Tíminn - 08.02.1974, Blaðsíða 11

Föstudagur 8. febrúar 1974.
TÍMINN
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Heigason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusími 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuði innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
Ragnar í Smdra
Einn mesti stuðningsmaður lista á íslandi,
Ragnar Jónsson i Smára, varð sjötugur i gær. Ef
þessa ósérhlifna listvinar hefði ekki notið.við á
undanförnum áratugum, er vist, að fáskrúðugra
væri i dag i islenzku listalifi. Ragnar i Smára
hefur rekið bókaforlag, frá þvi er hann veitti
Halldóri Laxness liðsinni við erfiðar aðstæður að
koma Heimsljósi hans á prent. Siðan hefur hann
gefið út verk allra okkar höfuðskálda og rit-
höfunda, en hann hefur jafnframt ætið lagt sig
fram um að hlúa að nýgræðingi á sviði ritlistar-
innar. Tónlistaráhugi og tónmennt væri áreiðan-
lega skemmra á veg komin hér á landi nú, ef
Ragnar i Smára hefði ekki lagt þar hönd á plóg-
inn i uppbyggingarstarfinu. Starf hans i Tónlist-
arfélaginu vegur vafalaust þar þyngst.
En Ragnar i Smára hefur haft mörg járn i
eldinum. Islenzk myndlist hefur einnig átt hauk i
horni, þar sem er Ragnar Jónsson. Mörgum
myndlistarmanni hefur hann liðsinnt og i útgáfu-
starfsemi sinni hefur hann sýnt, að hann vildi aö
þjóðin öll mætti njóta þess bezta, sem islenzkir
myndlistarmenn hafa afrekað. Þennan áhuga
sinn að efla listáhuga og listnautn alþýðu manna
sýndi hann svo rækilega i verki, er hann gaf
Alþýðusambandi íslands hið dýrmætasta safn
málverka, er nú myndar Listasafn Alþýðusam-
bands íslands.
Þótt Ragnar i Smára hafi sinar ákveðnu
skoðanir i þjóðfélagsmálum og fari þar stundum
litt troðnar slóðir, svo sem titt er um mikilhæfa og
sterka persónuleika, hefur hann aldrei látið þær
skoðanir sinar hafa áhrif á störf sin til eflingar
lista og listmennta. Það sannar sagan ótal dæm-
um.
Ragnar i Smára hefur verið einn af grótpálun
um i þvi fjölþætta starfi, sem unnið hefur verið til
eflingar islenzkum menningarmálum á undan-
förnum áratugum. Stefna hans hefur verið, að
jafnframt þvi, að hlúð væri að hinum dýrmæta
menningararfi islenzkrar þjóðar, bæri að koma
upp á íslandi fjölþættu listalifi á nútimavisu og
stuðla þannig að nýrri islenzkri listsköpun, um
leið og islenzkur almenningur ætti þess kost að
njóta þess bezta úr hinum alþjóðlega listaheimi.
íslenzkt menningarlif stendur i þakkarskuld
við Ragnar Jónsson. Timinn fagnar þeirri
ákvörðun miðstjórnar Alþýðusambands íslands
og Listasafns ASÍ að heiðra hann með þvi að láta
reisa eitt af listaverkum Sigurjóns ólafssonar i
Mundakoti á Eyrarbakka, þar sem stóð æsku-
heimili Ragnars Jónssonar.
Utankjörfundarkosningar
verði auðveldaðar
Fram hefur verið lagt á Alþingi stjórnarfrum-
varp um breytingu á kosningalögunum. Frum-
varpið er samið og flutt i samræmi við
þingsályktun frá siðasta þingi, þar sem rikis-
stjórninni var falið að leggja fyrir þetta þing
frumvarp, er miðaði að þvi að auðvelda kjósend-
um kosningu utan kjörfundar frá þvi sem verið
hefur. í stjórnarfrumvarpinu er m.a. lagt til,að
heimilað verði að utankjörfundarkosning fari
fram á sjúkrahúsum og dvalarheimilum
aldraðra. I frumvarpinu eru einnig ákvæði, er
miða eiga að þvi, að kjörstöðum erlendis, þar
sem utankjörfundarkosning fer fram, verði
fjölgað verulega, frá þvi sem verið hefur. -TK.
ERLENT YFIRLIT
Sættist Castro
við Bandaríkin?
Kúbuför Bresjeffs hefur vakið athygli
Bresjneff
SÍÐAST LIÐINN sunnudag
lauk fimm daga dvöl Leonid
Bresjneffs, leiðtoga rússneska
kommúnistaflokksins, á
Kúbu. För Bresjneffs til Kúbu,
sem hann fór i boði Fidels
Castros og kúbönsku stjórnar-
innar, hafði verið vandlega
auglýst fyrir fram, og hleypti
það margvíslegum orðrómi af
stokkunum. Einkum var þó
gizkað á, að Bresjneff færi til
Kúbu til þess að greiða fyrir
þvi, að stjornmálasamskipti
kæmust á að nýju milli Kúbu
og Bandarikjanna. Ekkert
kom þó beint fram i opinber-
um ræðum þeirra Castros og
Bresjneffs, sem benti til
þessa, og heldur ekki i hinni
sameiginlegu yfirlýsingu
þeirra, sem gefin var út við
brottför Bresjneffs. Þar var
þess þvert á móti krafizt, að
Kúba yrði leyst úr viðskipta-
banni og erlendar herstöðvar
á Kúbu lagðar niður, en
Bandarikjamenn hafa þar
flotastöð samkvæmt gömlum
samningi. Þá hefur verið tekið
fram, að Bresjneff hafi ekkert
rætt um þessi mál við þá
Nixon og Kissinger, er hann
kom við í Washington á
heimleiðinni. Þrátt fyrir þetta
allt er það þó skoðun margra
blaðamanna, sem til þekkja,
að þeir Bresjneff og Castro
hafði rætt sérstaklega um það
að koma sambúð Kúbu við
Bandarikin og Latnesku-
Ameriku i betra horf, og þess
muni sjást merki innan tiðar.
Hins vegar verði það látið
dragast nokkuð. M.a vilji
Kissinger bæta sambúðina við
Panama áður. Ýmsir gizka á,
að utanrikisráðherra Mexico,
Emilio Rabaza, muni einkum
annast milligönguna milli
Kúbu og Bandarikjanna.
AÐ DÓMI kunnugra blaða-
manna var ein setning i einni
ræðu Bresjneffs, sem þykir
benda til þess, að þessi mál
hafi borið á góma i viðræðum
þeirra Bresjneffs og Castros.
Hún var á þá leið, að fordæma
bæri harðlega útflutning á
gagnbyltingu, en lika bæri að
fordæma útflutning á
byltingu. Þetta skýra sum
blöð á þá leið, að hætti
Bandarikin og önnur amerisk
riki að styðja tilraunir til
gagnbyltingar á Kúbu,
þá mum Kúba hætta að
styðja skæruliða og byltingar-
tilraunir i öðrum Ameriku-
rikjum. Stjórn Kúbu gerði
mikið að þessu á árunum
1965—1969,en hefur siðan dreg-
ið úr þvi, enda varð árangur-
inn viðast litill. Bylting verður
að gerast af viðkomandi þjóð
sjálfri, sagði Bresjneff i áður-
nefndri ræðu, og til áréttingar
þvi var helzta vigorðið i sam-
bandi við heimsókn Bresjneffs
að „byltingarhugsjónir færu
eftir þeirri braut, sem októ-
berbyltingin opnaði”, en októ-
berbyltingin var gerð af rúss-
neskum almenningi einum, án
utanaðkomandi hjálpar.
UM BYLTINGU Castros
verður hins vegar tæpast sagt,
að hún hafi verið gerð án
hjálpar utan frá. Hún
heppnaðist, sökum þess að
Bandarikin vildu ekki veita
Batista, þáverandi einræðis-
herra Kúbu, neina aðstoð. Þau
drógu þá taum Castros, og
honum var nánast lýst i
ameriskum blöðum sem upp-
rennandi þjóðhetju. Castro
komst til valda á Kúbu i árs-
byrjun 1959. Hann fór nokkru
siðar i heimsókn til
Bandarikjanna i boði Eisen-
howers forseta og var tekið
þar með kostum og kynjum.
Það var fyrst nokkrum
mánuðum seinna, að
Bandarikjamenn uppgötvuðu,
að þeir höfðu keypt köttinn i
sekknum, þegar þeir kusu
heldur Castro en Batista.
Ca'stro hóf þá að þjóðnýta
jarðeignir og oliuhreinsunar-
stöðvar, sem bandarisk auð-
félög áttu, og bauð svo lágar
skaðabætur, að samkomulag
náðist ekki. Bandarikin svör-
uðu með þvi að leggja oliu-
bann á Kúbu, og siðar hættu
þeir að kaupa sykur af Kúbu-
mönnum, en sykursalan til
Bandarikjanna hafði verið
mesta tekjulind Kúbumanna.
Rússar komu Castro til hjálp-
ar i báðum tilfellum. 1 árs-
byrjun 1961 slitu Bandarikin
svo stjórnmálasambandi við
Kúbu, og i aprilmánuði sama
ár gerðu skæruliðar frá Kúbu,
sem höfðu verið þjálfaðir i
Bandarikjunum, misheppn-
aða tilraun til innrásar við
Svinaflóa. Bandarikin veittu
þeim aðstoð við innrásina, en
Kennedy neitaði hins vegar að
láta bandariskan her skakka
leikinn. Siðan fór sambúð
Kúbu og Bandarlkjanna
siversnandi. Haustið 1962 fékk
Bandarikjastjórn sannanir
fyrir því, að Rússar væru
byrjaðir að reisa eldflauga-
stöðvar á Kúbu. Kennedy for-
seti tilkynnti þá Krústjeff, að
hann myndi með hervaldi
stöðva siglingar rússneskra
skipa til Kúbu, nema hætt
væri við byggingu eldflauga-
stöðvanna. Rússar létu þá
undan siga, en fengu i staðinn
það loforð Kennedys, að
Bandarikin myndu ekki gera
innrás á Kúbu. Slðan hefur olt-
ið á ýmsu hjá Castro og efna-
hagsörðugleikar oft verið
miklir, þar sem við viðskipta-
bann Bandarikjanna bættist,
að Kúba var rekin úr Samtök-
um Amerikurikja 1962, og flest
þeirra settu þá viðskiptabann
á Kúbu. Castro svaraði með
þvi að styðja skæruliða I ýms-
um rikjum Suður-Ameriku, en
það bar litinn árangur, og hef-
ur hann nú hætt þvi að mestu.
Átta riki Latnesku-Ameriku
hafa nú tekið upp stjórnmála-
samband við Kúbu, og þykir
liklegt að fleiri fari á eftir.
Ýmsir stjórnmálamenn i
Bandarikjunum hvetja til þess
að Bandarikin taki upp venju-
leg samskipti við Kúbu að
nýju, og i þeim hópi. eru m.a.
Fullbright, formaður öldunga-
deildarinnar og Edward
Kennedy öldungadeildarþing-
maður.
HEIMBOÐ Bresjneffs til
Kúbu stóð m.a. I sambandi við
það, að 15 ár eru nú liðin.sfðan
Castro komst til valda, og
virðist hann nú kominn yfir
helztu byrjunarörðugleikana
og hafa sterkari stöðu en
nokkru sinni fyrr. Útilokað er.
að hann hefði náð slikum
árangri án hinnar miklu að-
stoðar, sem Rússar hafa veitt
honum. Bresjneff var lika
óspart þökkuð aðstoðin,meðan
hann dvaldist á Kúbu, og
Castro benti jafnan á það i
ræðum sinum, að þessi hjálp
hefði verið veitt, án þess að
Rússar hefðu sótzt eftir að
eignast eina einustu verk-
smiðju, námu eða jarðarskika
á Kúbu. Þetta væri ólikt atferli
auðfélaga kaptialisku rikj-
anna. Þá hefðu Rússar ekki
reynt að koma sér upp herstöð
á Kúbu. Castro gat þess að
sjálfsögðu ekki, að Bandarikin
hefðu hindrað, að Rússar
reistu eldflaugastöðvar á
Kúbu 1962. Að visu áttu þær að
nafninu til að vera undir
kúbanskri stjórn.
Rússar hafa vissulega sýnt
mikið örlæti i skiptum sinum
við Kúbu, en ekki er enn sýnt,
hver uppskeran verður. Það
virðist úr sögunni, að
kommúnistisk bylting verði
gerð i Suður-Ameriku fyrir at-
beina skæruliða frá Kúbu.
Helzt gæti Kúba nú haft áhrif
þar á þann hátt, að stjórnar-
hættir þar þættu til fyrir-
myndar. Enn er þetta þó ekki
orðið. Rússar hafa reynt það á
Kúbu, að það getur verið dýrt
og vafasamt fyrirtæki að
styðja byltingarstjórnir i öðr-
um löndum.
Fullreynt er það nefnilega
ekki enn, hvernig Castro
launar hjálpina, þegar
hann verður óháðari aðstoð
Rússa. Kinverjar gera sér
dátt við hann, en hann stendur
þó enn fast með Rússum. Fátt
yrði Rússum meira áfall.en ef
Castro ætti eftir að snúast á
sveif með Kinverjum. Þá
mætti með réttu segja, að illa
launaði kálfur ofeldi. Ef til vill
hefur för Bresjneffs til Kúbu
ekki sizt verið farin til að
hindra slikt, og eins og er, virð-
ist sá tilgangur hafa borið
áangur og sambúð
Sovétrikjanna og Kúbu vera i
góðu lagi. Þ.Þ.