Tíminn - 15.07.1973, Qupperneq 15

Sunnudagur 15. júlí 1973.
TIMINN
15
heitir Arne Dyhrberg (viðeigandi
nafn, sagði einhveij, segir sinn
dýragarð vera 20 árum á eftir
timanum og nefnir sem dæmi, að
rándýrabúrin séu 100 ára gömul
og hann dreymir um að þau verði
rifin niður hið snarasta og ný
byggð i staðinn, þar sem dýrin
njóti meira frelsis en nú er.
Dýragarðurinn I Kaupmannahöfn
er að visu einn af minnstu dýra-
görðum Evrópu og þvi er pláss-
leysi töluvert, en Dyhrberg segist
allavega ætla að gera sitt til að
auka gæði þess rýmis, sem fyrir
er. Hann langar að koma upp
aðstöðu til baða fyrir tigrisdýr og
ljón, sem að sögn hafa sérstaka
ánægju af sliku. Má geta i þessu
sambandi, að Berlin kostaði um
124 milljónum islenzkra króna til
slikrar aðstöðu fyrir sin ljón og
tigra.
1 dýragarðinum, Zoo, eru
einnig of mörg dýr. Holgeir for-
stjóri er reiðubúinn að láta Dyre-
haven hafa hirtina, ef hann fær
með þvi móti meira pláss fyrir
filana, enda eru menn yfirleitt
sammála um að hirtirnir yrðu
sjálfum sér og öðrum til meiri
ánægju i Dyrehaven.
Mörgæsirnar deyja
Kunnugir segja einna brýnast
að stórbæta aðstöðuna fyrir mör-
gæsirnar, eða þá að hætta alveg
við að vera með þær. Þessir
virðulegu heimskautafuglar
vekja alltaf mikla kátinu (ekki
siður hér á landi, þar sem þær
geta flogið, eins og einhver hélt
fram fyrir tveimur — þremur
árum!) en i Kaupmannahöfn eru
ekki allir sem vita, að kóngamör-
gæsir, sem oftlega eru kallaðar
„Pondusar”, deyja i hrönnum i
sumarhitanum. Vegna 30 stiga
stöðugs hita, eins og oft er þar
ytra, fá þær einskonar svamp i
lungun og kafna. Alþjóðlegir
dýrasalar hafa komizt á snoðir
um þetta . og neita algjörlega að
selja þessa mörgæsategund. til
Kaupmannahafnar, þvi þar sé
verið að stuðla að þvi að útrýma
sjáldgæfri dýrategund og það er
nattúrlega alls ekki markmið
dýragarðsins.
Þá getur veiðidýr eins og tigris-
dýrið hreinlega ekki þolað þá
geörænu streitu, sem fylgir þvi að
fá ekki nema örfáa metra til að
ganga á fram og aftur, dag eftir
dag og mánuð eftir mánuð. Dýra-
fræðingar frá öðrum löndum
gripa venjulega um höfuðið og
stynja hátt, þegar þeir sjá
aðbúnað tigrisdýranna. Vist er
hægt að halda þeim rólegum með
þvi að belgja þá I sifellu út með
mat, en það er ónáttúrulegt, segir
danskur almenningur — eða þeir,
sem móta skoðanir hans.
Val dýranna verður eitt höfuð-
atriðið i væntanlegu aðalskipu-
lagi. Fulltrúar einstakra tegunda
eiga ekki að vera valdir með tilliti
til þess, sem hægt verður að fá á
ódýran hátt eða ókeypis.
Þá hafa forráðamenn Zoo óskað
eftir að fá að koma upp eyju fyrir
sjimpansa og einhverri aðstöðu
fyrir mannapa. Svo vantar hús
fyrir hitabeltisdýr, nýtt hús fyrir
pafagauka og kólibrifugla, sem
sáu sér flestallir leik á borði
nýlega og struku, þegar gerðar
hefur fram að þessu verið um 5
milljónir danskar árlega. Á
sumrum eru 100 manns fastráðnir
við dýragarðinn og eru meðallaun
dýragæzlumanns 50 þúsund
danskar krónur árlega og þykir
engum mikið.
Auk þess kostar reiðinnar býsn
að fóðra dýrin, eins og nærri má
geta, eða 600 þúsund danskar
krónur. Þó kostar ekki nema 32
krónur danskar að fóðra fil og
ljón og tigrisdýr etur hrátt kjöt —
heizt blóðugt — fyrir 12 krónur
danskar daglega . Dönum hefur
þó verið ráðlagt að þrátta ekki
mjög við kjötkaupmenn sina út af
þessu verðlagi sem er lágt, þvi
kjötið er yfirleitt annars flokks og
að auki á sérstöku dýragarðs-
verði.
Eigi maður sinn einkagiraffa
kostar ekki nema 17 krónur
danskar að ala hann daglangt.
Engin lög eru til I Danmörku, sem
banna mönnum að eiga giraffa,
en I reglugerð danska dómsmála-
ráðuneytisins frá 1967 segir
aðeins, að dýrið þurfi að hafa svo
mikið svigrún, að það reki hvergi
höuðið i! Þá getur maður — særi
það ekki fegurðarskyn manns —
átt sinn eigin nashyrning fyrir
aðeins 15 krónur danskar
daglega. Þegnum Margrétar
Þórhildar, drottningar, hefur þó
verið ráðlagt að ræða málið við
. nágrannana fyrst, þvi nas-
hyrningar eru æstir i kálið.
Þá er einnig hugsað til al-
mennings, sem styrkir dýragarð-
inn hvað mest. Það er þó aðeins
að sumrinu til, þvi á vetrum
verður, sem fyrr segir, tveggja
milljón króna tap. Tivoli getum
við lokað, segja Danir, en ekki er
hægt að setja dýrin inn I skáp að
vetrarlagi og geyma þau þar til
næsta sumar. Nú hefur yfirstjórn
Zoo i Kaupmannahöfn i huga að
byggja stórt og mikið hitabeltis-
hús, þar sem ýmis dýr verða
geymd og höfð til sýnis að vetrar-
lagi. Meðal þeirra verða náttúru-
lega höfrungar, apar, slöngur og
fleiri, sem börnum þykir gaman
að, þvi auðvitað verður helzt
reiknað með „peningum barn-
anna” — eða foreldra þeirra.
Forráðamenn dýragarðsins
voru nýlega að þvi spurðir
hvort þeir ætluðu ekki að setja
upp einhverjar dýrasýningar.
einskonar sirkus. Þeir kváðu nei
við og gáfu þá skýringu, að þeir
vildu ekki ýta undir þá almennu
tilfinningu, að dýr væru eingöngu
sýningargripir. Annað dæmi
bentu þeir á um tillitssemi sina
við dýrin: þegar flóðhryssan
Maren varð fimmtug i vetur, var
haldin mikil veizla með
skemmtiatriðum, lúðrasveit og
látum og höfuðréttur veizlunnar
nefndur „filet a la Maren”. Það
var steikt rauðspretta. Ekki
fylgdi sögunni hvernig þeirri
gömlu llkaði rauðsprettan en þar
sem heyrn hennar er orðin heldur
bágborin þóttust menn ekki sjá
ástæðu til að spyrja hana um álit
á lúðrasveitinni og ræðu-
höldunum.
Allar ráðagerðir forráðamanna
dýragarðsins krefjast aukins fjár
og aukins landrýmis. En þá sögðu
stjórnmálamennirnir þvert nei.
Dýragarðurinn yrði ekki fluttur
frá Friðriksbergi. Það myndi
kosta allt að 90 milljónum
danskra króna ogjafnvel danska
þjóðþingið léti ekki bjóða sér allt.
Blóð, sviti og tár
Jarðbundnari er áætlun um
frekari stækkun garðsins sem
næmi 6 tunnum lands I Sönder-
marken og þar yrðu hafðir gir-
affar (hátt undir loft). filar. nas-
hyrningar. strútar. zebrahross og
fleiri dýrategundir afrikanskar.
Auk þess yrði sjimpansaeynni
veittar einhverjar iagfæringar.
þar sem hún er nú. En það kemur
til með að kosta blóð. svita og tár.
1 Kaupmannahöfn er það eins og i
Reykjavik. að borgarbúar eru al-
mennt mjög á móti þvi. að þau
fáu grænu svæði. sem eftir eru
verði nýtt til einhvers, sem er
misjafnlega gagnlegt og gáfulegt.
Þvi er allt aílsendis óvist um
framtið dýragarðsins i Kaup-
mannahöfn, Zoologisk Have.
Rekstur hans er aðeins tryggður i
þrjú ár og á þeim tima getur
margt gerzt. Ekki sizt veitur
framtiðin á þvi skipulagi. sem nu
er unnið að, og þá eins þeim
tilraunum, sem stöðugt eru
gerðar i Zoo.
(Þýtt og endursagt: ó.vald. >
Sannað þykinað rándýrin eins og þessipardus verði alvarlega sálsjúk á stöðugri vist i þröngum búrum.
Þvi á einnig að kippa i lag.
tækjum.Þá er þeim og ljóst, að
ágóði af dýragarðinum hefur
aldrei verið mikill ef nokkur.
Samt hafa þeir skipulagt ýmis-
legt og er þetta helzt:
Á næstu þremur árum munu
100.000 kaupinhöfnsk skólabörn
koma I heimsókn i dýragarðinn i
skólatimanum. Hingað til hafa
slikar ferðir verið . einskonar
skemmtireisur en nú verður
breyting þar á. Heimsóknartimar
barnanna i dýragarðinn verða nú
þrælskipulagðir og sameinaðir
heimsóknum i náttúrufræðistofn-
unina dönsku og danska sædýra-
safnið. Sérstakri skólaþjónustu
hefur verið komið á fót við
Zoologisk Have og tekur fyrsti
starfsmaðurinn, sem menntaður
er sérstaklega i liffræði, til starfa
1. ágúst. Þá munu 100 þúsund
skólabörn frá lénum Hróarskeldu
og Friðriksborgar einnig koma i
heimsókn, enda hafa nefnd
sveitarfélög einnig látið eitthvað
af hendi rakna til „björgunar-
starfsins”. Siðar búast menn við
að allt Sjáland ( með sin 450.000
skólabörn) fái áhuga á „lifandi
kennslu” og er skólamönnum
dönskum mikið i mun að þessar
ferðir verði ekki leiðinlegri en
skógarferðirnar, sem tiðkuðust
áðurmeir. Ef þessar áætlanir
standast, hefur menntamála-
ráðuneytið i bakhöndinni gagn-
fræða- mennta- og aðra sérskóla.
Jafnframt þessari starfsemi fer
i dýragarðinum stöðugt fram
kennsla i dýrafræði fyrir þá, sem
lengra eru komnir á menntaferli
sinum og ber þar sérlega mikið á
þeim sálfræðinemum Kaup-
mannahafnarháskóla, er hafa
tekið dýrasálfræði sem aðalfag.
Segja sögur, að þeir stúdentar
hafi aldrei séð heilbrigða skepnu,
nema á ljósmynd. Og i 27 ár hefur
verið starfandi við dýragarðinn
Holger Poulsen, dr. phil,. sem i
upphafi var ráðinn af Zoologisk
Have, en hefur siðar verið á
launum frá Kaupmannahafnar-
háskóla. Hann hefur aðsetur sitt i
sama húsi og skólaþjónustan, þar
sem lama-dýrin voru áður. Með
rikisstuðningi opnast möguleikar
á byggingaframkvæmdum i
dýragarðinum og gerir dr. Holger
sér vonir um að fá að flytja úr
stiunni innan skamms. Allir eru
sammála um, að án dýragarðs
geti náttúrufræðideild háskólans
ekki verið, enda koma myndir og
gamlar beinagrindur aldrei i stað
lifandi dýra.
Slæmur aðbúnaður
rándýranna
Nú vilja forráðamenn dýra-
garðsins einnig ráða bót á þvi
ófremdarástandi að hafa dýrin
heft frelsi sinu. Ekki stendur þó
til að sleppa þeim lausum á
meðal blikkbeljanna á Hróars
kelduvegi, heldur aðeins að auka
á þau þægindi. sem hægt er að
bjóða uppá. Forstjórinn, sem
voru tilraunir með opin búr þaö
er að segja með plastveggjum.
Höfrungar þurfa nýja tjörn, sú
gamla lekur, og á óskalistanum
eru ennfremur moskusuxar og
frændur þeirra, hinir venjulegu,
úlfar, leópardar og fleiri
tegundir.
En mannfólkið?
En hvað með mannfólkið?
Þvotta- og snyrtiherbergi fyrir
hina 43 gæzlumenn dýragarðsins
hafa sætt mikilli gagnrýni og mun
ekki að ástæðulausu. Kostnaður
við að koma þeim málum i við-
unandi horf verður mikill og enn
sem komið er sjá menn enga
trygga útgönguleið. Gerð var
áætlun, sem hefði aflað 1. 3 millj.
danskra króna og voru þá
gefendur skráðic „fóstur-
foreldrar” dýranna en sú áætlun
er enn á undirbúningsstigi.
Einhver setti fram þá hugmynd,
að bjóða fólki að gerast „fóstur-
foreldrar” dýragæzlumanna en
sú tillaga var felld án frekari
umræðna.
Sem stendur er hægt að reka
dýragarðinn fyrir 10 milljónir
danskar (150 millj. isl. kr.)
árlega. Með aðgangseyri (1.2
millj. gestir árlega) og öðru
smávegis eru tekjur Zoo um átta
milljónir árlega og afgangurinn
verður að koma frá hinu
opinbera. Aðeins Hagenbeck i
Hamborg getur staðið algjörlega
undir rekstrinum, og er sá eini i
heimi, með umfangsmikilli
dýraverzlun.
Launakostnaðurinn við Zoo
Svo þröngt er i dýragarðinum að filarnir eru hlekkjaðir við búr sin. Þeim hefur þó verið heitið bættuin
lifskjörum.