Tíminn - 12.05.1974, Page 21

Sunnudagur 12. mai 1974.
TÍMINN
21
o
ættum af húsagerðarlist, og
þannig byrjaði þetta. Það er
nefnilega ekki nóg að boða nýjar
hugmyndir, maður þarf lika að
gera sér ljósa grein fyrir hinum
islenzka bakgrunni. Hver er
hann? Það var búið að segja mér,
eins og flestum öðrum, að hér hafi
engin byggingarlist verið til, en
þegar ég fór að rannsaka málið,
kom i ljós, að þetta var alrangt.
Ég var einu sinni á ferð norður i
landi (ég vil ekki segja hvar), en
ég hafði mikinn hug á gömlu húsi,
sem ég taldi mig vita,að væri þar.
Ég ók heim að bænum og gekk
siðasta spölinn, þvi ekki var hægt
að aka heim. Þar skimaði ég á
glugga og barði húsið utan, en
enginn kom til dyra. En um það
bil er ég var að snúa frá bænum,
vissi ég ekki fyrr til en kona stóð
við hliðina á mér. Mér fannst sem
hún hefði sprottið upp úr jörðinni
og eftir útlitinu að dæma hefði
hún vel getað verið úr huldu-
heimum. Ég áræddi þó að ávarpa
hana og biðja um leyfi til þess að
fá að skoða þetta gamla hús. Þvi
neitaði hún. Ég fór eitthvað að
tala um það, að mikilsvert væri
að varðveita gamlar menningar
minjar. Liklega hefur henni leiðzt
þetta tal, þvi hún sagði að lokum.
„Heyrðu góði minn. Hvað varðar
mig um fortiðina? Það er
framtiðin ein, sem skiptir máli.”
Að einu leyti get ég verið þessari
konu sammála: Það á ekki að
einangra hlutina. Þegar ég kem
með nemendur mina upp i Þjóð-
minjasafn, er ég vanur að segja
við þá: Blásið safnarykið af þess-
um gömlu hlutum. Þeir eru gerðir
af lifandi fólki eins og okkur. Þeir
hafa verið búnir til af sama áhuga
og við leggjum i okkar verk.
Þetta er ekki eitthvað „gamalt og
skrýtið”, heldur lifandi listaverk
fólks, sem skapaði þau i lifanda
lifi. Við eigum að nota þessi lista
verk til þess að læra af þeim og
mæla okkar verk við þau, fremur
en að leggja allt kapp á að hólfa
þau niður i bása ákveðinna tima-
skeiða.
Slysin
— Hvað um slysin, eru þau ekki
langtum fleiri en fram komu áð-
an?
— Jú mikil ósköp, en hitt má
lika segja, að auðvelt sé að vera
vitur eftir á. Mér dettur ekki
Húsagerð
heldur i hug að halda þvi fram, að
ég sé syndlaus i þessum efnum,
þótt tækifæri min til slikra hluta
hafi verið færri en margra ann-
arra.
Eitt hið allra versta sem Is-
lendingar hafa tekið upp á að
gera er hin svokallaða forskralln
ing. Það þekkja allir þetta fyrir-
bæri, þótt orðið sé bæði ljótt og
óislenzkulegt. Það er múrhúðað i
virnet utan á timbur. Að hnoða
sliku óbermi utan á timburhús er
slikt hneyksli, að varla er hægt að
hafa um það nein prenthæf orð.
Hvað ætli við segðum, ef
Gunnarshólmi Jónasar
Hallgrimssonar eða Þú vorgyðja
svifur eftir Steingrim Thorsteins-
son yrðu „forskrölluð”?
Steingrimur Thorsteinsson er
samtimamaður arkitektsins
Helga Helgasonar, sem frægastur
er fyrir ágætar tónsmiðar
sinar,en er, auk þess, einn af
frumkvöðlum islenzkrar
byggingarlistar. Hans beztu verk
voru kvennaskóli Þóru Melsted,
sem á siðari árum hefur verið
kallaður Sjálfstæðishúsið, og
Amtmannshúsið við Amtmanns-
stig, sem áreiðanlega var eitt-
hvert merkilegasta hús sins tima.
Orlög þessara tveggja húsa urðu
þau, að annað var múrhúðað en
hitt rifið. — Ég vildi gjarna láta
birta mynd af gamla Kvenna-
skólanum — Sjálfá?æðishúsinu —
eins og húsið var i upphafi, og
eins og það er núna. Nú er Amt
mannshús horfið, og það lá svo
mikið á að rifa það, að við i húsa-
friðunarnefnd vorum ekki einu
sinni látnir vita.
Þetta eru einhverjir mestu
skaðvaldar islenzkrar húsagerð-
arlistar. Annars vegar múrhúð-
unin, hins vegar sú nútima skipu-
lagning, sem engu eirir.
Þegar Pólverjar höfðu lifað
hörmungar styrjaldarinnar, þeg-
ar búið var að sprengja Varsjá i
rúst — hvað var það þá er hin
striðshrjáða þjóð tók sér fyrst
fyrir hendur? Að byggja upp hina
gömlu Varsjá i þeirri mynd, sem
hún hafði áður haft. Á sama tima
og hin örþreytta, fátæka þjóð Pól-
lands er að lima saman brotin hús
sin eftir ógnir ófriðarins, eru Is-
lendingar, feitir og pattaralegir,
að keppast við að rifa niður sin
gömlu gagnmerku hús. Er þetta
ekki átakanlegt?
Vetrargluggarnir eru að
gleymast
Til viðbótar múrhúðun og
skipulagningu kemur það, sem ég
kalla blindun húsa. Sú var tiðin,
að menn voru blindaðir á öðru
auga eða báðum, ef þeir þóttu
hafa gert eitthvað af sér, nú eru
hús blinduð, án þess að þau hafi
gertá hluta nokkurs manns. Það,
sem ég kalla „blindun húsa” er
þegar innri glugginn er tekinn i
burtu. Auðvitað er þetta gert af
vanþekkingu og vist erum við
ekki saklausir, sem vitum hvað
verið er að gera, að við skulum
ekki hafa haft orð á þessu fyrr.
Islendingar eru ákaflega
nýjungagjarnir. Þeir þykjast
vera bundnir af sinni gömlu þjóð-
menningu, en eru, þrátt fyrir
það, óskaplega ginnkeyptir fyrir
öllu nýju. Ein nýjungin er
tvöfalda glerið Nú þykist enginn
maður með mönnum, nema hann
láti tvöfalt gler I timburhúsið sitt.
Oft er einangrun þessara húsa lit-
il sem engin, en þó rjúka menn til
og láta i þau tvöfalt gler, en vinna
iðulega ekki annað með þvi en að
ganga á hlut listaverka. Fyrir svo
sem fimmtiu árum kunnu
skynsamir trésmiðir að afgreiða
þetta mál á miklu einfaldari hátt.
Þeir gerðu það með þvi að hafa
sérstaka vetrarglugga. A hverju
hausti gengu menn hér um bæinn
og settu upp vetrarglugga fyrir
fólk, rétt eins og menn láta nagla-
dekk undir bilana sina núna.
Þetta þótti sjálfsagður hlutur, og
mér er kunnugt um að minnsta
kosti tvo vetrarglugga i
Reykjavik, sem enn hanga uppi.
En svo hratt vinnur tðhn timans,
að mér heyrist ekki betur, en flest-
ir séu að verða búnir að gleyma
þessari einföldu og sjálfsögðu að-
ferð til þess að verjast vetrar-
kuldum.
A suðurhlið Alþingishússins
hafa upprunalegu gluggarnir ver-
ið teknir burtu og tvöfalt gler sett
i i staðinn. Sama máli gegnir um
austurhlið þess húss. A
Eimskipafélagshúsinu voru allir ]
innri gluggarnir teknir i burtu,
án þess að nokkur maður segði I
neitt.
Alþingishúsið er listaverk og
það á að njóta virðingar sem
slikt. Ég hef stundum sagt við ts-
lendinga: Hvað mynduð þið
segja, ef farið væri að snúa okkar
fegurstu ættjarðarljóðum upp á
Andskotann? En það er varla
hægt að kalla það neitt annað,
þegar gömlum og ágætum hús-
um, sem hafa ótvirætt listrænt
gildi, er spillt með alls konar hálf-
káki.
Tökum laridverndarmenn
okkur til fyrirmyndar
— Við höfum nú gert fortið og
nútið allrækileg skil. En hvað er
um framtiðina að segja?
— Við eigum fyrir höndum
allsherjarsókn i húsafriðunarmál
um. Ég vil ekki nefna nein
einstök dæmi, en það mun koma I
ljós, hversu óhemjumikið það er,
sem þarf að sinna. Ég bendi á
friðunarárið 1975, þegar Evrópa
ætlar að gera stórátak i þvi að
friða sina gömlu, merkilegu arf
leifð. Þar eigum við Islendingar
að sjálfsögu að vera með og ég
legg áherzlu á,að allir leggi sitt af
mörkum, en hugsi ekki sem svo,
að rikið eigi að hafa það allt á sin-
um herðum. Rikið er ekki annað
en fulltrúi okkar, og við eigum að
taka höndum saman, eins og til
dæmis hefur verið gert mjög
myndarlega i landverndarmál-
um. Ég er nýbúinn að heyra
Eystein Jónsson skýra frá áætlun
um uppgræðslu landsins og mér
finnst hún vera eitt hið merkileg-
asta, sem ég hef heyrt á siðustu
timum. Auðvitað er landið sjálft,
gögn þess og gæði, forsenda þess,
að hér verði lifað menningarlifi.
Sams konar áætlun og land-
verndarmenn leggja fram, þyrft-
um við að gera, sem ætlum að
halda menningargeymd okkar til
haga. Og um leið og við gerum
það, erum við að reyna að opna
augu íslendinga fyrir þýðingu
listarinnar i daglegu lifi. Við
þurfum að taka höndum saman
við þá ungu menn, sem eru að
vernda hið manneskjulega um-
hverfi og forða fólki frá hinni
margumtöluðu firringu. Einn lið
urinn i þvi er, að þjóðin læri að
þekkja sjálfa sig og sinn
menningarlega bakgrunn.
— VS.
Útboð
Tilboð óskast i frágang lóða við Tjarnar-
ból 2-12 Seltjarnarnesi.
Útboðsgögn afhent á Verkfræðistofunni
Opus, Skólavörðustig 12 (simi 25999) gegn
4000 króna skilatryggingu.
X Hafnfirðingar
Þar sem áhrif mænuveikibólusetningar
kunna að verða óvirk að liðnum 5 árum frá
bólusetningu, er fólk eindregið hvatt til að
láta bólusetja sig á ný, þannig að aldrei
liði meira en 5 ár milli bólusetninga.
Mænusóttarbólusetning fer fram á Heilsu-
verndarstöðinni, Strandgötu 8-10, 4. hæð,
þriðjudaginn 14. og fimmtudaginn mai
n.k. kl. 18-19.
Heilsuverndarstöð Hafnarfjarðar.
gHúsfroyjustóll
Hægindastóllinn vinsæli frá Módelhúsgögnum.
Hlýlegur stóll, sem sæmir sér vel hvar sem er.
0Holsingi
Frábært sófasett fyrir vandláta. íslenzk eða
erlend áklæði eftir eigin vali. 2,3, eða 4 sæta sófi.
Velja má um stál eða tréfætur.
Húsbóndastólinn má kaupa sérstaklega.
°6ommoda
Sófasettið, sem endist helmingi lengur.
Formfagurt og sérlega þægilegt. Nýtízkulegt
í hönnun: tveir púðar í baki; allir slitfletir
viðsnúanlegir.
FtOSM. 3 SkSIFM'
MIKLARRaui
<Pomino
Sófasettið vinsæla er komið aftur. Eldri
pantanir óskast endurnýjaðar. Takmarkaðar
birgðir.
HUSGAGNAVERZLUN
GUÐMUNDAR GUÐMUNDSSONAR
Skeifan 15 Sími 82898