Tíminn - 15.01.1975, Blaðsíða 11

Miövikudagur 15. janúar 1975.
TÍMINN
11
Umsjón: Hjálmar W. Hannesson
Jón Sigurðsson
p)||pnl||
1
UTANRÍKISAAÁL 3
1 fyrstu yfirlitsgrein var
nokkuð f jallað um utanrikismál
almennt. I annarri grein var
landhelgismálið athugað sér-
staklega. Nú verður vikið litil-
lega að helzta deiluatriðinu i
utanrikisstefnu þjóðarinnar
undanfarna áratugi, hermálinu.
Það skal itrekað, að aðildin að
Atlantshafsbandalaginu og dvöl
bandariska hersins hér á landi
eru tvö aðskilin mál. Með þvi að
láta herinn fara, værum við alls
ekki að segja okkur úr Nato,
enda ljóst, að mikill meirihluti
þjóöarinnar er hlynntur áfram-
haldandi þátttöku i þessum
varnarsamtökum vestrænna
þjóða. Þau samtök settu sér
ákveðin markmið i upphafi 1949,
og má segja, að þeim hafi þau
náð. Hin ákveðna stefna Nato
hefur heft útþenslu Sovétrikj-
anna frá árinu 1949. Það er
söguleg staðreynd. Hinu má svo
ekki gleyma, að hin mjög svo
bætta sambúð risaveldanna
tveggja undanfarin ár hlýtur að
kref jast endurmats á þvi, hvort
hér skuli hafður her, sem hingað
kom á timum kalda striðsins
svonefnda, þegar oft munaði
litlu að strið milli Sovétrikjanna
og Bandarikjanna skylli á.
Lega landsins og eðli
varnarstöðvarinnar
Þrátt fyrir mjög miklar
breytingar i hernaðartækni frá
1949, er lega Islands á N,-
Atlantshafi enn mikilvæg frá
hernaðarlegu sjónarmiði. Þá er
fyrst og fremst átt við eftirlitiö,
sem héðan er hægt að halda
uppi um ferðir hér á norður-
slóðum.
Eðli varnarstöðvarinnar I
Keflavik er nú orðið annað en
það var i byrjun. Þar var fram
til ársins 1961 herlið, sem var
vel búið vopnum og hefði að
likindum getað varið ísland
þann stutta tima, sem til þurfti,
þar til viðbótarlið bærist. Nú
hefur herinn hér hinsvegar
eftirlitshlutverk i raun, og
ekkert annað. Hlutverk hans er
að fylgjast með ferðum i, á og
yfir N.-Atlantshafi. Það eftirlit
telur sá, er þetta ritar, ótvirætt
að megi halda uppi án hersins.
Stefnan milli öfganna
Einn helzti sérfræðingur
Noregs i öryggismálum, Johan
Jörgen Holst, sagði i viðtali við
fréttamann islenzka rikisút-
varpsins hinn 4.2. 1974, að það
væru fleiri góðir kostir til fyrir
Island en aðeins já og nei gagn-
vart herstöðinni i Keflavik. Það
eru sannindi, sem Sjálfstæðis-
flokkur annars vegar og
Alþýðubandalag hins vegar
vilja alls ekki að verði þjóðinni
ljós. Það er þessum flokkum i
hag að halda uppi öfgafullum
málflutningi, þar sem aðeins
hluti málanna er skoðaður.
Það er einmitt stefnan milli
öfganna, sem Framsóknar-
flokkurinn berst fyrir i hermál-
inu. Hann vill áframhaldandi
þátttöku i Atlantshafsbandalag-
inu að óbreyttum aðstæðum,
hann vill herlaust Island á
friðartimum og telur nú
friðvænlegra i okkar heimshluta
en nokkru sinna frá strlðslokum
Hann vill að islenzka þjóðin
leggi sinn skerf til sameigin-
legra þarfa Nato með þvi að
koma nýskipan á eftirlitið héðan
frá íslandi (sbr. t.d. tillögur
Einars Agústssonar i „vinstri”
stjórninni). Þess vegna beitti
hann sér fyrir þvi, að inn i
málefnasamning rikisstjórnar
Ólafs Jóhannessonar var sett
ákvæði um að herinn færi á
kjörtimabilinu.
Landhelgismálið var „for-
gangsmál” i utanrikisstefnu
„vinstri” stjórnarinnar. Dróst
þvi úr hömlu, að hermálið væri
tekið föstum tökum. Er
umræðugrundvöllurinn varð
loks til, var það of seint. Hópar á
borð við „varið land” og „þjóð-
viljaklikuna” sáu sér akk i þvi
að halda aðeins einhliða mál-
flutningi uppi, i stað þess að
málið væri leyst á skynsamleg-
an hátt, þannig að það hætti að
skipta þjóðinni i andstæðar
fylkingar. Það var sérstaklega
óheppilegt fyrir Framsóknar-
fiokkinn. Hann fékk eigi þá
fylgisaukningu, sem stjórnar-
forysta og störf almennt i
„vinstri” stjórn gáfu tilefni til,
vegna þeirrar hræðslu, sem
öfgahópunum tókst að magna
upp. Það mun koma i ljós, að
þetta var andstætt þjóðarhags-
munum okkar.
Kosningaúrslitin nú i sumar
voru jafntefli, svo sem kunnugt
er. Sameiginlegur óvilji
Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags gerði það að verkum, að ný
„vinstri” stjórn varð ekki
mynduð. Þeir vildu ekki taka að
sér ábyrgð á erfiðum tímum.
Nýja stjórn varð að mynda til
þess að taka efnahagsmálin
föstum tökum. Það var
lifshagsmunamál. Hermálið
var ekki slikt lifshagsmunamál
sem efnahagsvandamálin. Varð
þvi að slá verulega af i stefnu
Framsóknarflokksins i
hermálinu i samstjórn hans og
Sjálfstæðisflokksins. Fram-
sóknarflokkurinn sýndi þar með
ábyrgð sina i framkvæmd.
Hann lét ekki ósveigjanlega
afstöðu i einu máli koma i veg
fyrir að ráðast mætti með festu
aö helztu vandamálum rikisins.
Nýtt samkomulag
Sá áfangi, sem náðist nú
nýlega milli Islands og Banda-
rlkjanna er nokkur. Er þar efst
á blaði fækkun i hernum, varn-
arliðsmenn verði allir innan
flugvallarsvæðisins og að-
skilnaður varnarliðs og
almennrar flugþjónustu. Gallar
eru þó á gjöf Njarðar. Þar skal
aðeins eitt talið til, en það er sú
festing hersins hér á landi, sem
hinar miklu byggingar-
framkvæmdir Bandarikja-
manna á vellinum hljóta að hafa
I för með sér (sbr. 3. og 5. grein
samkomulagsins og B.-liður
bókunar).
Ljóst er, að hermálið verður
enn um hrið deiluefni meðal
þjóðarinnar. Athugandi er,
hvort ekki sé unnt að koma á
þjóöaratkvæðagreiðslu um
málið, sem fram færi eftir ræki-
lega kynningu I fjölmiðlum.
Stefna Framsóknarflokksins i
hermálinu er óbreytt, eins og
tekið var fram i 5. kafla stjórn-
málayfirlýsingar siðasta
flokksþings. Þar segir:
Floksksþingið áréttar fyrri
stefnu I öryggis- og varnarmál-
um (Aðóbreyttum aðstæðum er
rétt, að Islendingar séu aðilar
að varnarsamtökum vestrænna
þjóða, en minnt skal á þann
Frh. á bls. 15
ÍSLENZK STEFNA OG ERLENDAR FLUGUR
í stjórnmálum eins og á
öðrum sviðum skipta gerðir og
verk meginmáli. Hins vegar eru
orð að sönnu til alls fyrst, og fátt
er i reynd áhrifarikara en
skörulegur málflutningur. í
lýöræðisþjóðfélagi verður
stjórnmálamönnum fyrst að
takast að tala fólk á sitt band
áður en þeim er falið umboð til
framkvæmda.
Iðulega á almenningur örðugt
með að greina i stjórnmálaum-
ræðum milli þess sem er skyn-
samleg rök og hins sem er
áróður einber. Veldur sá er á
heldur — og er ekki grunlaust
um að óhlutvandir aðiljar reyni
á stundum að villa um fyrir fólki
að þvi leyti.
Áróður
Áróður einkennist af þvi að
mál eru gerð einfaldari en þau i
rauninni eru. Hann miðast við
aö telja fólki trú um að aðeins sé
um tvo kosti að velja hverju
sinni: hvitt eða svart. Hann
miðar jafnframt að þvi að eigna
andstæðingi verri tilgang og
jafnvel minni mannkosti en efni
standa til. Og hann felst ekki
hvað sist i þvi að nota i sibylju
ónákvæm orð sem slegið er
fram og aftur og er ætlað
þannig að hafa áhrif á hugarfar
og afstööu fólksins. 1 þvi skyni
er það gamall siður skillitilla
áróðursmanna að rangtúlka orð
og rugla merkingu þeirra.
Vinstri þar —
og vinstri hér
Tvö slik orð eru hugtökin:
hægri og vinstri. Þau eru
upprunnin meðal Frakka, eru
næstum tvö hundruð ára gömul i
stjórnmálaumræðum og hafa
alla tið falið i sér næsta loðna
merkingu. Til að sýna fram á
hve ónákvæm þau eru má nefna
að.I Frakklandi sjálfu merkir
„vinstri” oftast það að vera
öfgafyllri en sjálfur
Kommúnistaflokkur landsins,
og var þetta orð þó jafnframt
notað um samfylkingu „vinstri-
aflanna” i siðustu forseta-
kosningum þar. í Sviþjóð tekur
þetta hugtak yfir hina rót-
tækustu I Jafnaðarmanna-
flokknum auk kommúnistanna,
en Komm únistaflokkur
Sviþjóðar hefur meira að segja
gengið undir nafninu „Vinstri
flokkurinn” opinberlega á siðari
árum. Ef athugað er hins vegar
hvernig Danir nota þetta ágæta
orö verður allt annað uppi á
teningnum, og er þess skemmst
að minnast að forystuflokkur
borgaralegra afla þar i landi
heitir Vinstri flokkurinn og
þykir Poul Hartling fremstur
vinstrimanna meðal Dana, en
miðflokkur milli Vinstriflokks-
ins og Jafnaöarmanna I Dan-
mörku heitir hvorki meira né
minna en Róttækir vinstrimenn.
Þætti vist mörgum Islendingi
nóg um slikar nafngiftir á
borgaralegum flokkum.
Merking orösins „vinstri”
meðal Islendinga miðaöist i
byrjun viö danskar samsvaran-
ir eins og eðlilegt má teljast, og
Jónas frá Hriflu átti manna
mestan þátt i þvi aö móta
vinstristefnuna I isienzkum
stjórnmálum.
það kom til mála við stofnun
Framsóknarflokksins að
flokkurinn yröi kallaður
„Vinstrimannaflokkurinn”, og
Jónas frá Hriflu visaði oft til
flokksins með þvi nafni sem
kunnugt er. Og i þessari
merkingu hefur orðið jafnan
verið notað á Islandi siðan.
Vissulega hefur merking þess
jafnan verið nokkuð óljós — eins
og ,,hægri”-hugtaksins lika —,
en þó kastar fyrst tólfunum eftir
að Alþýðubandalagsmenn fóru
að reyna að ná einhverjum
einkaeignarrétti á þvi, eins og
sænskir kommúnistar höfðu
áður gert. Nú eru Alþýðubanda-
lagsmenn að visu i miklum
vanda staddir þar sem gömlu
orðin þeirra eru orðin snjáð og
illaleikin og nafnaleitin áköf að
sama skapi, en tilraunir Þjóð-
viljans til að gefa orðinu
„vinstri” sænska merkingu eru
þó aðeins hugtakaruglingur i
islensku máli og gerðar i venju-
legum áróðurstilgangi.
Það sem sker úr
Hitt er annað mál að það eru
um fram allt önnur málefni og
önnur hugtök sem miklu meira
er um vert i þjóðmálum en
vinstri eða hægri. Það skiptir
miklu meira máli hvort menn
eru einstaklings- og auðhyggju-
menn eða jafnaðar-, samvinnu-
og félagshyggjumenn hvort
menn eru þjóðræknismenn eða
fylgja erlendum sjónarmiðum
og leppstefnu i utanrikis-
málum: hvort menn eru rikis-
einokunarsinnar i anda sósia-
lismans eða styðja frjálst þjóö-
fél. og lýöræöi: hvort menn
gangast upp i efnishyggju og
lifsgæðakapphlaupi eða viröa
trúarlega og siölega
menningararfleifö og loks
hvort menn vilja sundra kröft-
um þjóðarinnar i áróðurskarp
og flokkadráttu þegar mest
liggur við eða vilja samstöðu og
samstarfþegar vandi steðjar að
þjóðinni.
Trúir arfi
og hlutverki
Framsóknarmenn hafa meiri
áhuga á gerðum en orðum. Þeir
vilja standa við orð sin og hljóta
dóm eftir gerðum sinum. Um
fram allt vilja þeir stefna áfram
en ekki i krókaleiðum til
hvorrar handar, enda eru þeir
kjölfestan i islenskum stjórn-
málum eins og enn sannaðist á
slðasta hausti. Þeir eru
miöflokkur i þeim skilningi
orðsins að þeir eru i senn
andvigir auðhyggjunni og
einnig rikiseinokunarstefnu
sósialista, og að þeir vilja stuðla
að þjóðlegri samstöðu um verk-
efni og framfarir. En stefna
Framsóknarflokksins hefur
alltaf verið og verður vinstri-
stefna samkvæmt þeirri
merkingu sem það orð hefur
hlotið i islensku máli, og
Framsóknarmenn apa ekki er-
lendar flugur heldur eru trúir
arfi sinum og hlutverki.
Það er þvi engin mótsögn i
þvi falin að frjálslyndur
umbótaflokkur þjóölegra
félagshyggjumanna sé
miðflokkur og vinstriflokkur.
Slikt er alveg undir þvi komið
frá hvaða sjónarhorni menn lita
á málin. Hugtakabrengl úr
erlendum tungumálum og
annar orðhengilsháttur breyta
engu um vinstristefnu
Framsóknarflokksins i fortið.
nútið eða framtið.
JS