Tíminn - 10.01.1974, Side 7

Fimmtudagur 10. janúar 1974
TÍMINN
7
áfengra drykkja. sem Jón Ölafs-
son, skáld og þáverandi stór-
templar, bar fram á alþingi. Það
var fyrsti stórsigurinn. sem
gó&templarareglan vann á lög-
gjafarþingi þjóðarinnar.
Með þessum lögum var afmáð
hin illræmda staupasala í al-
mennum verzlunum. sem þjónaði
sama tilgangi þá og staupasalan
á veitingahúsunum nú, við finu
barborðin. þ.e. æsa upp i mönnum
brennivinsþorstann. Nema hvað
það er orðið tvöfalt verra nú, þar
sem konurnar eru lika með og
meiri fjárráð og eyðslusemi er á
öðrum sviðum. Einnig voru
skuldir.sem námsmenn komust i
vegna áfengiskaupa, gerðar rétt-
lausar með lögum þessum. Sama
ákvæði var samþykkt siðar um
áfengisskuldir manna almennt.
Einnig var samþykkt þá, 1899,
héraðabann, og 12. janúar áriö
1900 bann gegn tilbúningi
áfengra drvkkja á Islandi,
þ.á.m. bæjaröls.
Eftir stórstúkuþingið 1903 voru
templarar einhuga um að koma á
aðflutningsbanni við þjóðarat-
kvæði. og eftir þvi sem reglan
lagði meira kapp á að vinna að-
f 1 u t n i n g s b a n n i n u f y 1 g i
þjóðarinnar, óx félagatalan jafnt
og þétt. Það er lærdómsrikt fyrir
okkur, sem nú störfum að
bindindismálum, og höfum ekk-
ert sérstakt takmark að keppa að,
sem kostar baráttu og fórnir. Árið
1899 var áfengi selt i 54 verzlunar-
stöðum, en sex árum siðar var
svo komið, að það var aðeins i tólf
stöðum.
Á það skal bent, að á þessum
árum þekktu menn ekki
skemmdaráhrif áfengisins frá
visindalegum sjónarmiðum eins
og nú. Afengið var jafnvel talið
læknismeðal. Það var ekki fyrr en
Guðmundur Björnson landlæknir
benti á i sinum fræga fyrirlestri,
er hann hélt á annan i jólum árið
1898, fyrir frumkvæði Umdæmis-
stúkunnar nr.-l, ,,að áfengið væri
eitur og mesta mein aldarinnar.”
Þangað til höfðu bindindsimenn
við fáfræði fólks um áfengið að
striða, þátt, sem okkur nútiðar-
mönnum ætti ekki að vera
erfiður.
Arið 1908 voru bannlögin
samþykkt, að viðhafðri þjóöarat-
kvæðagreiðslu, með 4900 atkvæð-
um móti 3218. Mismunurinn var
þetta mikill, þrátt fyrir það, að
konur höfðu ekki kosningarétt, og
aðeins þeir karlmenn, er aldrei
höfðu þegið af sveit, eða gerzt
brotlegir við lögin, og voru orðnir
25 ára, að mig minnir.
Má telja vist, að flestar konur
hafi verið fylgjandi bannlögun-
um. Það var ekki fyrr en Spánar-
vinin komu til sögunnar, að konur
fóru að kaupa og drekka áfengi.
Góðtemplarareglan varð fyrst
allra félaga til þess að veita kon-
um jafnrétti á við karla innan
sinna vébanda, og hefur það vafa-
laust flýtt fyrir þvi, að konur
fengu kosningarétt jafnt og
karlar og að kvenréttinda-
baráttan vann.sinn stærsta sigur
um sama leyti og tslendingar
unnu sina sjálfstæðisbaráttu. Má
rekja báða þá sigra til þess
stuðnings, er góðtemplarareglan
veitti með baráttu sinni fyrir
bindindi, banni og sérstaklega
félagslegum þroska. Á þeim
dögum þekktust ekki drykkju-
sjúkar útigangskonur. Það má
þvi kalla kaldhæðni örlaganna. að
nú skuli konur nota þetta dýr-
mæta jafnrétti sitt og sjálfstæði
til að útbreiða drykkjuskap og
viðhald drykkjutizku i samkvæm-
um og almennum áfengiskaup-
um.
Arið 1909 voru bannlögin
samþykkt á alþingi og tóku gildi
1. janúar 1912. Þó var leyft. til 1.
janúar 1915, að selja það áfengi.
sem komið var inn i landið 1.
janúar 1912.
Eftir 1. janúar 1915 var landið
alveg þurrt þar til 1922, að
innflutningur Spánarvinanna
hófst, nema hvað konsúla- og
svokallað læknabrennivin var
leyft, og einnig var millilanda-
skipum leyft að hafa vin. Gerði
það allt mikinn skaða, þó að það
væri ekki nema eins og dropi i
hafið miðað við það, sem nú er.
Eftir að bannlögin komust i
fulla framkvæmd, dvinaði nokkuð
starf stúknanna. Menn töldu, að
nú væri málið komið i örugga
höfn. Kostir bannsins komu strax
i ljós, og flestir töldu það fráleitt,
að þjóðin óskaði eftir áfengi aftur.
Varnarstarfið var vanrækt, En
strax og Spánarvinunum var
hleypt inn i landið vaknaði tölu-
verður áhugi á ný. Stúkurnar uxu,
og þeim f jölgaði fram yfir 1935, að
bannlögin voru afnumin og sterku
vinunum hleypt inn i landið. Þá
greip vonleysið um sig aftur hjá
templurum, og siðan höfum við
verið i öldudal, að visu misjafn-
lega lágum. Upp úr honum kom-
umst við ekki fyrr en við setjum
markið nógu hátt og róum að þvi.
Við getum tekið okkur fordæmi
frumherjanna til fyrirmyndar.
Eins og þeir hófu sina baráttu til
þess að ýtrýma smáksammta-
veitingunum og drykkjukram
þeirra tima, krambúðunum, ,
eins ættum við nú að afnema vin-
veitingar úr drykkjukrám
nútimans, börunum i finu
veitingahúsunum.
Eins og að likum lætur, liggur
mikið starf eftir
góðtemplararegluna á öllu
landinu i 90 ár félagskap, sem
tugþúsundir manna hafa starfað
I. Barnastarfið er sjálfsagt heilla-
drýgsti þátturinn i starfinu. Þótt
mörg þau börn, sem i barna-
stúkunum hafa starfað, hafi ekki
haldið áfram i þeim eða undir-
stúkunum, bera þau og hafa borið
hlýjan hug til reglunnar, og eru
sennilega kjarninn i þeim stóra
hópi, er fylgir reglunni að málum,
en er ekki félagsbundinn.
Það verður ekki allt upp taiið i
stuttri grein,
Það sem 90 ára fjölmennur
félagsskapur hefur gert, verður
ekki allt upp talið i stuttri grein.
Þó má minna á, að stúka eins og
Framtiðin, 55 ára gömul, er búin
að halda 1684 fundi, hvað þá
hinar, sem eldri eru og lengst af
héldu vikufundi. Reglan hefur
oftast haldið úti blaði, og á hennar
vegum hefur barnablaðið Æskan
komið út, alla tið frá þvi að Sig.
Július Jóhannesson stofnaði
hana, og nú i 18 þúsund eintökum.
Æskan er langstærsta barnablað
á landinu, og þótt viðar væri
leitað. Einnig hefur reglan lengi
starfrækt bókaverzlun og vinsæla
bókaútgáfu.
Þegar góðtemplararelgan hóf
§>P0RTVAL
|f Hlemmtorgi — Simi 14390

Verð frá kr.
3.500,00
CABER
skíðaskó í
mörgum
CABER-COMPETITION
Templarahöllin i Reykjavik.
POST-
SENDUM
Friðbjarnarhús á Akureyri. A kvistinum i þessu húsi var góötemplarareglan á islandi stofnuö 10. janúar
1884.
starfsemi sina. voru hér engin
samkomuhús. en brátt risu þau
upp á vegum hennar. og voru þau
til skamms tima viða aðalsam-
komuhús byggðarlaganna og sum
notuð ennþá, eins og hið heimilis-
lega hús þeirra Hafnfirðinga, sem
býr yfir sérstökum áhrifum frá
fyrri tið.
Mörg þessara húsa voru mjög
myndarleg, eins og t.d. á Akur-
eyri og tsafirði, og sjálfsagt
viðar. Mikil sjálfboðavinna var
lögð i þessi hús, jafnvel búið til
land undir þau, eins og templarar
hér i Reykjavik gerðu, er þeir
sóttu grjót vestur á Mela og drógu
það á sjálfum sér til þess að fylla
upp Tjörnina undir Góðtemplara-
húsið. Og nú hafa þeir byggt
stærðar höll, sem standa mun
mörg ókomin ár, og jafnvel aldir.
Þó að þau verk reglunnar, sem
sjást, séu mikil að vöxtum, eru þó
hin ósýnilegu eflaust meira virði
og verða aldrei til verðs metin, öll
sú blessun, sem hún hefur flutt
inn i lif einstakra manna og
þjóðarinnar i heild, forðað slysum
og dauða, sorg og söknuði, eymd
og kvöl, illindum og hatri, en
skapað öryggi og fagurt mannlif,
Tögnuð og frið. Þökk sé henni fyrir
það.
Áður en ég lýk máli minu,
langar mig til að renna augum
yfir litla kvistherbergið i húsinu
hans Friðbjarnar, þar sem þeir
sitja, frumhverjar góðtemplara-
reglunnar á lslandi.á stofnfundi
fyrstu stúkunnar. Þeir eru: Ole
Lied, norskur maður, sem
stofnaði stúlkuna samkvæmt
umboði frá Balie, stortemplar
Noregs, Sigurður Jónsson, Ásgeir
Sigurðsson, er verið hafði i
barnastúku i Edinborg, Pétur
Tærgesen, Eðvald Jónsson,
Jörgen Vikingstað, Jón Jónson,
Benedikt Jónsson, Kristján
Kristjánsson, Knud Hertervig,
Torger Torbjörnsson og
Friðbjörn Steinsson bóksali, sem
lengst og bezt starfaði fyrir
regluna allra stofnendanna og
varhinn ágætasti félagi til dauða-
dags. — Þessum mönnum send-
um við hugheilar þakkir yfir
ómælishaf eilifðarinnar, ásamt
öllum þeim, sem haldið hafa
merki þeirra á lofti siðan.
Og þeim, sem nú starfa i
stúkunni tsafold - Fjallkonan nr. 1
á Akureyri, óskum við með
þakklátum huga allra heilla. Að
störf þeirra megi blessast og bera
heillavænlegar árangur fyrir land
og lýð.
Hin algóðu máttarvöld veri i
verki með góðtemplararreglunni
á tslandi i nútið og framtið.
Guöjón lij. Guölaugsson.
RÍKISSPÍTALARNIR
lausar stöður
SÍMASTÚLKA sem jafnframt get-
ur annast vélritun, óskast til starfa
nú þegar á Vifilsstaðaspitala.
Umsóknir, er greini frá aldri,
menntun og fyrri störfum sendist
skrifstofu rikisspitalanna, Eiriks-
götu 5, sem fyrst og eigi siðar en 18.
janúar n.k.
Reykjavik, 8. janúar 1974.
SKRIFSTOFA
RÍKISSPÍTALANNA
EIRÍKSGÖTU 5, SÍM111765
CABER
skíðaskór