Tíminn - 21.08.1974, Blaðsíða 1

SLONGUR
BARKAR
TENGI
%
*y/ \\f m
wliiB
Landvélarhf
152. tölublað — Miðvikudagur 21. ágúst — 58. árgangur
Dömur!
Nýjung!
DRESSFORM fatnaður loks á
Islandi
Pantið bækling núna
33373
Sjálfvirkur simsvari allan
sólarhringinn.
Póstverzlunin
Heimaval/ Kópavogi.
Blóðtaka landsbyggðarinnar:
43 þúsund
brottfluttir
á 33 árum
„FÆKKUN i strjálbýli getur
verið eðlileg að vissu marki.
- Vélvæðing, aukin tækni og
breyttir búskaparhættir leiða
af sér, að æ færri menn þarf til
að stunda landbúnaðarstörf,
þrátt fyrir aukna framleiðslu.
En þegar heilar sveitir
leggjast nálega i auðn og eftir
standa mannvirkin og ræktuð
lönd, þá hlýtur sú spurning að
vakna, hvort sé hagkvæmara
fyrir þjóðarheildina aö
afskrifa tii fulls það fjármagn,
sem í þessum bújörðum
liggur, eða stuöla að því með
ýmsum ráðum að efla og við-
halda byggð þesSara sveita.”
Þannig kemst Askell
Einarsson, framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands Norð-
lendinga, að 'orði i yfirliti, er
hann hefur samið um búsetu-
þróun i landinu árin 1940-1973.
1 þessu yfirliti kemur fram,
að landsmönnum hefur f jölgað
um 75,4% á þessum árum —
sem næst 2,28% að meðaltali á
ári. En þessi mannfjölgun
hefur deilzt mjög misjafnt
niður, þvi að enginn landshlut-
anna nær meðaltali nema
Reykjavik og Reykjaneskjör-
dæmi, þar sem ibúatala hefur
aftur á móti allt að þvi
þrefaldazt á áðurnefndu tlma-
bili. Langharðast hafa sveit-
irnar þó orðið úti.
Skýrslur, sem Áskell hefur
samið um búseturöskunina,
leiða i ljós, að á þessum ára-
tugum hafa Reykjavik og
Reykjanesskagi dregið til sin
úr öðrum landshlutum um
fimmta hluta islenzku
þjóðarinnar, 43 þúsund
manns. Blóðtakan, sem
Norðurland hefur orði§ fyrir,
nemur fimmtán þúsund
manns, og Vestfirðir um
þréttán þúsund manns, en
þessir landshlutar hafa mest
afhroð goldið. Minnstu hefur
Vesturland tapað, um fjögur
þúsund manns. Á Norðurlandi
og Austurlandi hefur þó heldur
dregið úr búseturöskun, en
vaxandi á Suðurlandi, Vestur-
landi og Vestfjörðum. A milli
áranna 1972 og 1973 var mann-
fjölgun á Austurlandi meira
að segja 2,2%, og varð þá
hvergi meiri, nema i Reykja-
neskjördæmi. Á Vestfjörðum
hefur hlutfallstala ibúanna
staðið nákvæmlega i stað þrjú
siðustu árin, og slikt hið sama
á Suðurlandi i tvö ár.
A móti tölunni 100 árið 1940
eru nú íbúatölur sem hér
segir: Reykjavikursvæðið
253,4 Reykjaneskjördæmi
323,8 Vesturland 136,8, Vest-
firði 76,6 Norðurland 120,9
Austurland 115,8 og Suðurland
135,2.
Heimilisfræði valgrein
í gagnfræðaskóla
GB-Reyk-javik — Aðsókn að
Húsmæðraskólum viðast hvar á
landinu hefur mjög dregizt
saman undanfarin Sr. Svo virðist
sem ungar stúlkur hafi misst
allan áhuga á að læra að búa til
mat og læra handavinnu og
vefnaö.
A þessari öld rauðsokkanna
eiga húsmæðraskólar mjög erfitt
uppdráttar, og hafa margir
þeirra tekið það til bragðs að hafa
margskonar námskeið fyrir fólk,
sem býr i nágrenni skólanna, til
þess að starfsemin falli ekki
alveg niður. Húsmæðraskólinn á
Blönduósi er þar engin undan-
tekning.
Timinn ræddi við Aðalbjörgu
Ingvarsdóttir, skólastjóra
húsmæðraskólans, og sagði hún,
að gagnfræðaskólinn og
húsmæðraskólinn, hefðu tekið
saman höndum, og er nú kennsla i
heimilisfræðafögum valgrein við
gagnfræöaskólann. Þar sem þetta
hefur nýlega verið auglýst, er
ekki hægt að segja til um enn ,
hve margir munu taka þessu
boði. Þetta ér ný en athyglisverð
tilraun.
Nemendur, sem vilja læra
heimilisfræði við húsmæðra-
skólann, geta einnig stundað nám
i 3. og 4. bekk gagnfræðaskólans,
og nemendur gagnfræðaskólans
geta stundað heimilisfræði við
húsmæðraskólann. Heimavist er
einnig fyrir stúlkur i
húsmæðraskólanum.
Með orðinu heimilisfræði er átt.
við matreiðslu, þvott og
ræstingu, sem er skyldunám I 1.
og 2. bekk gagnfræðaskólans.
Einkunnir þeirra, sem velja
heimilisffæði sem valfag, verða
að sjálfsögðu teknar með i
heildareinkunn að vori.
Ólafur Jóhannesson forsætisrdðherra:
Niðurgreiðsla á bú-
vöru óbreytt um sinn
A.Þ.—Reykjavik — ólafur Jó-
hannesson forsætisráðherra lýsti
þvi yfir i neðri deild Alþingis i
gær, i umræðum um framleng-
ingu laga um „viðnám gegn
vérðbólgu”, að niðurgreiðslur á
landbúnaðarvörum yrðu óbreytt-
ar, og sömuleiðis yrði haldið
áfram að greiða niður verð á olíu
til fiskiskipa þann tima, sem lögin
verða framlengd, þ.e. til 30.
september. Þá lýsti forsætis-
ráðherra þvi jafnframt yfir, að
hækkun á búvöruverði, sem
nemur 9,6% kæmi til
kvæmda 1. september.
fram-
Talsverðar umræður urðu um
tillögu fjárhagsnefndar neðri
deildar Alþingis, sem lagði til, að
bráðbirgðalög rikisstjórnarinnar
um „viðnám gegn verðbólgu”
yrðu staðfest og jafnframt fram-
lengd um einn mánuð, en sem
kunnugt er áttu þau að falla úr
gildi um næstu mánaðamót.
Það kom fram i umræðunum,
að ágreiningur hafði orðið I rikis-
stjórninni um hækkun á búvöru.
Lögðu ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins til, að hækkunin yrði
greidd niður af rikissjóði. Var sú
tillaga felld. ólafur Jóhannesson
sagði varðandi þessa tillögu
Alþýðubandalagsráðherranna, að
hún liti vel út, en gallinn væri sá,
að þeim hefði láðst að benda á
leiðir fyrir rikissjóð til að standa
undir þessum greiðslum.
Neðri deild samþykkti tillögur
fjárhagsnefndar, og mun efri
deild nú fjalla um málið.
Varmá í
leikin af
Olfusi illa
mengun
— efna og gerlarannsóknum á vatnasviði
Hvítár og Ölfusár lokið að sinni
HHJ—Rvik. — Nú er lokið að
sinni efna- og gerlarannsóknum
vatna á vatnasviði Hvitár-ölfus-
ár. Gerlarannsóknirnar sýna, að
Varmá I ölfusi er mjög menguð,
og sker sig raunar úr að þvi leyti,
að mengun annarra vatna á
vatnasviðinu er yfirleitt ekki
mikil. 1 Varmá er gerlafjöldinn
hins vegar mjög mikill — ekki
sizt, þegar haft er i huga, hversu ■
mikið er af saurgerlum I ánni.
Samvinna um efnarannsóknir
vatna tókst með Vatnamælingum
Orkustofnunar og Rannsókna-
stofnun iðnaðarins i ársbyrjun
1972 og var fram haldið 1973. Auk
efnarannsóknavoru gerðar gerla
rannsóknir 1973. Þær rannsóknir
annaðist Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins.
Auk þessara aðila átti
Veiðifélag Arnesinga hlut að
rannsóknunum.
Sýni voru tekin á þrettán
stöðum, tólf sinnum á hverjum
stað. Vitað er, að árstiðabundnar
sveiflur eru á efnum i vatninu,
bæði hvað magn og innbyrðis
hlutföll áhrærir, og þess vegna er
nauðsynlegt að sýni séu tekin
vetur, sumar, vor og haust.
Gerlarannsóknir
Gerlarannsóknir sýndu, að
gerlamengun var miklu mest i
Varmá i ölfusi. Þar er ekki sizt
mikið af saurgerlum, enda mun
skólpi frá Hveragerði veitt i ána.
Þar við bætist, að hitastig i
Varmá er hærra en i öðrum ám á
þessu svæði, og gerlar þróast þar
þvi betur. Gerlafjöldi i Varmá
mældist mestur I júnimánuði, eða
22,800 gerlar i einum rúmsenti-
metra vatns. Minnstur var hann i
nóvember, eða 1850. Meöaltal
gerla i Varmá reyndist vera rösk-
lega sjö þúsund i einum
rúmsentimetra vatns.
Varmá var einnig verst á sig
komin hvað varðar magn
kóligerla af sauruppruna. Þeir
mældust flestir i október, en þá
fundust 5400 saurgerlar i eitt
hundrað rúmsentimetrum vatns.
Mánuði siðar var magnið minnst,
eða 110. Meðaltal saurgerla I
Varmá reyndist vera 2296.
Minnst var gerlamagnið I
Brúará við Efstadal, enda er
hitastig vatnsins þar lægst. Þegar
kemur niður undir Dynjanda er
mengunin hins vegar orðin meiri.
Menguðust bergvatnsánna er
Fossá, og er þá miðað við mæli-
stöð við Jaðar. Þar reyndist mikil
mengun i öllum sýnum, bæði
gerlar almennt og eins saur-
gerlar. Þessi á er ekki mikil, en
virtist þó hafa náð að spilla vatn-
inu i Hvitá, þegar sýni voru tekin
við Brúarhlöð i júnimánuði, en þá
fannst óvenju mikið af saurgerl-
um bæði i Fossá og eins við Brú-
arhlöð.
Sýni voru tekin i ölfusá við
Selfoss, og reyndist mengun þar
ætið mikil, og er Ölfusá menguð-
ust allra jökulvatna á vatna-
sviðinu.
Rannsóknum haldið
áfram annars staðar
1 skýrslu þeirri, sem hér er
stuðzt við, segir Sigurjón Rist
vatnamælingamaður, að niður-
Frh. á bls. 15
Norrænar fornleifarannsóknir í Grænlandi:
Dalur með rústum sjö bæja
og tveggja kirkna
— með kringlóttum kirkjugörðum frá því snemma í kristni
— þar gæti lykill leyndardómsins verið
JH—Reykjavik — Við erunj
staddir ellefu í Narsarssúak i
'Eiríksfirði á fundi, sem þjóð-
minjasafnið danska efndi til og
bauð fornleifafræðingum af öllum
Norðurlöndum, sagði Þór
Magnússon þjóðminjavörður, við
Tiinann I gær. Danirnir eru þrir,
tveir Sviar, tveir Norðmenn, einn
Finni, einn Færeyingur og einn
Grænlendingur, auk min. Og svo
hefur fylgzt með okkur græn-
lcnzkur blaðamaður. Umræðu-
efnið er, hvort mögulegt sé aö
efna til sameiginlegrar rann-
sóknar allra Norðurlanda-
þjóðanna á fornaldarbyggö, sem
er hér á milli Eiriksfjarðar og
ísafjarðar.
Svo er mál með vexti, hélt Þór
áfram, að skammt innan við
Brattahlið er dalur fjarða á milli,
um tiu kilómetra langur, og þar
eru talsvert margar rústir bæja,
sem byggzt hafa nokkuö þétt á af-
mörkuðu svæði. Þarna hafa verið
tvær kirkjur svipaðrar stærðar og
Þjóðhildarkirkja I Brattahlið, og
umhverfis þær kringlóttir kirkju-
garðar, e'ins og tiðkaðist snemma
i kristni. Bæjarrústirnar eru sjö|
eina þeirra fundum við á mánu-
daginn, og af annarri til höfðu
menn áður aðeins óljósar spurnir.
Þessa dals er hvergi getið I
fornum heimildum, og enginn
veit, hvað hann hefur heitið.
Landið er grösugt og fallegt, þótt
gróður sé annars illa á vegi
staddurá þessum slóðum i Græn-
landi vegna afarlangvinnra
þurrka i sumar, og vottar aðeins
fyrir öllu grænni lit en annars
staðar umhverfis rústirnar.
Allt gæti þetta sem bezt verið
einhvers staðar á Islandi, sagði
Þór, og mér finnst það ákaflega
eftirsóknarvert, aö við gætum
tekið þátt i þvi að kanna þessa
fornu byggð. Ég held, að viö
megum fyrir engan mun skerast
úr leik. Rannsóknir á þessum stað
gætu varpað ljósi á mikilvægar
spurningar, meðal annars
hvenær, hvernig og hvers vegna
byggðin fór i auön.
Það yrði áreiðanlega afar-
spennandi verkefni. I það verður
þó varla ráðizt fyrr en eftir tvö ár,
og mér þætti ekki óliklegt, að
rannsóknin tæki þrjú sumur.
Þór kvað þá fornleifa-
fræðingana hafa brugðið s : til
Frh. á bls. 15