Tíminn - 11.08.1974, Blaðsíða 13

Sunnudagur 11. ágúst 1974
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gfslason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300-18306. Skrifstófur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-'
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Hlutverk samvinnu-
hreyfingarinnar
Þegar minnzt var 70 ára afmælis Sambands isl.
samvinnufélaga, flutti Erlendur Einarsson at-
hyglisverða ræðu, þar sem hann vék m.a. að
framtiðarhlutverki sam vinnuhreyf ingar innar.
Erlendur sagði m.a.:
,,Þegar horft er fram, hlýtur stærsta spurning-
in að vera sú, hvern stakk samvinnuhreyfingin
vill sniða sér i þjóðfélagi framtiðarinnar.
Stakkur framtiðarinnar þarf að sniðast þannig,
að samvinnuhreyfingin megi verða jákvætt afl i
þjóðfélaginu á sem flestum sviðum, að hún falli
sem þýðingarmikill þáttur inn i það riki velferðar
og menningar, sem allir góðir íslendingar óska
þjóðinni til handa. Samvinnuhreyfingin hlýtur að
leggja áherzlu á lýðræði, frelsi og sem mest jafn-
rétti þegnanna. Hreyfingin sjálf grundvallast á
lýðræði og frelsi, — frelsi fólks að ganga i sam-
vinnufélög, eitt atkvæði hvers félagsmanns, án
tillits til eignaraðildar. Frelsi til þess að keppa
við önnur félagsform á jafnréttisgrundvelli.
Hreyfingin þyrfti að geta orðið sterkt afl til þess
að efla samstöðu og einingu með þjóðinni og
vinna á móti sundrungu. Hið skefjalausa kapp-
hlaup stétta þjóðfélagsins að hrifsa til sin sem
stærsta sneið af þeirri köku þjóðarbúsins, sem til
skipta er á hverjum tima, án tillits til afleiðinga
fyrir heildina, er svartur blettur á islenzku þjóð-
félagi i dag.
Ef samvinnuhreyfingin gæti i framtiðinni orðið
sáttaraðili milli stétta, milli fjármagns og vinnu,
yrði hennar hlutverk talið ennþá meira i islenzku
þjóðlifi.
Hreyfingin vill eiga góð samskipti við stjórn-
völd, borgarstjórn og stjórnir bæja- og sveitar-
félaga og leggur áherzlu á að vera góður banda-
maður við uppbyggingu atvinnulifsins.
Þá telur hreyfingin mikilvægt, að samstaða og
gagnkvæmt traust megi rikja milli verkalýðs-
samtakanna og samvinnufélaganna.
Félagsmenn eru að stórum hluta hinir sömu.
Bændur hafa frá upphafi verið hinar styrku
stoðir i islezkum samvinnufélögum. Þeir hafa
tvöfaldra hagsmuna að gæta i samvinnustarfinu,
bæði sem framleiðendur og neytendur. Sam-
vinnuhreyfingin hlýtur að leggja mikla áherzlu á,
að þjónustan við landbúnáðinn verði i framtiðinni
sem árangursrikust og komi að sem mestu liði
við farsæla þróun þessa eins af höfuðatvinnuveg-
um þjóðarinnar.”
í ræðulokin minntist Erlendur Einarsson á, að
það byggðist á mörgum þáttum, hvernig sam-
vinnuhreyfingunnitækistað leysa framtiðarverk-
efni sin : eins og samstöðu félagsmanna, forustu
kaupfélaganna og S.í.S. o.s.frv. Þá hefði fjár-
magnsöflun mikið að segja. Verðbólga veldur
þvi, að þessi siðastnefndi þáttur verður stöðugt
þýðingarmeiri, og þess vegna verða samvinnu-
menn að beita kröftum sinum alveg sérstaklega
að þvi að leysa hann.
Þ.Þ
TÍMINN
13
ERLENT YFIRLIT
Konan, sem steypti
Nixon af stalli
Washington Post afhjúpaði Watergate-hneyksiið
,,EF ÉG ÆTTI að velja á
milli þess, að hafa rikisstjórn
án blaða, eða blöð án rikis-
stjórnar, myndi ég hiklaust
kjósa hið siðara”.
Sá, sem sagði þessi orð, var
enginn annar en Tomas
Jefferson, sem öðrum fremur
er talinn höfundur bandarisku
stjórnarskrárinnar og senni-
lega er mesti hugsuðurinn,
sem hefur skipað forsetastól
Bandarikjanna. Þessi orð eru
skráð stórum stöfum á einn
vegginn i vinnustofu Ben
Bradlees, aðalritstjóra The
Washington Post. Það gefur
ótvirætt til kynna að eigendur
og stjórnendur blaðsins lita
stórum augum á hlutverk
blaðanna. Það geta þeir lika
gert um þessar mundir, þvi að
Washington Post hefur átt
meiri þátt i þvi að upplýsa
Watergate-málið og að stuðla
þannig að falli Nixons forseta,
en nokkur aðili annar. í
nokkra mánuði vann
Washington Post — eitt
bandarisku blaðanna — að
þvi, að upplýsa málið, en siðar
bættust svo önnur blöð við,
hpÞar svnt var ah NÍYnn op
P |P v jjl
! ■
Katharine Graham
ptgai öjm v cxi , iiiAuu ug
samverkamenn hans voru
meira og minna riðnir við það.
INNBROTIÐ I skrifstofur
flokksstjórnar demókrata I
Watergatebyggingunni var
framið 17. júni 1972. í fyrstu
vakti það ekki sérstaka at-
hygli, þvi að almennt var litið
á það sem misheppnað og
flónskulegt verk fárra
óbreyttra republikana, sem
hugðust afla þannig upplýs-
inga fyrir flokk sinn. Blaða-
fulltrúi Hvita hússins túíkaði
þaö lika á þann veg. Það hafði
þvl litil eða engin áhrif á
kosningabaráttuna, en for-
setákjör fór fram i nóvember
1972. öll blöðin gerðu litið úr
málinu, nema Washington
Post. Ben Bradlees fól
tveimur af færustu blaða-
mönnum Washington Post,
þeim Bob Woodword og Carl
Bernstein, að afla sem
gleggstra upplýsinga um inn
brotiö og aðdraganda þess.
Þeir urðu brátt margs visari
og hófu að skrifa eins konar
greinaflokk um það. Alls
skrifuðu þeir 200 greinar um
málið á 10 mánuðum. Grein-
um þeirra var veitt litil at-
hygli i fyrstu, enda hafði
Washington Post haldið uppi
harðri gagnrýni á Nixon og
stjórn hans, og stundum þótt
skjóta yfir markið. 1 október-
mánuði 1972 fullyrtu þeir
Woodword og Bernstein, að
þeir hefðu sannanir fyrir þvi,
að Bob Haldeman, nánasti
ráðunautur Nixons i Hvita
húsinu, hefði reynt að stöðva
rannsókn Watergatemálsins.
Þetta þótti þá svo ótrúlegt, að
fáir urðu til þess að leggja
trúnað á það, heldur var yfir-
leitt litið á þetta sem mis-
heppnaða kosningabombu.
Sagan segir, að eftir að þessi
grein þeirra birtist, hafi
Kissinger og Theodore White,
sem hefur skrifað metsölu-
bækur um forsetakosningar,
farið sitt I hvoru lagi á fund
Katherine Graham, aðaleig-
anda Washington Post, og
reynt að fullvissa hana um
sakleysi Haldemans. Þetta
hafi þeir gert I góðri trú,
ásamt ýmsum fleiri.
Katharine Graham ræddi
málið þá sérstaklega við Ben
Bradlee, en hann fullvissaði
hana um, að hann hefði fylgzt
nákvæmlega með vinnubrögð-
um þeirra Woodwords og
Bernsteins og teldi hann
heimildir þeirra traustar. Hún
samþykkti þvi, að þeir skyldu
halda umræddu starfi sinu
áfram, og vísaði á bug öllum
tilraunum, sem gerðar voru til
að fá Washington Post til að
hætta þessum skrifum um
Watergatemálið. Með miklum
rétti má þvi segja, að hún eigi
meiri þátt i falji Nixons en
nokkur persóna onnur, — þeg-
ar hann sjálfur er undanskil-
inn.
Þannig hélt Washington
Post áfram eitt blaða að reyna
að upplýsa málið. Blaðið fékk
fyrst verulegan stuðning eftir
að réttarhöldin hófust yfir inn-
brotsmönnunum i Watergate i
janúar 1973, en þá gerði einn
þeirra, McCord, fljótlega játn-
ingu, sem benti til að hér væri
um viðtækara mál að ræða en
áður hafði verið haldið. Fleiri
og fleiri stoðir runnu svo brátt
undir það, sem þeir Woodword
og Bernstein höfðu haldið
fram, og öldungadeild Banda-
rikjanna ákvað, að láta málið
tilsin taka. Það þótti þá senni-
legt, að háttsettir menn hjá
republikönum höfðu vitað
fyrirfram um innbrotið og
heföu siðan reynt að hindra
rannsókn þess. Þetta leiddi til
þess, að Nixon gaf hina örlaga
riku yfirlýsingu 21. marz 1973,
að hann hefði enga vitneskju
haft um þetta, og að enginn
starfsmaður i Hvita húsinu
væri við þetta riðinn. Það er sú
yfirlýsing, sem hefur nú átt
mestan þátt i falli hans, þvi að
með henni laug hann visvit-
andi að þjóð og þingi, og gerði
það svo iðulega siðan, þegar
hann endurtók, að hann hafði
enga vitneskju haft um til-
raunir til að hilma yfir málið.
KATHARINE GRAHAM,
sem er aöaleigandi Washing-
ton Post og á einn meginþátt-
inn i falli Nixons, er oft nefnd
drottningin i Washington og
valdamesta kona Bandarikj-
anna. Hún er 55 ára gömul, og
hefur stjórnað Washington
Post siðan 1963. Faðir hennar,
Eugene Mayer, var banka-
maður, sem græddi mikið fé á
kauphöllinni i New York, en
gerðist siðar embættismaður i
Washington. Hann keypti
Washington Post, sem átti þá i
fjárhagskröggum. Blaðið tók
verulegum framförum undir
stjórn hans, en verulega
efldist það ekki fyrr en eftir
1948, þegar Philip Graham tók
við stjórn blaðsins. Philip
Graham hafði lögfræðimennt-
un frá Harward og hafði getið
sér gott orð i hernum á striðs-
árunum. Katharine hafði gifzt
honum, þegar hún var 23 ára,
en þá hafði hún lokið námi við
ýmsa þekkta skóla, m.a. hinn
þekkta kvennaskóla i Vassar.
Philip Graham hleypti miklu
lifi I Washington Post. Arið
1954 keypti hann Herold
Times og sameinaði það
Washington Post, sem siðan
hefur verið eina morgunblaðið
I Washington. Hann gerði þó
enn betri kaup, þegar hann
keypti vikuritið Newsweek
1961. Graham var mikil ham-
hleypa til vinnu, tók verulegan
þátt i samkvæmislifinu og
eignaðist þvi marga vini, en
þekktastir þeirra voru þeir
Kennedy-bræður. Hann átti
það til að fá þunglyndisköst og
réði sér bana i einu þeirra á
árinu 1963. Það féll þá i hlut
Katharine að taka við stjórn
hins mikla fyrirtækis, sem
Graham lét eftir sig, en auk
Washington Post og News-
week, á það þrjár sjónvarps-
stöðvar og fleiri blöð. Þetta
hefur hún gert með miklum
dugnaði. Hún mætir venjulega
snemma á morgnana á skrif-
stofu Washington Post og
snæðir hádegisverð með rit-
stjórum þess. Hún er eigin bil-
stjóri. Hún er talin hafa ann-
azt vel uppeldi 4 barna
sinna, en hið elzta þeirra,
Donald, mun eiga að taka við
stjórn ættarfyrirtækisins,
þegar hún lætur af henni. Til
þess að afla sér alhliða
menntunar hefur hann m.a.
starfað sem lögregluþjónn i
eitt ár. Katharine tekur frem-
ur litinn þátt i samkvæmislifi,
en býður þó öðru hverju til sin
blaðamönnum og stjórnmála-
mönnum, en hún virðist kunna
bezt við sig i hópi þeirra. Þeg-
ar Nixon varð forseti, heim-
sótti hann Washington Post og
mun hafa ætlað að ná vináttu
eigandans, en það tókst ekki.
Washington Post snerist fljótt
gegn Nixon, en siðustu valda-
ár Johnsons hafði blaðið
haldið uppi harðri gagnrýni á
Johnson vegna Vietnam-
styrjaldarinnar. Agnew vara-
forseti gegndi þvi hlutverki
um skeið, að svara árásum
fjölmiðla á stjórnina og beindi
hann þá oftast spjótum sinum
gegn Washington Post.
Þ.Þ.