Tíminn - 06.12.1974, Síða 13

Föstudagur 6. desember 1974.
TÍMINN
13
Kvennaskólinn í Reykjavík
— nýútkomin bók Almenna bókafélagsins
HJ—Reykjavík. í tilefni aldaraf-
mælis Kvennaskólans i Reykja-
vlk hefur verift gefin út bókin:
„Kvennaskóiinn f Reykjavfk 1874-
1974." Bókin er öil hin vandaðasta
og dylst engum, sem hana sér, aö
margar og fórnfúsar hendur hafa
lagt hönd á plóginn til aö stuöla aö
útkomu hennar.
Myndirnar i bókinni taka að
heita má til allra námsmeyja
skólans i 100 ár, en nemendaskrá-
in, sem prentuð er i ritinu, telur
4536 nöfn og hefur þurft mikla
kostgæfni til að nafnsetja myndir
af öllum þeim fjölda. Það vekur
athygli, hversu jafnvel hinar
elztu hópmyndir i bókinni eru
tiltakanlega skýrar, og það er
ekki hvað sizt fyrir þessar mörgu
og ágætu myndir, að bókin hefur
óvenjulega mikið minningargildi,
þvi að sennilega er það allveru-
legur hluti þjóðarinnar, sem
þekkir einhvern af myndunum.
1 lesmáli bókarinnar kennir
margra grasa. Hún hefst á langri
ritgerð eftir dr. Guðrúnu P.
Helgadóttur, þar sem ævisaga frú
Þóru Melsteðs, fyrstu forstöðu-
konu Kvennaskólans, er rakin á
þann hátt, að úr verður mjög skýr
og skemmtileg persónulýsing og
full af menningarsögulegum fróð-
leik. Meðal annars efnis er Saga
skólans rituð af Aðalsteini Eiríks-
syni, grein um Ingibjörgu H.
Bjarnason eftir Sigriði Briem
Thorsteinsson, grein um Ragn-
heiði Jónsdóttur eftir Björgu
Einarsdóttur og ennfremur itar-
legt viðtal, sem Sigurlaug
Asgrimsdóttir hefur átt við nú-
verandi skólastjóra skólans, dr.
Guðrúnu P. Helgadóttur.
Einnig er að finna i bókinni
margs konar heimildir úr sögu
skólans svo sem skólanefnda- og
kennaratal, nemendatal o.fl.
Almenna bókafélagiö gefur
bókina út og á fundi með frétta-
mönnum i gær, þar sem útgáfa
bókarinnar var kynnt, lét Baldvin
Tryggvason framkvæmdastjóri
AB þess getið, að upphaflega
hefði verið áætlað að koma bók-
inni út fyrir afmæli skólans, þann
1. október s.l. en undirbúnings-
vinna öll var meiri en svo, aö það
reyndist mögulegt.
Minningarrit Kvennaskólans er
tvimælalaust að allri gerð meðal
ágætustu afreka i islenzkri bóka-
gerð. Þaö er 335 bls. tvidálka i
stóru broti, sett, prentað og bund-
ið i Hólum hf. Þórhildur Jónsdótt-
ir annaöist útlit bókarinnar og
teiknaði skýringamyndir, en i
bókinni er auk 180 ljósmynda
fjöldi teiknaðra skýringarmynda.
Forsiða hinnar nýútkomnu bókar
um Kvennaskólann.
REYKJAVIK
í ELLEFU ALDIR
Páll Lindal: HIN
FORNU TÚN. Bóka-
gerðin Askur. — 215 bl.
Varla mun á nokkurs manns
færi, annars en Páls Lindals
borgarlögmanns, að semja jafn
auðmelta og yfirlitsgóða bók i
jafn stuttu máli og hér á sér stað.
Lengi hefir verið kunnugt, að Páll
er allra manna fróöastur um höf-
uðborg okkar og hefur hann m.a.
átt drjúgan þátt i útgáfu ritverks-
ins „Safn til sögu Reykjavíkur”
(Sögufélagið). „Hin fornu tún”
bera þess ljósan vott, að Páli er
létt um aö gripa til heppilegra
dæma til að skýra mál sitt og auk
þess hefir hann öll helztu gögn,
tölur og annað, á hraöbergi.
Ég er sennilega ekki einn um
það að hafa gaman af ýmsum
smáfróöleik, sem kemur fram i
„Fornum túnum” eins og t.d. þaö
útskýranlega náttúrufyrirbæri aö
úrkoma I Reykjavik er minnst á
gamla borgarsvæðinu, einnig að á
þessu svæði voru fyrir litlum
fimm þúsund árum miklir birki-
skógar. Annars geta menn gert
sér ferö á Háubökkum viö Elliða-
vog ef menn vilja fræðast um
jarðsögu Reykjavikur. Laxveiöi i
Elliðaánum er getið i skjölum
strax á þrettándu öld, en skömmu
fyrir siðustu aldamót gerðist þaö,
að fluttir voru froskar til Reykja-
víkur, „og var svo til ætlast að
þeir spornuðu viö mývargi. Þeim
var sleppt við Laugarnar en
munu ekki hafa þraukað lengi”.
Hittir þú, góður Islendingur, á
förnum vegi i Reykjavik þrjá
(starfandi) menn, er tölfræðilega
liklegt að einn þeirra sé iðnaðar-
maöur, en þú þarft að hitta
hundrað menn til þess að fyrir-
finnist I þeim hópi einn bóndi og
einn sjómaður.
1 Reykjavik bjó tiundi hver ís-
lendingur, þegar lýöveldið var
stofnaö fyrir þrjátiu árum, en nú
er fimmti hver Islendingur um
leiö Reykvikingur. Mörgum mun
nú á timum finnast skringileg sú
saga, aö einn af landfógetum vor-
um hafi I sina tið oröið aö flýja
hús sitt, sem stóö þar sem nú
stendur hið veglega hús Búnaöar-
bankans við Austurstræti, „vegna
sjávargangs”. Og þá gekk ekki
litið á I Reykjavik árið 1905 er sá
orörómur komst á kreik, að gull
hefði fundizt i Vatnsmýrinni (I
bókinni er skemmtileg mynd af
sjálfum gullbornum i Vatnsmýr-
inni).
Sjálf sagnfræöin — saga höfuð-
bólsins I landnámi Ingólfs, höfuö-
stöðva innréttinga Skúla
Magnússonar og höfuöborgarinn-
ar eftir að nitjánda öldin gekk i
garð — er að visu ekki nema litill
hluti af „ Hinum fornu túnum”.
Bókin er 200 bls. (og auk þess 15
bls. nafna og atriðisorðaskrá með
samtals um 1200 nöfnum) og þar
af eru allt að þvl 80 bls. myndir á
viö og dreif um bókina. Mynda-
valið er ágætt, ekki sizt myndirn-
ar frá siöustu árum. Þarna er lit-
prentuö mynd af aðalskipulagi
Reykjavlkur 1962-83, einnig er
vert að minnast á skínandi falleg-
ar litmyndir af gömlum lista-
verkum. Margar gamlar myndir
eru hreinustu perlur, eins og t.d.
myndin af „heldri mönnum I
útreiöartúr við Hlemm 1899” (þar
sjá menn glöggt hve Reykjavik
hefir stækkað, borgin virðist i
órafjarlægð frá Hlemmi?, mynd-
in af brunanum mikla 1915),
gamlar járnbrautarmyndir o.fl.
„Hin fornu tún” munu fyrst og
fremst ætluð þeim sem læra vilja
um höfuðborgina, eins og hún er á
áttunda tug tuttugustu aldarinn-
ar. Þarna eru fróðlegir kaflar
(með myndum) um öll helztu
þjónustufyrirtæki borgarinnar,
vatnsveituna, hitaveituna, raf-
magnsveituna, einnig um strætis-
vagnana (m.a. mynd af fyrsta
leiðakorti þeirra) um tónlistarlif i
Reykjavlk, myndlist, kvikmynd-
ir, skák, iþróttir og auðvitað um
Tómas og borgarljóö hans og um
önnur ljóð og önnur skáld.
Páll Lindal er hógvær I formála
er hann segir: „óneitanlega er
það mikil dirfska af einum manni
að taka aö sér að semja slika bók.
1 bókinni er fjallað um ýmis svið,
sem ég þekki litið til, en þar hefi
ég notið aðstoðar ýmissa góðra
manna....”
Eitt er það sem vefjast mun
fyrir fleirum en höfundi þessarar
greinar: Af hverjukallarPáll bók
sina „Hin fornu tún”? Að visu er
vitnað hér I gamalt kvæði eftir
Eggert ólafsson en sá sem hand-
leikur bókina mun varla fara að
hugsa mikið um forneskjulega
hluti, bókin er I bezta máta
nýtizkuleg aö allri gerð og útliti.
Útlitið er ágætt (þar munu eiga
hlut að máli Þröstur Magnússon
og Eirikur Grimsson) Páll lætur
þess getið i formála að Jónas B.
Jónsson fyrrv. fræðslustjóri
Reykjavikurborgar hafi átt hug-
mynd aðbókinni, „en Rikisútgáfa
námsbóka tekiö siðan að sér mál-
ið undir forustu Kristjáns J.
Gunnarssonar”. Þeir sem
kunnugir eru starfsemi rikisút-
gáfunnar, munu fljótt sjá hand-
bragð forstjórans Jóns Emils
Guðjónssonar, þess velvirka
manns á bókinni.
Bókin er gefin út i nýjum bóka-
flokki námsbóka útgáfunnar, sem
kallaður er Bók og saga undir út-
gáfuheitinu „Bókagerðin Askur”.
Oft hefir staðið styrr um
Reykjavik i landi voru. Páll Lin-
dal vitnar á einum staö i þessi
gömlu ummæli Jóns forseta:
„Menn hafa lengi hatazt við
(Reykjavik) af þvi að hún væri
danskt óræsti og mótsnúin öllu
þjóöerni Islendinga, en mér finnst
það standa I voru valdi aö gjöra
hana islenzka ef vér viljum, og ef
við ekki gjörum það, þá er það
einþykkni vorri að kenna eða
dugnaðarleysi”. Ég held að bók
Páls sanni okkur að við höfum
sigrazt á einþykkninni og dug-
leysinu.
Pétur Ólafsson.
Ég var aö kaupa
Sfálaöt'pktiina
SUMIR JOLASVEINAR DREKKA
EGILS PILSNER.............
OG ADRIR JOL ASVEIN AR DREKKA
EGILS MALTÖL....................
CN ALLIK JULAbVtlNAH UKbKK
AUÐVITAD EGILS APPELSÍN.”
fS
(ileöileg jól
SjUs (trpkfejur

H.F ÖLGEROIN EGILL SKALLAGRÍMSSON REYKJAVIK