Sérfræðingar telja, að hægt sé að auka útflutninginn úr 1200 milljónum 1972 i 2400 millj
SÉRFRÆÐINGAR Sameinuðu þjóðanna, sem hér
dvelja nú eru sammála um, að islenzkur iðnaður sé
þess megnugur að tvöfalda útflutning sinn á næstu
12-18 mánuðum. Samkvæmt bráðabirgðatölum nam
útflutningur iðnaðarvara — að undanskildu áli —
árið 1972 um 1200 milljónum króna, sem er 33%
aukning frá árinu áður, og raunhæft takmark fyrir
næsta ár er, að iðnaðarvörútflutningurinn nemi um
2400 milljónum króna.
Þetta kemur fram í athuga-
semdum viö stjórnarfrumvarp
um Iönrekstrarsjóö, sem lagt var
fram á Alþingi í gær. Frumvarpið
er hluti af umfangsmeiri laga-
smið, sem unnið hefur verið aö i
iðnaðarráðuneytinu að undan-
förnu. Stefnterað, að leggja það
frumvarp fyrir næsta Alþingi, en
sú lagasmið fjallar m.a. um iðju-
rekstur rikisins og stjórnunarmál
iðnfyrirtækja i rikiseign.
1 greinargerð með þessu frum-
varpi eru ýmsar athyglisverðar
upplýsingar um stöðu iðnaöarins i
landinu og tilgang frumvarpsins,
og fer hluti þeirra hér á eftir.
Ljóst er, að iðnþróun íslands
verður ekki hraðað eins og nauð-
synlegt er án þess að endurmeta
hlutverk rikisins i þvi verki og
móta ný tæki, sem beita má til
þess að örva iönvöxt i landinu.
Fátt undirstrikar betur nauðsyn
þess en gosið á Heimaey og þær
efnahagslegu afleiöingar, sem
það hefur.
Siðustu ár hafa orðið miklar
breytingar á ytri skilyrðum at-
vinnustarfsemi hérlendis, bæði aö
þvi er varðar öflun hráefna, úr-
vinnslu þeirra og ytri aðstæður.
Staða atvinnuvega hefur breytzt
vegna takmarkaöra auðlinda og
breyttrar nýtingu þeirra.
Hefðbundnar auðlindir okkar
eru mikið nýttar, en i þvi felst að
áframhaldandi fjárfesting i þeim
mun ekki að sama skapi auka
atvinnumagn fram yfir það, sem
nú er.
Nýting auölinda, sem ekki
kallast hefðbundnar, er enn sem
komið er á byrjunarstigi. Þar er
vatnsorkan efst á blaði, en
ónýttar aðrar auölindir eru t.d.
gosefni og ýmis jarðefni.
Ungt fólk
og hesta-
mennska
Nýlega kom saman hópur ungs
fólks, sem hefur áhuga á hesta-
mennsku, og fjallaöi um stofnun
samtaka sin á milli.
I samráði við stjórn Hesta-
mannafélagsins Fáks var stofnuð
deild innan Fáks fyrir ungt fólk á
aldrinum 16-25 ára. Sérstök stjórn
var kjörin fyrir deildina, og skipa
hana: Jóhannes Gislason for-
maður, Elin Stefánsdóttir ritari,
Einar Asmundsson gjaldkeri og
Guðlaug Kjartansdóttir og
Eggert H. Kjártansson með-
stjórnendur.
Þegar er hafið starf á vegum
deildarinnar, og verða fyrstu
verkefnin 4 fræðslufundir, sem
Gunnar Bjarnason mun stjórna.
Fundirnir verða haldnir i
félagsheimili Fáks á miðvikudög-
um, og verður sá fyrsti haldinn i
kvöld, miðvikud. og hefst kl.
20.30.
Allt ungt áhugafólk um hesta-
mennsku er velkomið á fundinn.
Enn er mikið ónotað af vatns-
orku og jarðhita i landinu og
vaxtarbroddur atvinnulifsins
mun þvi i vaxandi mæli beinast
aö hagnýtingu orkunnar. Það
býður upp á margs konar iðju-
rekstur og skylda starfsemi, sem
örva þarf eftir megni.
Verksmiðjuiðnaður er þvi sá
atvinnuvegur, sem i vaxandi
mæli sker úr um hagvöxt hér-
lendis og kjör landsmanna.
Alþjóðaviðskipti og
breyttar aðstæður
Inngangan i EFTA- og við-
skiptasamningurinn viö EBE
(sem þó er enn óstaðfestur) gjör-
breyta aöstæöum fyrir islenzkan
iönað. Verndaöur innlendur
markaður minnkar að mun en i
staðinn er okkur ætlað að keppa á
stórum evrópskum markaði 16
þjóöa, þar sem búa þrjú hundruð
milljón manns.
ótalmörg iðnfyrirtæki heyja
þar mjög harða samkeppni við lik
ytri rekstrarskilyrði, þar sem eru
aölöguö tolla- og skattakerfi og
likir fjármögnunarmöguleikar.
Gæði vörunnar, verð hennar og
traustir viðskiptahættir munu
skera úr um samkeppnishæfni
islenzkra iðnfyrirtækja og gera út
um þaö, hvort þau lifa þessa
þolraun af eða ekki. Vitað er að
meiri hluti islenzkra iðnfyrir-
tækja er ekki búinn undir þessar
nýju aðstæöur, en aðlögunartimi
þeirra er naumur og styttist
óðum.
Ein afleiðing þessara nýju
aðstæöna verður, að Islenzk iðn-
fyrirtæki munu tapa nokkrum
hluta heimamarkaösins i hendur
erlendra fyrirtækja. Sú var
reynslan bæði i Noregi og Belgiu
viö inngöngu þeirra í stærri
markað. A timabilinu 1959 til 1970
minnkaði hlutdeild norskra iðn-
fyrirtæka i heimamarkaði frá
13% og allt að 41% eftir iðn-
greinum en hlutdeild begiska
heimaiðnaðarins minnkaði úr 58 i
38 af hundraöi. Þetta bendir
okkur á helztu vandamál, sem
leysa þarf i sambandi við þróun
verksmiðjuiðnaöarins hér á landi
i náinni framtið.
Ef starfandi iðnfyrirtæki eiga að
halda áfram starfsemi er nauð-
synlegt að vega upp minnkandi
heimamarkað með auknum
útflutningi iðnaðarvara og gera
raunar miklu betur.
Til að afla útflutningsmarkaða
fyrir iðnaðinn verður að bæta
vörugæði, tryggja aö staðið sé við
samninga um afhendingartima
og lækka framleiðslukostnað að
mun.
Af þessum ástæðum þarf að
auka framleiðni iðnfyrirtækja
hérlendis mjög verulega. Tvö-
falda þarf afköst frá þvi sem nú
er. Ef það mistekst mun
iðanðinum ekki heppnast að
halda hæfum starfskröftum eða
greiða samkeppnishæf laun, en
afleiðingar þess yrðu atvinnu-
leysi og allt það samfélagslega
böl, sem þvi fylgir. Til að tryggja
fulla atvinnu innanlands er auk
þess þörf mikillar magn-
aukningar iðnaðarvörufram -
leiðslu, stofna þarf mörg ný iðn-
fyrirtæki, breyta þeim, sem fyrir
eru og stækka þau.
Við eigum þvi ekki annars
úrkostar en að stórauka iðnaðar-
framleiðslu á mannár og jafn-
framt útflutning iðnaðarvara eða
sjá fram á lokun verksmiðja og
verulegt atvinnuleysi.
Hamfarirnar i Vest-
mannaeyjum og útflutn-
ingstap landsins.
Enn er það eitt, sem gerir
stórátak i útflutningsaukningu og
almennri iðnþróun aðkallandi, en
það eru náttúruhamfarirnar, sem
dynj^ nú yfir Vestmannaeyjar,
mestu verstöð landsins.
Nærri lætur að um 12% af
heildarútflutningi sjávarafurða
landsmanna hafi komið frá Vest-
mannaeyjum árið 1971 eða tæp
9% heildarútflutnings.
Þótt enn sé enganveginn ljóst
hvort nýta megi Vestmannaeyjar
að einhverju leyti á yfirstandandi
vertið er auðsætt að eldgosið
hefur i för með sér verulegt út-
flutningstap og mikinn
kostnaðarauka fyrir þjóðarbúið.
Útflutningstapið mun vafalaust
nema hundruðum milljóna króna.
Islenzkur iðnaður er þess
megnugur að tvöfalda útflutning
sinn á næstu 12-18 mánuðum og
hlaupa þannig i skarðið, sem
myndaöist við ógnirnar i Eyjum.
Sérfræðingar Sameinuðu
þjóðanna, sem hér dvelja nú, eru
sammála um þetta Samkvæmt
bráðabirgðatölum nam út-
flutningur iðnaðarvara — að
undanskildu áli — árið 1972 um
1200 m.kr., sem er 33% aukning
frá árinu áður.
Raunhæft takmark fyrir næsta
ár er aö iðnaðarvöruútflutningur-
inn nemi um 2400 m.kr.
En til að svo geti orðið er þörf
bæði fjármagns, skipulagningar
og stórhugar. Útflytjendur
iðnaöarvara verða aö gera sér
ljósa skyldu sína á þessum erfiðu
timum og rikisvaldið má ekki
skorast undan aö gera þær ráð-
stafanir, sem eru forsendur þess
að útlfutningur iðnaðarvara
aukist verulega á yfirstandandi,
ári.
Vandi iðnaðarins og
staða hans nú
Stærð þess almenna vanda,
sem við er að glima.má nálgast
með þvi að bera saman tölur um
vergt vinnsluvirði á mannár i
verksmiðjuiðnaði i Noregi, Svi-
þjóð, Finnlandi og Islandi ára-
bilið 1968-1971.
Af tölum þessum má sjá að þótt
framleiðni okkar hafi aukizt að
undanförnu, erum við enn rétt
hálfdrættingar á við Svia. Atakið
til að minnka bilið gagnvart
nágrannalöndunum þarf að verða
stórt. úttekt á ýmsum iðn-
greinum bendir til svipaðrar
niðurstöðu þótt misjöfn sé. Sam-
keppnishæfni islenzks iðnaðar
stendur því greinilega höllum
fæti.
Sjóðsstofnunin
1 greinargerðinni segir m.a., að
líta megi á þetta frumvarp sem
byrjunaráfanga í þeim að-
gerðum, sem nauðsynlegar eru til
þess að iðnþróunin, sem fyrir-
huguð er, geti orðið að veruleika.
Hlutverk þessa nýja sjóðs
verður að styrkja útflutnings-
starfsemi og erlenda markaðs-
öflun i þágu iðnaðarins m.a. með
eftirfarandi aðgerðum: að stuðla
að aukinni ráðgjöf, þjálfun og
tækniþjónustu með framlögum
eða lánum til stofnana, sem
starfa einvörðungu i þágu
iðnaðarins*, að auka framleiðni
með stuðningi við aðgerðir, sem
stefna að aukningu afkasta i
iðnaöi, meiri sérhæfingu i fram-
leiðslu iðnfyrirtækja og virkari
stjórnun þeirra; að hvetja til
samvinnu og samruna iðnfyrir-
tækja með lánum eða styrkjum i
þeim tilgangi að byggja upp
stærri og hagkvæmari rekstrar-
einingar, þó þannig, að ekki verði
dregið úr eðlilegri samkeppni
innanlands.
onir i ar
Sjóðnum er heimilað
hluta-
bréfakaup i starfandi fyrir-
tækjum eða þátttaka I stofnun
nýrra. Tekjur sjóðsins verða fyrst
og fremst gengishagnaður — bæði
vegna gengisfellingarinnar i
fyrra, en áætlaður gengis-
hagnaður af iðnaðarvörum vegna
hennar er 20-40 milljónir, og
vegna gengisfellingarinnar 1968,
en af honum eru 15 milljónir á
reikningi i Seðlabankanum og
eiga þær að renna i sjóð þennan.
Ekki er ákveðið neitt sérstakt
framlag úr rlkissjóði nú, en
sjóðnum heimilað að taka allt að
200 milljón króna lán.
—EJ
Lyfjamálin
til 2. umræðu
FUNDUR var i neðri deild i
gær. Stjórnarfrumvarpinu um
Lyfjastofnun rikisins var
visað til 2. umræðu, og
Magnús Kjartansson, heil-
briðis- og tryggingamálaráð-
herra, mælti fyrir frum-
varpinu um lyfjaframleiðslu.
Frumvarpið felur i sér
heimild til rikisstjórnarinnar
að taka þátt i stofnun fyrir-
tækis um lyfjaframleiðslu
ásamt lyfsölum og lyfjaverk-
fræðingum, og skal rikiö eiga
helming i fyrirtækinu. Einnig
eru i frumvarpinu almenn
ákvæöi um faglegar kröfur I
lyfjaframleiöslu. Var frum-
varpinu siöan visað til 2.
umræðu.
Hátiðasvæði i
eigu ríkisins
Þá mælti Magnús Kjartans-
son, iðnaðarráðherra, fyrir
stjórnarfrumvarpinu um
breytingar á orkulögum, en
það hefur áður verið kynnt hér
á siöunni. Felur það i sér skil-
greiningu á háhita- og lághita-
svæöum, og setur þá megin-
reglu i lög, að rikið eigi rétt til
umráða og hagnýtingar jarð-
hita á háhitasvæðum, en að
landareign hverri fylgi réttur
til umráöa og hagnýtingar
jarðhita á lághitasvæðum og
hvera og náttúrulegs jarðhita
á yfirborði landareignar á
háhitasvæði.
Stefán Gunnlaugsson (A)
sagði, að sú meginhugsun,
sem á bak við frumvarpiö
væri, ætti fullan rétt á sér, en
nægilegt ætti að vera, aö rikið
yfirtæki einungis jaröhita-
svæði, sem eru i eigu einstakl-
inga — en ekki þau, sem eru i
eigu sveitarfélaga, eins og
frumvarpið gerir ráð fyrir.
Flutti hann breytingartillögu
þar um.
Stefán Valgeirsson (F) las
samþykkt þá, sem einróma
var gerð á Búnaðarþingi um
frumvarpið, en Búnaðarþing
lét i ljósi undrun sina á þvi, aö
þetta frumvarp skyldi lagt
fram, þar sem ætlunin með
þvi væri að taka viss lands-
gæði af landeigendum bóta-
laust. Mælti þingiö eindregið
gegn samþykkt frumvarpsins.
Óskaði þingmaðurinn eftir
þvi, að sú nefnd, sem fengi
frumvarpið til meðferðar,
kynnti sér mjög vel þessa
ályktun.
Bragi Sigurjónsson (A) lýsti
yfir ánægju sinni með frum-
varpið, enda færi þaö i sömu
átt og þingsályktunartillaga
Alþýðuflokksins um eignarráð
yfir landinu hvað jarðvarm
ann snertir.
Iðnaðarráðherra taldi, að
breytingartillaga Stefáns væri
byggð á misskilningi, og væri
óeðlilegt að undanskilja
sveitarfélög I þessu efni. Ráð-
herrann taldi, að afstaða
Búnaðarþings væri mjög
fjarlæg viðhorfum alls þorra
bænda á tslandi.
Frumvarpinu var siöan
visað til 2. umræðu.
Önnur mál
í neðri deild
Frumvarpið um rannsóknir
i þágu atvinnuveganna, sem
efri deild hefur afgreitt, var
tekið til 1. umræðu og afgreitt
til 2. umræðu og nefndar.
Frumvarpið um sölu 'land-
spildu úr Bjarnanesi I Nesja
hreppi, sem efri deild hefur
afgreitt, var tekiö fyrir og
visað til 2. umræðu og
nefndar.
Stefán Valgeirsson (F)
mælti fyrir frumvarpi, sem
hann flytur ásamt Agústi Þor-
vaidssyni (F) um fyrirhleðslu
og lagfæringar á árfarvegum
til að koma i veg fyrir land-
bort. Var slikt frumvarp áður
flutt 1969, en hlaut ekki
afgreiðslu. Er það flutt nú með
nokkrum breytingum.
Ólafur G. Einarsson (S)
mælti fyrir áliti allsherjar-
nefndar á frumvarpi til laga
um framkvæmd eignarnáms,
en nefndin mælti með sam-
þykkt frumvarpsins, sem efri
deild hefur þegar afgreitt.
Ellert B. Schram (S) dró
breytingartillögu , er hann
hafði flutt, til baka, en kvaðst
mundi flytja hana við' 3.
umræðu.
Svava Jakobsdóttir (AB)
mælti fyrir áliti menntamála-
nefndar á stjórnarfrum-
varpinu um Fós'truskóla
Islands, en efri deild hefur
afgreitt frumvarpið, Nefndin
mælti með frumvarpinu með
tveimur minniháttar
breytingum.
Atkvæðagreiðslu um þrjú
siöastgreindu málin var
frestað. —EJ.