Fréttablaðið - 14.11.2004, Blaðsíða 16

Halldór Laxness er tvímæla-laust mesti skáldsagnahöf-undur sem Ísland hefur
átt. Í nýrri ævisögu hans eftir
Halldór Guðmundsson er dregin
upp sterk og eftirminnileg mynd
af manni sem bjó yfir gríðarlegum
metnaði og var reiðubúinn að
leggja allt í sölurnar til að sjá rit-
höfundadrauma sína rætast.
„Ég er að segja sögu af ungum
sveitapilti frá frumstæðu landi
sem ætlar sér að verða höfundur
fyrir heiminn. Í því sambandi
nota ég Nóbelsverðlaunin, hvað
sem annars má um þau segja, sem
táknmynd þess að það hafi tekist,“
segir Halldór. „Ég fer í gegnum
ævi- og höfundaferil og ræði verk
hans, sýni fram á hvernig hann
bæði tjáði og túlkaði tuttugustu
öldina fyrir þjóð sinni, og fór
stundum villur vega .“
Halldór segist hafa haft gríð-
armikið gagn af einkabréfum
Laxness, ekki síst þeim sem höf-
undurinn skrifaði Ingibjörgu
Einarsdóttur, fyrri konu sinni, en
þau bréf, 177 talsins og um 500
síður, voru í fórum Einars, sonar
þeirra. „Þau lýsa með ótrúlega
sterkum hætti, og alls ekki alltaf
elskulegum fyrir Laxness, mikl-
um metnaði, sterkri listrænni
sýn og þörf fyrir að tjá sig.
Ákveðið framhald þessa má sjá í
bréfum sem hann skrifaði Auði,
seinni konu sinni, sem hún lét
mér í té. Við ekkert fólk tjáði
hann sig jafn einlæglega og við
þessar tvær konur sem hann var
giftur en angistin er meiri í bréf-
unum til Ingu,“ segir Halldór,
„bréfin gefa okkur nýja og
óvænta mynd af skáldinu.“
Sjálfhverfur snillingur
Halldór Guðmundsson er gamall
fjölskylduvinur Laxnessfólksins
og á tímabili heyrðust efasemda-
raddir sem sögðu hann of tengdan
fjölskyldunni til að geta skrifað
gagnrýna ævisögu. Það sem kem-
ur einna mest á óvart við bókina er
að þar birtist Laxness iðulega sem
gríðarlega sjálfhverfur maður.
„Ég ákvað að segja þessa sögu eins
og ég veit hana sannasta,“ segir
Halldór. „Það var nauðsynlegt að
nálgast hin ómetanlegu einkagögn
sem öll börn Halldórs og Auður,
ekkja hans, afhentu mér. Ekkert
þeirra hefur gert minnstu tilraun
til að hafa áhrif á hvað ég segi. Þau
vissu allan tímann að ég myndi
skrifa krítíska bók en þau vissu
líka að það er ástríðumál hjá mér
að skrifa um skáldið, halda nafni
þess á lofti en leggja líka öll spil á
borðið.“
Lesendum kann að bregða við
margt það sem Laxness segir í
einkabréfum sínum. Í einu bréfi til
Ingu kemur fram að hann kýs helst
að hún fórni sér fyrir hann, líkt og
svo margar eiginkonur snillinga
hafi gert. Þar sem Inga var kona
með eigin metnað og áhugamál
hvarflar að lesandanum að sam-
band þeirra hafi verið dauðadæmt
frá upphafi og að Laxness hefði
aldrei getað orðið sáttur nema með
konu sem stæði staðföst við hlið
hans og aðstoðaði hann. Laxness
bókarinnar er maður sem framan
af ævi hefur takmarkaðan áhuga á
að eiga fjölskyldu. Hann segir í
bréfi til Ingu: „Barnið er takmark
hins einfalda, ósamsetta hversdags-
manns“ og fleiri orð er að finna sem
lýsa áhugaleysi hans á börnum.
16 14. nóvember 2004 SUNNUDAGUR
N‡jar og nota›ar vinnuvélar


 
   


 



   
 


     



 

 


 
 
    
 

 





 








  

 



 
  
!"
 

  

 
   ! "   

 
! !  !      $ 
%&&&&'(
" )*+,)'%-,$
 %&&&&'(,
 #
   #  % 
    & $
%    &  
!   






Ný ævisaga Halldórs Guðmundssonar sýnir Halldór
Laxness í nýju en ekki ætíð jákvæðu ljósi. Kolbrún
Bergþórsdóttir ræddi við ævisöguritara Nóbelsskáldsins.
HALLDÓR GUÐMUNDSSON „Ég færi að því rök
í bókinni að upphaf málsins hafi verið pólitískt,
þegar yfirmaður bandaríska sendiráðsins hér tók
saman við íslensk yfirvöld um að reyna að sanna
skattsvik á Halldór til að veikja trúverðugleika hans
sem höfundar.“
„Sovétríkin, draumurinn um framtíðarríkið, gaf
honum tækifæri til að segja: Hugsjónir skipta
meira máli en fólkið sem er alltaf að svíkja þær.
Þessi mælikvarði getur leitt út í hið skelfilega.“
Höfundur fyrir heiminn