Tíminn - 10.01.1974, Síða 6

6
TÍMINN
Fimmtudagur 10. janúar 1974
GÓÐTEMPLARAREGLAN
Á ISLANDI 90 ÁRA
P’riöbjörn Steinsson.
EINN af heilladögum is-
lenzku þjóðarinnar var
10. janúar 1884. Þann
dag komu saman tólí'
menn i húsi Friðbjarnar
Steinssonar, bóksala á
Akureyri, til þess að
stofna stúku al alþjóða-
reglu góðtemplara.
Fundarsalurinn var
aðeins litið kvisther-
bergi. Stúkan hlaut
nafnið isafold nr. 1.
Imssi stúka hefur starfað æ sið-
an og haft forystu i bindindis-
starfinu. t dag minnumst við 90
ára starfs hennar með þakklátum
huga og sendum henni bróður-
kveðju, um leið og við litum yfir
starf allra góðtemplara á tslandi
með þökk og virðingu fyrir ómet-
anleg störf þeirra að ýmsum
mannúðarmálum i þágu þjóðar-
innar, öll þessi 90 ár, sem liðin eru
frá stofnun fyrstu góðtemplara-
stúkunnar.
Á þessum árum var almennur
drykkjuskapur hór á landi, meðal
karlmanna, en slikt þótti ekki
sæma konum, og voru þær þvi að
mestu fausar við áfengisnautn.
Aður en góðtemplarareglan
barst hingað til lands, voru ýmis
bindindisfélög bUin að starfa
viðsvegar um landið, fyrst allan
fimmta tug nitjándu aldarinnar,
og siðan frá l«64-'84, en urðu flest
skammlif. !->au plægðu þó jarð-
veginn, og ber að þakka það.
Einnig framlag einstakra manna,
sem af mikilli elju skrifuðu, töl-
uðu og unnu i félögunum að
bindindismálunum. T.d. séra
Magnús Jónsson i Laufási, séra
Brynjólfur Jónsson i Vestmanna-
eyjum. afi séra Björns MagnUs-
sonar, o.fl. þeirra samherjar. þar
á meðal séra Jón Bjarnason.
siðar höfuðprestur þeirra i
Vesturheimi. Hann og Laura
Pétursdóttir Guðjónssen, kona
hans, komu til Seyðisfjarðar
vestan um haf árið 1880.
Séra Jón gerðist prestur á
Dvergasteini, og þau hjónin urðu
þegar máttarstólpar bindindis-
félagsins á Seyðisfirði. Frúin
vann að bindindi meðal kvenna
austanlands. Óhætt mun vera að
telja frú Lauru fyrstu islenzku
konuna, er beitti sér fyrir bind-
indisfélagsskap á tslandi.
,,Um þessar mundir”, þ.e. á ár-
unum 1864-’84, segir Brynleifur
Tobiasson, ,,voru ritaðar margar
góðar greinar um bindindismálið
i öll blöðin. Höfundum blöskrar
áfengiseyðslan og drykkjuskap-
urinn. Heita þeir á góða menn að
styðja bindindisfélagsskapinn.
enda varð þeim töluvert ágengt.
Enginn þeirra er um þessi mál
skrifar. að kalla má, getur talið
annað koma að fullu haldi en al-
bindimli.”
..Hófdrykkjan leiðir alltaf til of-
drykkju”, segir þeir.
jón Árnason, biskupi Skálholti,
einn mesti kennimaður á siðari
ötdum, er talinn ,,fyrsti bann-
maður á tslandi”. í vigsluför
sinni veturinn 1721-'72 ympraði
hann á þvi, að bannaður yrði að-
flutningur á brennivini til Islands,
eða a.m.k. stórum takmarkaður.
Hann sendi hvað eftir annað
bænaskrá lil konungs um að
banna innflutning áfengis, og
hafði til þess stuöning ýmissa
mætra embættismanna, en það
náði ekki fram að ganga vegna
hagsmunabaráttu kaupmann-
anna, sem höfðu áfengissöluna.
Þessar tillögur Jóns biskups eru
þeim mun merkilegri, þar eð eng-
inn vottur var um bindindis-
hreyfingu á lslandi i þá daga. Jón
biskup Árnason var „fulltrúi
_ þeirrar þrár, sem ekki var enn
t vöknuð með islenzku þjóðinni, að
verja landið fyrir áfengum
drvkkjum".
Þó að bindindisfélögin yrðu
ekki langæ, voru hugir manna
1884 sæmilega undirbúnir til að
taka á móti góðtemplarareglunni,
sem hafði algjört og ævilangt
bindindisheit á stefnuskrá sinni
og tók strax upp þá stefnu Jóns
biskups Árnasonar að banna
innflutning og sölu áfengis.
Fljótlega breiddist góðtempl-
arareglan út meðal þjóðarinnar,
og „stúkurnar lágu eins og kögur
um allt landið”, eins og
Guðmundur frá Gufudal orðaði
það. Góðtemplarareglan varð
móðir félagshyggjunnar i
landinu. Til hennar sóttu önnur
félög starfshætti og stjórnar-
fyrirkomulag. Má þar til nefna
verkalýðshreyfinguna, og einnig
ungmennafélagsskapinn, sem
tóku þar að auki bindindismálin á
stefnuskrá sina. Út frá reglunni
spruttu svo ýmis félög og
stofnanir beint og óbeint, sem
templarar stúkurnar og einstakl-
ingar innan þeirra áttu hlutdeild
að svo sem Dýraverndunarfélag
Islands, Glimufélagið Ármann,
Elliheimilið Grund, Sjúkra-
samlag Reykjavikur, Kumbara-
vogur, Skálatún, Leikfélag
Reykjavikur o.fl.
Áhrifa reglunrtar gætti þvi á
ýmsum sviðum. Reglan var i
upphafi alþýðuskóli þjóðarinnar.
Þar lærðu menn fyrst og fremst
félags- og fundastörf. Talið var
sjálfsagt á almennum borgara-
fundum að fá menn úr
góðtemplarareglunni fyrir
fundarstjóra. 1 reglunni lærðu
menn framsögn og hispurslausa
framkomu. bæði við upplestur og
ræðuhöld. Einnig við flutning á
leikritum, en af þvi var meira
gert áður fyrr en nú að æfa leikrit.
Innan reglunnar leystust þvi
kraftar úr læðingi. sem annars
hefur blundað ónotaðar. og þjóðin
vaknaði til meiri sjálfsvitundar
og þroska.
Elins og hjá Fjölnismönnum fór
saraan bindindishugsjónin og
sjálfstæöisbaráttan. enda fór það
svo. að samhliða stærsta-sigri, er
templarar hafa unnið, vann
þjóðin sinn mesta sigur i sjálf-
stæðisbaráttunni.
Góðtemplarareglan hefur frá
upphafi verið félagsskapur allra
jafnt. bvggð á bræðralagshug-
sjóninni og kristilegum grund-
velli, félagsskapur karla og
kvenna.ungra og gamalla. rikra
og fátækra. Og þegar reglan
áorkaði mestu, stóðu hlið við hlið i
henni æðstu menn þjóðarinnar.
bæði á andlega og veraldlega
sviðinu. og þeir, sem skipuðu
neðstu tröppu þjóðfélagsins.
Það liðu ekki nema rúm tvö ár
frá stofnun fyrstu stúlkunnar. þar
tii Stórstúka Islands var stofnuð.
Þá strax hófst baráttan á opin-
berum vettvangi, samhliða út-
breiðslunni.
Arið eftir að stórstúkan var
opnuð. var samþykkt frumvarp
til laga um veitingu og sölu
▲
IfJLYniNGAOIvlLL) I IMAN
Barnaskíði,
gönguskíði
og allur
annar
skíða-
útbúnaður
Mesia
úrval
landsins
SPORT&4L
^HEEMMTORGi
SKIÐI
SKIÐI