Tíminn - 09.03.1973, Blaðsíða 9

Föstudagur 9. marz 1973
TÍMINN
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Aðrar skrifstofur: simi 18300. Askriftagjald 300 kr.
á mánuði innan lands, i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
- ____________________________________
Verkfræðiþjónusta
í dreifbýlinu
Eitt af athyglisverðari málum, sem liggur
fyrir Alþingi, er frumvarp þeirra Alexanders
Stefánssonar og Steingrims Hermannssonar
um verkfræðiþjónustu á vegum landshluta-
samtaka sveitarfélaga. Samkvæmt þvi skal
rikisvaldið veita tiltekna aðstoð þeim
landshlutasamtökum, sem ðska eftir að koma
verkfræðiskrifstofu á fót.
1 greinargerð frumvarpsins er það rakið, að
það valdi sveitarfélögum, fyrirtækjum og ein-
staklingum auknum erfiðleikum, óþægindum
og kostnaði, að þurfa að leita nánast þvi allrar
verk- og tæknifræðiþjónustu utan sins
byggðarlags. Þær eru ekki ófáar ferðirnar,
sem fulltrúar sveitarfélaga, fyrirtækja og ein-
staklinga þurfa að fara til höfuðborgarinnar til
þess að fá gerðan nauðsynlegan undirbúning
fyrir ýmiss konar framkvæmdir á vegum
slikra aðila. Verkfræðiþjónusta staðsett i
byggðarlaginu eða landshlutanum mundi
spara ótalin skref og kostnað.
Einnig má ætla, að tæknimenn, sem búsettir
eru i viðkomandi landshluta, fái smám saman
ómetanlega yfirsýn og þekkingu á hinum
ýmsu vandamálum og viðfangsefnum viðkom-
andi svæðis. Þannig geta þeir að ýmsu leyti
veitt betri þjónustu en fáanleg er hjá
ókunnugum aðilum.
Allt það, sem nú hefur verið talið, o.fl.
mælir með þvi,að hið opinbera stuðli á ein-
hvern máta að þvi, að verkfræðiþjónustu sé
komið á fót i hinum ýmsu landshlutum, þar
sem slik þjónusta er ekki fáanleg nú. Þessu
hafa þingmenn lengi gert sér grein fyrir, enda
hafa verið lögð fram á Alþingi allmörg frum-
vörð um slika verkfræðiþjónustu. 1 flestum til-
vikum hefur verið gert ráð fyrir þvi, að hið
opinbera komi á fót og starfræki slika
þjónustu. 1 þessu frumvarpi er hins vegar farin
nokkuð önnur leið. Er gert ráð fyrir þvi, að
landshlutasamtök viðkomandi svæðis hafi veg
og vanda af stofnsetningu og rekstri verkfræði-
þjónustunnar.
Landshlutasamtökum hefur alls staðar verið
komið á fót, og hafa þau eflzt mjög verulega
upp á siðkastið. Að þessu leyti hefur ástandið
þvi breytzt, og virðist flutningsmönnum eðli-
legra, að þau hafi veg og vanda af slikri starf-
semi, fremur en rikisvaldið.
Björn í geitarhúsi
Alþýðublaðið skýrir frá þvi, að Björn Jóns-
son, forseti Alþýðusambands íslands, hafi ný-
lega gengið a fund Alþýðuflokksins og beðið
hann um liðveizlu gegn vondri rikisstjórn sem
gangi á hlut launþega. Sé þetta rétt, hefur
Björn sannarlega villzt i geitarhús til að leita
ullar , þvi enginn stjórnmálamaður hefur
oftar staðið að þvi að skerða kaupmátt launa
en Gylfi Þ. GislasonSíðan Gylfi fór úr stjórn og
núverandi stjórn tók við, hefur kaupmáttur
launa verkafólks aukizt meira en nokkru sinni
fyrr á svo skömmum tima. Það talar gleggstu
máli um afstöðu núverandi rikisstjórnar til
launafólks.
Þ. Þ.
Forustugrein úr The Times:
Verður samið um bann
við notkun eiturefna?
Það er nú afvopnunarnefndarinnar í Genf
FULLTRÚARNIR á af-
vopnunarráðstefnunni i
Genf eru fyrir stuttu setztir
á rökstóla tólfta árið I röð.
Viðfangsefnin eru einkum
tvö að þessu sinni, eða bann
við notkun eiturefna f hern-
aði og bann við kjarnorku-
tilraunum neðanjarðar, en
Bandarikjamenn og Sovét-
menn iðka þær báðir.
Erfiðasta viöfangsefnið i
samningunum er eftirlitið.
Sovétmenn hafa lengi talið
beint eftirlit jafngilda
njósnum.
Samningain ennirnir i
Genf geta af nokkrum
árangri státað. Má þar
nefna fyrsta samkomulag-
ið um ,,beinu linuna”, tak-
markað bann viö kjarn-
orkutilraunum og út-
breiðslu kjarnorkuvopna,
samning um sjávarbotninn
og fleira.
Alexei Roshchin, aðal-
fulltrúi Sovétmanna, lét
þess getið þegar hann kom
til Genf, að vopnahléið I
Vfetnam yki likurnar á
árangri af viðræðunum.
Haft var eftir Joseph Mart-
in, aðalfulltrúa Banda-
rikjamanna um daginn, að
verulega hefði þokazt i átt-
ina I fyrra, ,,en mörg erfiö
mál eru enn óleyst”. 1 eftir-
farandi forustugrein úr
„The Times” er nánar rætt
um þessi mál:
NOTKUN eiturefna i hern-
aðihefuralltaf vakið alveg sér-
stakan ugg siðan að gulgræn
móðan leið fyrst yfir skot-
grafirnar við Ypres. Ráð-
stefna afvopnunarnefndarinn-
ar i Genf var að hefjast að
nýju og þykir koma til álita, að
hún kunni loks að fá einhverju
jákvæðu áorkað til þess að
létta á ótta manna við notkun
eiturefna í hernaði. Bretar
lögðu til i fyrra, að reynt yrði
að ná árangri I tveimur áföng-
um, og ýmsir forustumenn i
London gera sér nokkrar vonir
um, að þessi tveggja þrepa
lausn hljóti fylgi ráðstefnunn-
ar áður en árið er á enda.
Ekki er auðvelt að koma
auga á ástæðuna til þessarar
vongleöi. Tveggja þrepa að
Eiturefnum dreift yfir Vietnam
ferðin, sem miöar við að
banna fyrst framleiðslu eitur-
vopna og siðan söfnun þeirra
eða öfugt, hefir til þessa átt
tvimælalausri andúð Sovét-
manna að mæta. Rússar voru i
upphafi andvigir þvi að gera
greinarmun á sýklavopnum
og eiturvopnum i samninga-
viðræðunum, en skiptu svo allt
i einu um skoðun og árangur-
inn varð sá, að bann við notk-
un sýklavopna var undirritað
fyrra. Talið er, að slik skoð-
anaskipti kunni nú að koma til
álita og séu jafnvel sennileg.
VANDKVÆÐIN á virku
banni eru fólgin I eftirlitinu.
Vestrænu samningamennirnir
i Genf halda þvi eindregið
fram, að i kjölfar samninga
hljóti að koma beint eftirlit,
sem Sovétmenn taka ekki i
mál. Þvi er svo haldið fram,
að hálft bann krefjist ekki jafn
ótviræðs eftirlits og algert
bann. Heildarsamninginn
mætti svo móta smátt og
smátt og bæta eftirlitsað-
ferðirnar jafnóðum og áhrifa
vaxandi trausts tekur að gæta.
Möguleikar á að komast
eitthvaðáleiðis með samninga
um bann við notkun eiturefna
eru beinlinis háðir trausti inn-
an vissra marka, þar sem
engu verður um þokað án
þess. Innihald tilraunaglass I
Ukrainu verður hvort sem er
ekki ákvarðað með rann-
sóknatækjum gerfihnattar.
Beint eftirlit á staðnum er
meira að segja vafasöm
trygging fyrir þvi, að
samningum sé framfylgt.
Skortur á fullnægjandi vis-
indalegri aðferð til ákvörðun-
ar um efndir er i sjálfu sér ær-
ið tilefni til margvislegra
deilna, en þar gæti einmitt
leynzt hugsanlegur möguleiki
til samkomulags.
MIKLIR erfiðleikar eru á að
gera efalausan og fullnægj-
andi greinarmun á fram-
leiðslu löglegra og ólöglegra
eiturefna. Efni það, sem olli
mestu mannfalli af gaseitrun
(riflega fjórum fimmtu) i
heimsstyrjöldinni fyrri (Phos-
gene) er notað i miklum mæli
við framleiðslu skordýraeit-
urs, plasts og málningar. Blá-
sýra (hydrogen cyanide) var
uppistaða taugagass i skot-
gröfunum og hún er notuð i
mörg efnasambönd, til dæmis
liti.
Sinnepsgasið var talið
tæknilega áhrifamesta gasið,
sem Þjóðverjar framleiddu á
árunum 1914-1918, og það er
afar auðvelt að vinna úr et-
hylene oxide, en af þvi efni er
framleidd riflega milljón
smálesta á ári hverju, einkum
i sótthreinsunar- og hreinsi-
efni. Kannanir á skordýraeitri
og illgresiseyði leiddu beinlin-
is til þess, að tvær greinar
taugagass fundust, sem kenn-
dar eru við G og V, og fram
leiðslan er ekki neinum sér-
stökum tæknierfiöleikum háð.
Borgaralegri lögreglu verð-
ur sennilega leyft að nota CS
við löggæzlustörf framvegis.
Það er sennilega ekki mikils
metið til hernaðar vegna von-
brigðanna, sem það olli
bandariskum foringjum i
Vietnam. Þeir komust að þvi,
eins og þýzku foringjarnir á
árunum 1914-1918, að CS-gas
varð gersamlega áhrifalaust,
þegar andstæðingarnir settu
upp gasgrimur. Eftir er svo að
vita, hvort Nixon forseti verð-
ur fús á að fallast á uppkast
Genfarráðstefnunnar um
bann við gasnotkun þegar
deilan um CS er að mestu úr
sögunni.
NOKKUÐ hefir orðið ágengt
á fundunum i Genf um flokkun
háskalegustu eiturefnanna og
matið á þeim. Þá hafa full-
trúarnir i Genf verulegan
áhuga á að sýna einhvern
áþreifanlegan árangur af
margra mánaða erfiðum og
vandasömum samningavið-
ræðum.
Starf afvopnunarnefndar-
innar i Genf hefir að mestu
horfið i skuggann að undan-
förnu, vegna ýmiskonar ann-
arra samningaviðræðna um
afvopnunarmál. Einhverskon-
ar samkomulag um bann við
beitingu eiturefna i hernaði
yrði afvopnunarnefndinni i
Genf til verulegs álitsauka og
gæti ef til vill forðað henni frá
gleymsku — og mannkyninu
frá tortimingu um leið —.