Tíminn - 04.06.1975, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 4. júni 1975
TÍMINN
9
Gamla gróðrarstöðin
Ctbreiðslukort grasmaðks 1961
Ingólfur Davíðsson:
Gróður og garðar á skerplu
Grasmaðkurinn hélt af stað i
„hungurgöngu” timanlega i
mai i vor. Ber mikið á honum i
Landsveit, t.d. á Galtalæk og
Skarði, og raunar viðar. Gras-
fiðrildið hefur verpt mikið i
fyrrasumar og púpurnar þolað
veturinn vel. Beitiland er sums
staðar rótnagað eftir maðkinn,
þ.e. mosamikið land fyrst og
fremst, það er gömul reynsla.
Undirritaður hefur fyrr á ár-
um skoðað maðkasvæði i Land-
eyjum og viðar. Gömul mosa-
mikil tún voru illa farin, en
blettir, sem á hafði verið borinn
foraráburður, eða annar öflugur
áburður, svo þeir voru i góðri
rækt og án verulegs mosa, —
þeir blettir sluppu við maðkinn
þá sem nú. Tún er og hægt að
verja bæði með áburði og með
skóflustungudjúpum skurðum,
ef maðkurinn skyldi beina för
sinni þangað af óræktarsvæðun-
um. En á viðáttumiklu haglendi
verður litið um varnir, það er
svo dýrt, að nota þar i miklum
mæli áburð og varnarlyf.
Varnarlyf eru að visu til sem
vinna á maðkinum, en úðaða
landið verður eitrað fyrir búfé i
2-3 vikur.
Snemma vors geta sinubrun-
ar gefið góðan árangur, ef sinan
þá er svo mikil, aðmosinnBviðni
duglega þegar henni er brennt.
En slikt er of seint i sumar.
Fuglar, einkum veiðibjalla,
hettumávur, kria og hrafn eta
kynstur af maðki, og gera að þvi
leyti gagn. Þeir rifa upp mosann
svo hann liggur i flögum
(„fuglamýs” sbr. ljámýs).
Nokkur hætta vetur verið á upp-
blæstri lands á maðkasvæðum.
Geir Gigja skordýrafræðingur
hefur manna mest rannsakað
grasmaðkinn hér á landi, sbr.
bók hans „Grasfiðrildi og gras-
maðkur á fslandi” 1961. Er
mikla fræðslu að finna i bókinni.
Grasmaðkur er ekki ný bóla
hér á landi. Hann er oft nefndur
i gömlum ritum á liðnum öld-
um.
Fullvaxinn grasmaðkur er
dökkleitur með sjö gulleitum
langröndum. Lindan-duft o.fl.
lyf hafa reynzt sæmilega gegn
honum á smáblettum. Mestan
skaða hefur grasmaðkurinn
gert bæði fyrr og siðar i Land-
sveit og V.-Skaftafellssýslu, en
hann er til um land allt. Sjá út-
breiðslukort úr bók Geirs Gigju.
Sérfræðingar frá rannsóknar-
stofnun-landbúnaðarins gera nú
tilraunir með áburðargjöf o.fl.
gegn maðkinum.
Heyrzthefur að stórfyrirtækið
Norsk Hydro hafi á prjónunum
áætlanir um álverksmiðju
innarlega við Eyjafjörð, t.d. á
Dagverðareyri eða Gáseyri.
Staðirnir liggja vel atvinnulega
og við flutningum, en þeir hafa
lika alvarlega galla.
Flestum eru i fersku minni
timi sildarbræðsluverksmiðj-
anna við Eyjafjörð. 1 hafgolu,
en hún er þarna mjög tið, lagði
ýldubræluna frá Krossanesi og
Dagverðareyri yfir Akureyri,
og langt inn i byggðir Eyja-
fjarðar. Mökkinn frá álbræðslu
myndi einnig leggja yfir Akur-
eyri og langt fram i Eyjafjörð.
Sagt er að norska fyrirtækið
telji mengunarhættu litla, en
varlega er sliku að treysta.
Munu flestir kannast við gamalt
spakmæli „Það er ekki kaup-
maður, sem lastar vörur sinar”.
Og hvernig er reynslan af verk-
smiðjum við fjarðarbotna i
Noregi og viðar erlendis? Jú,
hún er mjög slæm. Menn hugs-
uðu i fyrstu aðallega um nær-
tæka orku og góð hafnarskil-.
yrði, en gleymdu mengunar-
hættunni, eða voru blindir fyrir
henni.
Nú a.m.k. vita menn betur.
Fjarðarbotnar og dalir eru
hættulegustu staðirnir. Og ýms
fyrirtæki, bæði hér og erlendis
þybbast i lengstu lög við að setja
upp öflug hreinsitæki, þvi að
þau kosta oft mikla peninga. Má
hvarvetna lesa kvartanir um
þetta i útlendum blöðum og
timaritum. Island er enn þá til-
tölulega hreint land, en verður
það ekki lengi, nema fullrar
fyrirhyggju sé gætt.
Garðyrkjufélag Islands varð
nirætt 26. mai s.l. Til hamingju
siungi öldungur!
Áhrifarikustu hvatamenn að
stofnun félagsins voru þeir
Schierbeck landlæknir og Arni
Thorsteinsson landfógeti. „Voru
þeir landlæknirinn og landfóget-
inn mjög samhentir i þvi, að efla
garðræktina og skipa henni það
rúm, er henni bar meðal áhuga-
mála þjóðarinnar”, sagði Einar
Helgason, sem siðar var iengi
aðalmáttarstólipi félagsins.
Tilraunasvæði þessara
þriggja frumkvöðla voru þar
sem nú er Hressingarskála-
garðurinn við Austurstræti,
Bæjarfógetagarðurinn, þ.e.
gamli kirkjugarðurinn við Aðal-
stræti og gróörarstöðin við
Laufásveg. Flestar framfarir i
garðyrkjumálum má rekja til
garðyrkjufélagsins og starfs-
manna þess — og nyrðra til
ræktunarfélagsins. Siðar kom
svo garðyrkjuskólinn og gegnir
hann miklu nytjahlutverki.
Einnig sölufélag garðyrkju-
manna og nú er risin á legg stétt
garðyrkjubænda með tilkomu
gróðurhúsanna. 1 garðyrkju-
félagi Islands vinna áhugamenn
störfin ókeypis. Það er fremur
fágætt fyrirbrigði á vorum tim-
um, — kaupkröfuöldinni.
„Garðyrkjufélagið er þarfara
en þrir ráðherrar”, er haft eftir
gengnum, alkunnum skóla-
manni.
A nitugasta afmælisdag
félagsins voru tré og runnar að
laufgast.
j
Talið að fjöldi
ferðamanna
verði svipaður
og í fyrra
ASK-Reykjavik. Reiknað er með
þvi, að ferðamenn verði ekki
færri i ár en voru 1974, en þá
komu til landsins samtals 74.214
erlendir ferðamenn. Þeim hafði
þá fækkað frá árinu 1973 um
13.3%, eða um 11. þúsund einstak-
linga. Hlutfallslega varð fækkun-
in mest hjá þeim er komu með
skemmtiferðaskipum, en slikum
ferðamönnum fækkaði um 50%
frá árinu 1973, en farþegum með
flugvélum fækkaði um 7,5%.
Þetta kom fram I gær á fundi er
Ludvig Hjálmtýsson fram-
kvæmdastjóri ferðamálaráðs hélt
með blaðamönnum.
Bandarikjamenn voru árið
1974, 26.587 þúsund og hafði þá
fækkað um 9,9% frá 1973. Þjóð-
verjar voru 7.491 og fækkað um
7,3%. Sviar voru svo i þriðja sæti
með 5.348 ferðamenn og einungis
1,7% fækkun.
Þá kom einnig fram, að beinar
og óbeinar gjaldeyristekjur af er-
lendum ferðamönnum voru 7,3%
af heildarverðmæti útflutnings
landsmanna á vörum. Þetta þýð-
ir, að gjaldeyristekjur af ferða-
mönnum eru i þriðja sæti um
gjaldeyrisöflun, þegar miðað er
við útflutningsvöru. Af hverjum
ferðamanni, sem til landsins
kemur, fást um það bil 21 þúsund
krónur, en þá er ekki reiknað með
fargjöldum eða verzlun við fri-
höfnina eða Islenskan
Markað. Sambærileg tala
var árið 1973 kr. 13 þúsund.
Ludvig benti á að starfsemi
ferðamálaráðs miðaði ekki ein-
göngu við erlenda ferðamenn
heldur einnig við fslenzka. Innan
starfssviðs ráðsins, sem skipað er
átta aðilum frá hinum ýmsu
greinum ferðamála hér á landi,
er að skipuleggja aðstöðu fyrir
innlenda ferðamenn til dæmis á
hálendinu. En þarsárvantar betri
aðstöðu, svo sem skála eins og
Ferðafélag Islands rekur. Á veg-
um ráðsins hefur verið byggð
snyrtiaðstaða á Laugarvatni,
bætt aðstaða við Gullfoss og á
Þingvöllum.
Þá hefur ráðið með höndum
ferðamálasjóð, en honum er varið
til endurbóta og nýbygginga veit-
inga- og gistihúsa.
Á vegum ráðsins hefur farið
fram athugun til að nýta betur og
byggja upp aðstöðu á hálendinu. 1
þeim efnum naut það aðstoðar
bandarisks fyrirtækis, er starfaði
á vegum Sameinuðu Þjóðanna.
Tillögur fyrirtækisins voru að
mestu svipaðar þvi sem ráðið
hafðikomið fram með, þannig að
nú strandaði einungis á fjár-
magni sem ekki virtist fyrir
hendi.
Um bókanir á hótelum sagði
Ludvig, að hóteleigendur væru
bjartsýnir á sumarið. Fullbókað
væri yfir hásumarið, og augsýni-
legt að Island væri ákaflega vin-
sælt land til ferðalaga, þó að dýrt
væri fyrir flestar þjóðir. Hins
vegar væri óvist hvort flugvalla-
skatturinn ætti eftir að setja strik
i reikninginn.
Um ferðalög Skandinava til Is-
lands sagði Ludvig, að þau væru
sifellt að aukast. Bæði væru fund-
irá vegum ýmissa félaga æ fleiri
auk þess sem Færeyjaferjan nýja
ætti vafalaust eftir að auka
strauminn frá Norðurlöndunum
að mun. „Þessi bjartsýni er ekki
órökrétt þegar það er athugað að
1973 voru Skandinavarum það bil
38% af heildarfjölda ferða-
manna” sagði Ludvig að lokum.
Sýning d skipu-
lagi nokkurra
nýrra bæja í
Bretlandi
1 Byggingaþjónustu Arkitekta-
félags Islands að Grensásvegi 11,
eru nú til sýnis gögn og myndir úr
ferðalagisem nýlega var farið til
Bretlands á vegum Arkitekta-
félagsins til að kynnast skipulagi
nokkurra nýrra bæja — New
Towns — þar.
„New Towns” eru sjálfstæðar
smáborgir sem byggðar eru sam-
kvæmt sérstökum lögum frá 1946.
Síðan hafa verið reistar um 30
slikar. Þar eru reynd ýmis þau
nýmæli sem á döfinni eru i skipu-
lagsmálum, og þótt margt sé um
deildt af þvi sem þar hefur verið
gert er vist að þetta er þó ein
merkasta starfsemi á sviði skipu-
lagsmála i heiminum.
Sýning þessi er opin öllum sem
áhuga hafa á skipulagi, dagana
4.-6. júni kl. 13.00-18.00, að
Grensásvegi 11, i húsakynnum
Byggingaþjónustunnar.