Tíminn - 15.07.1975, Blaðsíða 7

Þriftjudagur 15. júli 1975.
TÍMINN
7
TÍAAINN HEIMSÆKIR BÍLDUDAL Texti og myndir: Þorgeir Örlygsson
Það er eins og íslendingar
séu haldnir gullæði
— segir Guðmundur Pétursson, sjómaður
RÆKJUVEIÐAR og vinnsla
rækjunnar hafa um langa hríft
verið einn heizti þátturinn i at-
vinnuiifi Bilddælinga. 1 vetur
voru gerftir út 14 rækjubátar frá
Bfldudal og þar eru starfræktar
yfir vetrartimann tvær rækju-
verksmiftjur.
Hins vegar rær ekki nema einn
vertiöarbátur frá Bildudal,
Andri, sem er 200 tonn. Guð-
mundur Pétursson er skipstjóri á
Andra. Andri hefur reyndar ekki
verift gerftur út siftan í vertlftar-
lok, þar sem útgerðarfélagift, sem
rekur bátinn, hefur ekki séft sér
fært vegna rekstrarörðugleika að
koma honum á veiftar aft nýju.
Auk þess var frystihúsið á Bildu-
dal lokaft um aillangt skeift vegna
rekstrarörftugleika, þannig aft
ekki hefur verift unnt að sjá bátn-
um fyrir is.
— Hvernig gengu linuveiðarn-
ar I vetur, Guðmundur?
— Þær gengu ákaflega illa, og
égheld, að mér sé óhætt að segja,
að Utkoman hjá okkur á Andra
hafi verið einna lökust af öllum
vestfjarðabátunum. Kjör linu-
sjómanna á Bildudal voru þvi
ákaflega léleg, við höfðum oftast
ekkert nema tekjutrygginguna,
sem er mjög lág.
Linubáturinn Andri hét áður
Viðey og var þá i eigu Einars
Sigurðssonar. Það var skipstjóri
hér á staðnum, sem brauzt I að fá
bátinn keyptan hingað, og hefur
hann verið gerður Ut af Sókn h.f.
án allra tengsla við rekstur
frystihUssins. Ég held persónu-
lega, að það sé ákaflega hæpið
fyrirkomulag, sem ekki henti hér,
að gera bátana Ut án tengsla við
frystihUsin, þvi að rekstur frysti-
hUss og útgerö báts eru óaðskilj-
anlegir þættir vegna sameigin-
legra hagsmuna beggja.
Ég er þeirrar skoðunar, að
bezta ráðið til þess að stuðla að
enduruppbyggingu atvinnulifsins
hér á Bildudal sé, að útgerð verði
hagað þannig, að hún verði á veg-
um þess aðila, sem rekur frysti-
hUsið. Einnig þarf stórlega að
endurbæta frystihUsið, sem er eitt
hið lélegasta á landinu og ákaf-
lega fráhrindandi vinnustaður.
— Nú hefur Andri ekki verift
gerður út siftan i ver.tiftariok. Þift
hafift þá væntanlega verift at-
vinnulausir siftan?
— Já. Þaft átti að koma bátnum
á troll, en einhverra hluta vegna
gat ekki orðið af þvi.
— Hvaft uröu margir sjómenn
atvinnulausir hér á Bíldudal, þeg-
ar útgerft bátsins var hætt?
— Þeir voru ekki svo margir
hér Ur plássinu, þvi að flestir sjó-
menn á Bildudal hafa verið á
rækjunni. Og þegar menn eru að
vinna á bát eins og Andra er litið
á þá sem eins konar fæðingar-
hálfvita að gera- að gefa sig i
þetta, vegna þéss hve þetta er
miklu þægilegra á rækjunni,. NU,
og þegar við^komum út á miðin á
bát eins pg Andra er enn litið á
■okkur sem hálfvita, og þá vegna
þess að yið skulum ekki vera á
skuttogara.
Þetta er auðvitað að mörgu
leyti ekki óeðlilegur hugsana-
gangur vegna þess, að rækjuveið-
arnar era miklu þægilegri vinna,
það er róið út á morgnana og
komið heim á kvöldin. Vinnudag-
urinn á linubátnum er hins vegar
snöktum lengri eða allt upp i 18 til
20 timar á sólarhring. Ég hef
sjálfur verið á rækju eina vertið
og veit þvi vel, að þetta er allt
annað lif.
— Rækjan hefur lengi verift
aftalþátturinn i atvinnulif inu
hérna?
— Hún hefur verið eins og
rauöur þráður i gegnum atvinnu-
lifið héma, allt frá þvi er ég kom
fyrst til Bildudals fyrir 14 eða 15
árum. Þá voru rækjubátar 4, en
eru nú orðnir 14. Það er auðvitað
skiptar skoðanir um það, hvort
þetta hafi verið okkur til góðs,
þessi einbeiting að rækjunni.
— Heldurftu kannski aft þetta
hafi tafift fyrir atvinnuuppbygg-
ingu á öörum sviftum?
— Það held ég varla. Það er
auðvitað alltaf hægt að kenna at-
vinnunni á hverjum tima um
niðurlægingu annarra þátta, en
ég veit ekki, hvort það er raun-
sætt.
— Skuttogari myndi breyta
miklu um atvinnuástandift
hérna?
— Við þurfum auðvitað að
vinna að þvi að fá eitthvað at-
vinnutæki hingað, sem getur
með öruggum og jöfnum hætti
aflað okkur nægilegs hráefnis til
þess að vinna úr, hvort sem það
er skuttogari eða eitthvað annað.
Ég hef oft sagt það áður og segi
það enn, að það er eins og við Is-
lendingar séum haldnir gullæði.
Við erum alltaf i sifelldum elt-
ingarleik við það, sem gefst vel
hverja stund. Skipum og tækjum i
landi er breytt fyrir milljónir ef
ekki milljarða, en við verðum að
gera okkur grein fyrir þvi, að
svona hröð uppbygging getur
farið út i það að verða alls engin
uppbygging, þegar upp er staðið.
— ÞU ert kannski einn af fáum,
sem ekki hefur mikla trU á skut-
togurunum?
— JU, jú, ég hef trú á þeinj.
Þeir eru atvinnutæki, sem okkur
vantar. Hins vegar veit ég ekki til
þess, að undirbúningur sé hafinn
að kaupum á slíkum togara, en að
þvi þarf tvímælalaust að stefna.
Þetta verður vitanlega fjár-
frekt fyrirtæki, en ef okkur tekst
ekki að nota eignarhlut okkar i
bátnum sem eins konar stökkpall
til þess að eignast togara, þá sé ég
Guðmundur Pétursson
ekki, hvernig það verður hægt
með öðrum hætti. Það er hins
vegar algjör forsenda komu tog-
arans,að frystihUsið verði endur-
bætt, þvi að vinnslugeta þess er
langt fyrir neðan það, sem eðli-
legt má telja.
— Þú ert sannfærftur um aft
Bfldudalur eigi framtift fyrir sér
sem útgerftarstaöur?
— Við Bilddælingar erum að
ýmsu leyti illa i sveit settir með
það að sækja á sjó, vegna þess
hve fjörðurinn er langur, sigling
frá bryggju og út á Kóp er um 15
sjóm. Þetta þýðir það, að ef við
leggjum af stað frá bryggju sam-
timis bát frá Súgandafirði, þá er
hann kominn hingað á miðjan
fjörðinn, þegar við komum út að
Kóp, og þá er tekið mið af þvi, að
hann fari beint vestur með, en
héma tekur það okkur þrjá tima
báðar leiðir að skila firðinum.
Við hjónin erum að byggja, og
þvi get ég ekki annað en veriö
bjartsýnn á það, að útgerð muni
eiga hér framtið fyrir sér, —
sagði Guðmundur Pétursson að
lokum.
Bildudalsflotinn vift bryggju. Stærsta skipift er Andri, sem hefur iegift i höfn sfftan um vertiðarlok.
Theodor Bjarnason, sveitarstjóri, Bíldudal:
AAilljónaskemmdir verða ór
hvert á bótaflota Bílddælinga
— vegna lélegrar hafnaraðstöðu í kauptúninu
þyrftum við fíeira fólk, svo að ég
reikna með, að við gætum veitt
um 30 til 40 manns atvinnu.
NU sem stendur er enginn bátur
geröur Ut á línuveiðar, en hins
vegar eru gerðir út nokkrir hand-
færabátar, sem sækja þurfa að
mjög langt. En þeir eru ekki stór-
ir, eitthvað i kringum 30 tonn.
— Hvaö um snurvoftina?
— Við erum með fjóra slika og
þeir hafa fiskað sæmilega miðað
við veður og fengið góðan afla,
fallegan kola. Um daginn var
staddur hjá okkur maður frá SH,
og sagði hann, að fallegasti kol-
inn, sem þeir fengju, væri frá
Bildudal og Patreksfirði.
— Hvaft veröur um Andra?
— Hann verður annað hvort
seldur eða leigður, en það er ekk-
ert ákveðið með það ennþá.
— Þú ert bjartsýnn á, aft hér
veröi hægt aft stunda frystihús-
rekstur vift sæmileg skilyrfti?
— Já, ef okkur tekst að koma
húsinu i það ásigkomulag, sem
æskilegt má telja, og samtimis
þvi að gera frystihúsrekstur að
aðalþætti atvinnulifsins, þá
verður hér ágætur grundvöllur
fyrir slikan rekstur.
Við Bilddælingar höfum mátt
þola það aftur og aftur að rekstur
fyrirtækja hefur alls ekki gengið
sem skyldi: Svartsýni er þvi orð-
inn mjög mikil meðal fólksins og
það er hrætt við að leggja fjár-
magn i fyrirtækin hérna. Mér
finnst það i sjálfu sér ekki óeðli-
legt, þvi að margir hafa tapað hér
stórfé með þvi að gerast þátttak-
endur I atvinnurekstrinum. Ef við
ætlum að halda áfram að bUa
hérna, verðum við að vera bjart-
sýnir og jákvæðir gagnvart upp-
byggingu frystihússins. Það þarf
að skapa aukna tiltrú fólks á þvi,
að frystihúsrekstur sé sá þáttur
atvinnulifsins, sem mesta fram-
tið eigi fyrir sér.
— Þó aft illa hafi áraft I atvinnu-
málum ykkar Bilddælinga þá er
mér sagt, aft hvergi sé myndar-
legra félags- og menningarlif en
hér?
— Viö getum i það minnsta
sagt, að hér hafi einhvers konar
menningarneyzla farið fram. Við
höfum ráðizt I það, nokkrir strák-
ar, að gefa út blað, sem við köll-
um Byltuna, og kemur það Ut
mánaðarlega i 140 eintaka upp-
lagi, sem alltaf hefur selzt upp. 1
blaðinu er fjallað um allt það,
sem snertir byggðarlagið. 1 þvi er
opinn dálkur og þar koma menn
fram með hugmyndir sínar, en
auðvitað verður hver einstakur
að standa fyrir þeim. Við birtum
hins vegar allt, sem fólk vill láta
hafa eftir sér á prenti.
1 vetur skrifuðum við t.d. um
það, að það gæti verið gaman, ef
fólk málaði hUsin sin i sérkenni-
legum litum, og nefndum við sem
dæmi um það heimsfrægan stað i
Danmörku, Brande, sem þekktur
er fyrir það, að húsin þar eru eins
og málverk á að lita. Þetta hafði
þau áhrif hér á Bildudal, að fólk
er nU farið að mála alls konar
málverk og teikningar utan á hUs
sin.
Leiklist hefur staðið hér með
miklum blóma og er það mest að
þakka formanni leikfélagsins,
Hafliða Magnússyni, sem samiö
hefur mörg leikrit.
— Málverkasýningar hafift þift
lika verið meft?
— Við efndum til málverka-
sýningar á 17. júni og komu þar
fram nokkuð sæmilegir málarar
frá Bildudal. Þetta var sölu-
sýning, alla vega keypti ég eitt
málverk. Aður áttum við Bil-
dælingar ágætan málara, sem vel
var þekktur, Bjarni Valdimars-
son, en hann er nú dáinn.
— Hvað er þá aft frétta af tón-
listarlifinu?
— Það hefur verið töluvert
vandamál hjá okkur. Á timabili
höfðum við hljómsveitina Faco,
sem gaf út plötu og var töluvert
þekkt. En siðan hún hætti hefur
rikt vandræðaástand i þessum
efnum, bæði hefur reynzt erfitt að
fá undirleik á dansleikjum og svo
I sambandi við kirkjukórinn. Hér
eru margir, sem vel geta leikið á
hljóðfæri, t.d. margir sjómenn, en
þeirhafa þvi miður litinn tima til
þess að sinna sliku.
— Eru fleiri listgreinar iökaðar
hér?
— Ekki nema þá ef vera skyldi
holdsins listir, en ég held ég fari
ekkert nánar út i þá sálma.
Bildudalur heitir kauptúnið vift
sunnanverftan Arnarfjörö og eru
ibúar þar um 400. Aftalatvinnu-
vegur þeirra er sjávarútvegur.
t>nr hafa rækjuveiftar verift
Theodór Bjarnason
stundaðar i ailmiklum mæli bæði
til niftursuftu og frystingar. Aftur
fyrr þótti fiskur frá Bildudal til
muna betri en annar fiskur,
sem veiddist vift islandsstrendur,
og var hann borgaður hærra verði
erlendis en almennt gerftist um
isienzkar sjávarafurftir.
Ólafur Thorlacius kaupmaftur
(1762-1815) er meftal athafna-
mestu ibúa Bildudals. Þótti hann
mikilhæfur maður og var einn
dugmesti athafnamaöur landsins
I sina tift. Varft hann t.d. fyrstur
manna til þess aö selja fisk héftan
beint til Spánar og haffti hann sér-
stakt skip I förum til þeirra flutn-
inga. Hann var og einn af frum-
kvöftlum þilskipaútgerftar á ts-
landi.
Pétur J Thorsteinsson (1854-
1929) cr þó sennilega sá maftur,
sem gert hefur garðinn hvaft
frægastan. Haföi hann meft hönd-
um umfangsmikinn verzlunar- og
atvinnurekstur á Bildudal. Þaft
var árift 1880, sem umsvif Péturs
hófust á staðnum. Lét hann gera
þar mikil mannvirki, svo sem
hafskipabryggju, vatnsveitu og
haffti gufuvél til þess aft draga
skip á iand. Var atvinnulif með
sérstökum myndarbrag á Bildu-
dal um aldamótin. Pétur var á-
kaflega framsýnn maftur, og það
á fleiri sviftum heldur en I at-
vinnumálum. Arift 1901 var t.d.
Þorsteinn Erlingsson skáld
fenginn til þess að gerast þar rit-
stjóri Arnfriftings, en ekki stóft sú
biaðaútgáfa nema eitt ár.
—oOo—
Theodör Bjarnason heitir
sveitarstjórinn á Bildudal. Hann
er ungur að árum, ekki nema 23
ára gamall. Auk sveitarstjóra-
starfsins gegnir Theodor starfi
framkvæmdastjóra Ræktunar-
sambands Vestur-Barð-
strendinga.en þaðfyrirtæki hefur
meö höndum umfangsmikla jarð-
vinnslu- og jarðræktarfram-
kvæmdir. Theodor hefur þetta að
segja um ástand atvinnumála á
Bildudal:
Bágborið ástand
atvinnumála
— Atvinnuástandið hefur veriö
fremur bágborið á Bildudal. Hér
hafa verið starfræktar tvær
rækjuverksmiðjur, sem veitt hafa
nokkuö mörgum atvinnu. Sæmi-
leg atvinna hefur verið i sam-
bandi við þessar rækjuverk-
smiöjur, en aldrei nein sérstök
uppgrip, tekjur oft fremur rýrar
og alltaf þó nokkuð um atvinnu-
leysi. Þá hefur verið rekið hér
frystihús undanfarin ár af fyrir-
tæki, sem hét Boði h.f., en segja
má, að i raun hafi frystihús-
rekstrinum aldrei veriö gefinn
nægilegur gaumur, þvi að aðal-
áherzlan hefur alltaf verið lögð á
rækjuna og vinnslu hennar. Þess
vegna kemur það á daginn, þegar
rækjuveiðarnar minnka og sölu-
tregðu fer að gæta á erlendum
mörkuðum, að i atvinnulif bæjar-
ins vantar ákveðna þungamiðju,
sem allir geta treyst á, sem sagt
frystihúsið.
Framhald á 19. siðu