Atuagagdliutit - 30.10.1969, Síða 2

»kalåtdlit kulturerput« -
OKalugiautivne radiukut autdlakåti-
neKartume „kalåtdlit kulturiat“ su-
naussoK Kanordlo ingerdlaneKarsima-
ssok avdlatdlo tamatumunga tunga-
ssut erKartorsimavåka, månalo tama-
tumunga tungatitdlugo naggatårutiga-
lugo erKartorniaraluarpara kalåtdlit
kulturivta Kanoritunera — uvdlumilo
„kulturimut** KanoK pissuseKartaria-
Kartugut (ataniartariaKartugut).
kalåtdlit kulturerput nunarssuarme
kulturinut „sångitsunut** imalunxt „Ka-
jangnartunut“ ilauvoK, måna pissu-
taussumik oKautigineKarsinauvdlune:
kulture tåuna „igdluinarsiortugame**,
tåssa pingortitarssup umassuinik pi-
gerigainik inussuteKarnermuinaK tu-
ngavdlune. tamånalo pissuteKarpoK
nunagissap Kanorituneranik.
taimatut oKarnera imaKa isumaKar-
figineKåsaoK kukussussoK autdlakåti-
tavnilo „kalåtdlit kulturiat“ OKarniv-
nut akerdliussoK. tåssanime OKautigi-
vara kalåtdlit piniartutut kulturiat
(kulture timimut tungassoK) måkuni-
nga igdluatungeKartoK, tåssa „aner-
sakut“: nuånårsaKatigigtarnerit åssi-
gingitsut, pinguartarnerit taimaeKa-
taitdlo. matumalo kinguningua OKau-
tigisavara sok måna kalåtdlit kultu-
riat „igdluinarsiortumik“ OKautigigi-
ga-
nunarput nunarssup suatungåninine
pivdlugo inuvfigiuminaitsuvoK, suju-
livtalo nunavtinik inulissartut ima „si-
visutigissumik** nunavtinitarsimanerat
matumångåinaK pissuteKarpoK: pi-
ngortitap KanoK-issusia pissusialo u-
massoKartitsiuarsimangmat. umassut
kisimik aulajangissusimåput aulaja-
ngissuvdlutigdlo — nunavta inoKar-
neranut. nuna ingminermine inussu-
tigssaKartitsingilaK.
kalåtdlit kulturia tåssa piniartup
kulturia, piniartup piniutigigsup pi-
niagagssaKarfingmiuvdlo kulturia. ka-
låleK piniartoK — Kåinamik piniutilik
— piniagkaminik piniartarfingminig-
dlo atarKingnigtorujugssuvoK. kultu-
rile tåuna piniagagssanik malerssui-
neruvoK, imåipoK: sume piniagag-
ssaeruvfingme åma kulture tåuna a-
torungnaertarpoK.
nunavta umassut inussuteKartitsi-
ssut nujuartuput, inungnut ersissut.
tamåna pivdlugo avatimingne umav-
figissamingnilo pissunut åssigingitsu-
nut malugssajassorujugssuput. uma-
ssut nujuartat sutdlunit piniapilung-
neKarneK sapertarpåt, taimailiartorne-
Kartarpordlo inuit amerdliartulerå-
ngata piniarnermutdlo atortorissat na-
lerKutut avdlanik taorsersorneKalerå-
ngata umassunik nujuartarniutigi-
savdlugit nalerKutingitsunik. taima
pissoKarnerup piniagkanik piniartar-
fingnigdlo atancingnigungnaerneK pi-
lersitarpå — tamånalo piniagkat „u-
massut nujuartut** artorpåt, taimailer-
nerdlo uvdlume puissaerussutauvoK.
nunavta ilå puissaerupoK — atortori-
ssatdlo tåmaKatåuput, atortut ima
pitsautigigaluartut umassunik angi-
nerpånik agdlåt (arferit) pissaKautau-
ssartut, tåmaKatåuput tamatumungar-
piåinaK — pingortitarssup umassui-
nik inussuteKarnermut — atortugssi-
augamik. KajaK pisatarigsorssuaK (pi-
niutinik) Kajantigsorssuarmigdlo inug-
talik puisséruvfingme atorférupoK „å-
ssiliåinångordlune“. — tamåssa sume
tamåne ikåne „Kéinat“ pisataerusima-
ssut silångoriartorussårput. — taimåi-
tumik puissiniarnermik kultureKaute-
KarneK kulturiuvoK KajangnartoK, i-
malunit sångitsoK.
puissiniarnermik inussutigssarsiute-
KarneK ikigtuinarnit siamasigsumilo
aitsåt iluaKutaussumik inussutigssar-
siutausinauvoK. uvdlumilume nunavta
ilåne sule taimåitOKarpoK. avdlane su-
le puisseKatsiartartune „tapertaugina-
lerpoK" — tapertarissaK pingårute-
KartoK pingitsorumaneKångitsordlo,
„kalålimineK" kalåtdlip sule piumassa-
rituarmago nunamine inunermut av-
dlanit nalerKunerussutitdlugo.
nunavta ilå sule puisseKarporme
puissiniarfiuvdlunilo, tamatumungalo
pissutaussoK månaunerugunarpoK, u-
kiume sikussarnera. taimailigångat
malerssorneKarungnaerdlutigdlo, pi-
ssorpalungmiutineKarungnaerdlutig-
dlo tipimiutineKarungnaertarput. si-
kussarnera kisime sule puisseKarfing-
ne nungutsailiuissulerpoK.
kalåtdlit piniarnermik kulturenau-
teKamerata (inussutigssarsiorneK i-
ssigalugo) ilumut Kajangnartuneranut
uvdlumikutdlume nunguneranut Kulå-
ne oKautigissåka ugpernarsautåuput —
agssortorniåinarneK ajornartut — i-
måingitsoK agssortorKunginavkit. pi-
niartunermigdlo kultureKauteKarsima-
nermut atortorisimassat uvdlumikut
katerssugausivingne åssigingitsune ka-
terssorneKarsiméput — Kujanarme!
„erKåissutigssatdlo" pingortarput sut
nungusimagångata, atorungnaersima-
gångata!
autdlarKåumut OKarama kalåtdlit
kulturiat KajangnartussoK igdluinar-
siortugame, tauva isumaga nalunai-
lfirdlara:
piniartunermik kultureKauteKarneK
„anersåkut kulturimik** igdluatunge-
Karaluarporme, taerigkavnik måkuni-
nga: nuånårsaKatigigtarnerit ilaitdlo.
kultureKautdle (kulturile) tåuna (a-
tautsimut issigalugo) åma imåituvoK:
piniartutut inunermut atavdluinar-
dlune åmalo nunagissap inuvfiginiar-
nåssusianut. kalåtdlit piniartup nå-
magisimavå anersåkut kulture „sivi-
uvdlumilo
kitsoK" (suliarssuarnik ilisamauteKå-
ngitsoK): oKaluasåt, OKalugtuat, iv-
ngernerit åssigingitsut, pinguautit. „si-
vi kitsumik" osarama una pingilara
kingornuteKåtårneKarnermikut kingu-
årigpagssuarne pigineKarnerat, imale
isumaKarpunga: kulture tåuna (aner-
såkut) piniartup inuneranut „angalåi-
nartussumut" nalerKupoK — sumitdlu-
nit autdlarnialeråine ingmikut Kano-
riliuseKarane nagsatårisinaussaK, su-
milunitdlo pivfigssame ingmikut Ka-
noriliuseKarane autdlartinariaK.
uvdlormut inussutigssaKarniardlune
ilungersorsimaneK „igdluatungilerne-
KartarpoK" Kungujungniutinik, inu-
nermut Kasuernartartunik, alikuser-
soKatigingnernik, timip ilungersorne-
ranut „avdlamut såsårissutaussunik",
kisalo pinguautinik. pinguautitdle ta-
måko ilait (sordlo agdlunåriaKåtårne-
rit) piniartunigssamut åma sungiu-
sautaussarput — tåssa „anersåkut*1 ig-
dluatungilissutauginaratik.
anersåkut kultureKarneK tåuna ti-
mikut kulturenarnertutdie Kajangnar-
tigalunilo sångitsigaoK — agdlåme åi-
parminit sule Kajangnarneruvdlune —
åiparminut „ikiortauginarame". pui-
ssiniarneK sule maKaissineKartuarpoK
— åipåle maKaissineKångilaK. taigdli-
ortuvtalunit eriniortuvtalo taimanlkut
taigdlioriauseK erinioriauserdlo soku-
tigingilait.
anersåkut kulture tåuna piniartu-
nermuinaK atorsimavoK, tamånalo
pivdlugo OKarpunga: kalåtdlit kultu-
riat igdluinarsiortussoK. taimåissuser-
mut nunagissaK aulajangissusimavoK
imaKalo ilåtigut avåmut atåssuteKå-
ngipatdlårneK.
anersåkut kulturip „erKåissutigssar-
tainik** angnertunerussumik katerssu-
issoKartariaKaleraluarpoK — OKautsi-
vut sule atornerine. ilisimatdK Robert
Petersen ilane agdlautigissamine ima
OKarsimavoK: uvdluinarne inuneK er-
Karsariauserdlo avdlångorångata åma
OKautsit avdlångortarput.
malungnarserérpoK piniartutut kul-
tureKarnermut OKautsit atortorpag-
ssuit tungassorpagssuitdlo erKaimané-
rukiartortut — avdlatut ajornartumik.
kisiåne katerssorneKarsinåuput tåmar-
tailivdlugit.
kalåtdlit kulturiåne avdlångoriartor-
neKalersimavoK inuiait avdlauvdlui-
nartut Kalåtdlit-nunavtinut tikiung-
mata. inuiaitdlo tåuko kulturimut nag-
satåvånut kalåtdlit kulturiat artor-
ssarpoK — avdlatut ajornartumik? ki-
serngoruput kalåtdlit inuiaKatigiussu-
sermingnut ilisarnautait pingårnerit
uko: OKautsivut — ilåtigutdlo atissat.
nålagkersuissuvut „kalåtdlit kultu-
riånik" tåmartailiumavdlutik igdler-
suiumavdlutigdlo neriorssuissut suna-
mitauva taimailiorniarpåt — ukungig-
pata OKautsivut OKautsivtalo pilersi-
tait? Kanoriliorumanerånik tusaru-
sungnarsigaluarpoK.
anersåkut kultureKautit sarKiimer-
Kigsinåunginerdlutik? ilåtigut ajorna-
runångilaK. pinguautit taimailineKari-
artorussårput åmalo ilåtigut nutå-
ngorsarneKardlutik. ivngertarnerit tai-
maeKataitdlo taimåissutsimingne sar-
KumerKingnigssåt (atorneKarKilernig-
ssåt) ilimanångilaK — avdlanit „taor-
serneKarput". OKalugtualiorneK sarKii-
merKigsinauvoK, kisiåne åma nutå-
ngorsagauvdlune. timikut kultureKar-
nerup (inussutigssarsiornerup) av-
dlångornerata tamåna pissariaKartiler-
simavå — tamanilume ingerdlaneK
taimåitarpoK. tamåkulo sarKiimerKig-
sinaunerinut (nutångorsagauvdlutik)
aula j angissusåput inuiaKatimingnik
Kanordlo ingerdlaniartariaKalernermik
påsingnigdluardlutik suliniartut.
kalåtdlit kulturivtine tåmartume i-
luatingnartoirångivigpa? någga, ilua-
tingnartoKarpoK, sordlo måkua: ator-
torissanik pårssivdluarneK, perKigsår-
neK, sungiusardluarneK (sujunertari-
ssaK anguniardlugo ilungersorneK) av-
dlatdlo. taimåineritdle kalåtdlinuinaK
tungångitdlat, nunarssuarme tamarme
inussutsimiput, uvdlumilo KanoK pi-
ssariaKartigissusiat inuiåussutsivtigut
sujulerssuiniartut nangmingnerdlo a-
VELKOMMEN
TIL
HOTEL AVIV
med
hyggelig bar og gode senge
Colbjørnsensgade 13
1652 København V
Telf. (01) 21 66 50
200 skridt fra S. A. S.
tordlugit inuiaKatimingnut sarKumer-
situartariaKarpait tikuartortuartaria-
Kardlugitdlo. uvagutdlo inussuserput
atarKiniaruvtigo sujulerssuissut utar-
Kinarnagit åma nangminérdluta ilu-
ngersordluta inuvfiginiartariaKarpagut
„inussusermit kingornutatut" iluating-
nartutut.
imatungajak OKartoKarsimavoK: kul-
turimik pilersoiråsagpat kulturimik
nungorKårtOKartariaKarpoK. — kultu-
rerput nungukiartorsimavoK, pingår-
tumik måna uvdluvtine. kulture av-
dla inunivtinilersimavoK, tamatigut-
dle nunavtinut nunavtinilo inunermut
nalerKutingitsoK. — nunavtinile (ka-
lålivtine) kulturimik pilersoKartaria-
KalerpoK. uvagutdlo uvdlumerpiaK i-
nussugut (nunavtine nangminerme l-
nugtaussugut) pissugssauvugut kultu-
rimik „Kanoritumik** nunavtine pi-
lersitseKatauniåsavdluta, nunavtinut
nunavtinilo uvdlume inuniarnermut
nalerKusinaussumik.
„kalåtdlit kulturerput** taimailinar-
dlugo Kimatdlugo uvdlume nunavtine
inussutigssarsiorneK (KanoK kulture-
Karnermut tungaviussartoK) erKartu-
låratdlardlara:
uvdlume nunavtine inussutigssarsi-
utit ukununga ingmikortisinauvavut,
pingårdlutik tungaviussunut: piniar-
tulut, aulisartutut savautiligtutdlo.
autdlartissutigilara piniartuneK, tå-
ssanilo emarsautigineruvara puissini-
arneK, amisa tunissag--siaussarnerat
pivdlugo. OKautigerérpara puissiniar-
neK inussutigssarsiutaussoK Kajang-
nartoK, sunalo pivdlugo Kajangnartu-
ssoK. tamåna Kangale ilisimaneKar-
poK, taimåitumigdlo piniartut Kanori-
liuseKarajugput inussutigssarsiutik ig-
dlersorniardlugo — piniagkatik pini-
artarfitigdlo atarKivdlugit.
inuit amerdlisinermikut piniagka-
nigdlo atarKingnigungnaernermikut
puissit nujugsivait. Kujanartumigdle
iluanårtumigdlo inussutigssat avdlat
sarKumersimåput, tåssalo aulisagkat.
piniagkat tåuko umassunit avdlanit
avdlauvdluinarput, tåssa „nujuartau-
natigdlo** amerdlasorssugamik. tai-
måitordlime ukiune kingugdlerne tut-
siutalerpoK åma tåuko ilåtigut „pinia-
pilungneKalersut", pingårtumik sårug-
dlit.
kujaterpiåne inussutigssarsiutit ila-
gilersimavåt savauteKarneK — inu-
ssutigssarsiut pisoKaK nutåjussordlo
— pingårtumik kangerdlungmiune.
inussutigssarsiutit puissiniarneK sa-
vauteKarnerdlo uvdlume imåiput: su-
mivfingne aulajangersimassunmaK i-
ngerdléneKarsinåuput åmalo inussu-
tigssarsiutaunigssamigtut kigdleKar-
dlutik. sordlo: avangnåta silå savat
saperpåt, tamånalo pivdlugo savaute-
KarneK avangnåne inussutigssarsiutau-
sinéungilaK, åmalume Kalåtdlit-nunå-
ta KerKane. kujatånilo savauteKarneK
åma ingmine kigdleKarpoK, nunap Ka-
norissusia pissutauvdlune. savaute-
Karfitdlo imåiput kigdleKångitdluinar-
tumik savauteKarfiusinaunatik. tåssa
pingortitarssuaK nangmineK kigdlili-
VOK.
taimatut ipoK puissiniarnermik i-
nussutigssarsiuteKarneK tapertaKar-
nerdlo. kujasingnerussume kujaterpi-
ånilo puissaerusimavoK, taimågdlåt
upernalernerme natserssuit tåkutar-
nerat sule tapertarineKardlune pingit-
sorneKarsinaunanilume. avangnåta tu-
nuvdlo ilå kisimik puisseKarfiulerput,
tamåkule ilåne ama akugtortikiartor-
put. inoKarfit ilåinåine aussaK ukior-
dlo inussuteKartitsiput, amerdlaneru-
ssunile tapertåinångorput, pingitsor-
neKarsinåungitsutdle. oKarérnivtutdlo
ukiume sikussarnera puissaerutingi-
nermut anginerussumik igdlersutau-
lerpoK.
åipåtigutdle: sikussarnerata (issig-
tarnerata) avangnå avdlanik inussu-
tigssarsiorfiujungnaersipå — avang-
narpiå puissiniarnermik inussuteKar-
fik aulisagarigsorssungingmat, Kalera-
lingniarnerup saniatigut. Kaleraling-
niarnerdle inoKarfit ilaine ukiune ki-
ngugdlerne pingåruteKalersimavoK.
inussutigssarsiutit puissiniarneK sa-
vauteKarnerdlo ingmingnut igdlersor-
sinåungitdlat. savat nujuitsuput i-
nungnit nåkutigineKardlutik (isumagi-
neKardlutik) amerdliartorsinaussut, pi-
ngortitardle kigdlilivoK KanoK amer-
dlatigissunik peKarnigssamut. akerdli-
anik: puissit nujuartuput, téukuale
uvdlumikut igdlersorneKalerput pi-
ngortitap Kanorissusxnånit.
aulisarneK avdlauneroKaoK tåuku-
nånga taerigkavtinit. Kalåtdlit-nu-
navta ilå ima aulisagaKartigisimavoK
inussutigssarsiutine pingårnerssauler-
simavdlune, sujunigssamilo kisime a-
nginerussumik isumavdluarfigineKar-
dlune. misigssuissamertigutdle påsi-
neKarpoK Kalåtdlit-nunåne sinerissa-
me aulisagkat åma malugtajassorujug-
ssussut imap Kanorxssusiata avdlå-
ngortarnerinut — nigdlernerulerner-
mut kiangnerulernermutdlunit.
taimåitumik ukiune kingugdlerne
aulisarfigssatut isumavdluarnartoicar-
nerussutut OKautigineKartualersoK tå-
ssa avatå. avaterput inuiaKatigigpag-
ssuarnit aulisarfigineKarpalugpoK. —
piumassunit KanorssuaKl
naitsumik OKautigerKigdlugit: sa-
vauteKarneK puissiniarnerdlo unang-
migdlerdlune inussutigssarsiutausi-
nåungitdlat — ikigtuinarnit sangmi-
neKarsinåuput iluaKutigineKarsinauv-
dlutigdlo. aulisarneK unangmivfiusi-
nauvoK — nunane aulisarfiussune.
savauteKarneK, puissiniarneK — ta-
ssanilo ilånguniarpara rejerniarneK,
aulisarnermit avdlamit avigsårtitdlu-
go — ingmingnut igdlersorsinåungit-
dlat — åma unangmigdlerdlune inu-
ssutigssarsiutausinåungitdlat (taimåg-
dlåt taimåitumik inussutigssarsiute-
Kartup atordiuaivdlunilo sipårsinau-
neragut). tamåna ingminei’mine ima
piumassaKalerpoK: igdlersorneKarnig-
ssamik.
savauteKarnerdle ilåtigut ingminxit
igdlersorpoK imailivdlune: kinalunit
OKardlunilo savauteKalersxnåungina-
me, savauteKarfigssaK angnikitsui-
naungmat autdlartiniarnermilo ani-
ngaussat amerdlasut atortariaKardlu-
tik (åmame avdlane taimåikaluartoK).
puissit taimåingitdlat. umavfeKar-
put kiavdlunit ujardlugit piniarfigisl-
naussånik. uvdlumilo tutsiutalerpoK
ungasigdluinartumit agdlåt puisseKar-
fingnut ornigutOKartalersoK — pujor-
tulérarssuit. — nalerKutdlunilo pissu-
sigssamisordluinarsimavoK piniartut
nåmagigtaitdlioi-nerat — atortunik pu-
issiniarnermut nalerKutingitsunik på-
sissatdlo tungavigalugit nujugtitsi-
ssartunik atortoKardlune piniartoKa-
rångat.
kommunip nangmineK iluane pini-
agkanik igdlersuiumavdlune åssigi-
ngitsunik KanoriliuseKartoKartarpoK,
uvdlumikutdlo pivfigssångorunarpoK
Kalåtdlit-nunavtinut tamarmut ator-
tugssanik maleruagagssaliusavdlune,
puissit nungutsailineKarnigssånik su-
junertaKartumik. sordlume taitsiaré-
riga: uvdlume angatdlatit inugaeru-
put, pingårtumik upernarångat. pini-
artut piniarfé ilångutdlugit, puissit-
dlo erKigsisimårfé (puisseKarnermik
nungutsailiuissut) orningneKartaler-
put — inungnut ornigissunut (pujor-
tulérarssuarmiunut) iluai-cutaussu-
lningme — piniartorpagssuarnutdle a-
joKutaussumik.
puissit erKigsisimårligssuisa ilagigu-
narpåt — åssersutiginardlugo: K’i-
mugseriarssuaK. tåunalo pujortulérar-
ssuarnik piniariarfigineKartalerpat
puissit erKigsisimajungnåisåput akug-
torsiartulerdlutigdlo. tamåna inerter-
KutigineKartariaKarpoK.
oKautsimik taimåitumik tusardlutik
iluaringningitsut amerdlésaKaut, må-
kuninga igdlersuteKarumésavdlutik:
kivfåungissuseKai'pugut — naKisima-
neKarata inuvugut (imaKa tåssa demo-
krati), tamånalo pivdlugo piumassav-
tinik iliorsinauvugut.
naKisimaneKarane Kanordlunit ilior-
sinauvdlune inunerup isumagigunå-
ngilå una: ingminuinaK autdlutdlune
pingårtitdlunilo, avdlatdle inussutig-
ssarsiuteKarnerånik akornusersuineK,
taimailiornigssaK nangmineK sujuner-
taringikaluaråinilunit. naKisimaneKa-
rane pisinautitauneK savauteKarner-
mut, puissiniarnermut sinei'iangmilo
aulisarnermut (rejerniarneK) erKar-
sautigineruvdlugo) atorneKarsinåungi-
laK, inussutigssarsiutinutdle tåukunu-
nga tungatitdlugo ima isumaKarti-
tariaKardlune: avdlat inussutigssarsi-
uteKarnerånik atarKingningneK.
puisseKarfit piniartututdlo sule pi-
niarfit avdlanik inussutigssarsiorfilug-
tut ataricineKartariaKarput, tamånalo
ima isumaKax'poir: avdlanik inussu-
tigssarsiutilingnit — taimatutdlo inu-
ssutigssarsiuteKarnermingnit nåmag-
tumik napatitaussunit — inimigine-
KartariaKarput.
tamåkuninga ingminérineKarpat a-
jornartorsiutit ajorsiartorussåsåput.
tamåna pinavérsårtariaKaraluarpoK.
rejerniarneK (Diskobugtime åsser-
sutigalugo) Kivialåriartigo erssaring-
nerussumik påsissutausinauvoK — ta-
månalo pivdlugo igdlersortariaKartu-
nut llångupara: uvdlume Diskobugti-
me rejerniarneK ingerdlavdluarpoK —
sule. taimatut OKarama ima isuma-
Karpunga: rejerniat pissaKartarput i-
ma kinguneKartumik — akilersuiner-
tik ingerdlåsinauvdlugo. kisiåne Di-
skobugtip tamånilo uvdlumikut suliv-
figssuit pujortulérKat rejerniat kig-
dleKångitsut artorpai. rejerniat amer-
dliartortitdlugit — amerdliartuinartit-
dlugit, sulivfigssuitdlo tåukuinautit-
dlugit rejet pissat kigdlilersorneKari-
artuinåsåput ima kinguneKartumik:
rejerniat aningaussarsiait migdliartu-
såput — angatdlatinut, atortunut, ig-
dlunut avdlanutdlo akilersuineK artor-
narsiartusaoK — arsåringningneK —
ajornartorsiutit agdliartuinåsåput.
uvdlume ajornartorsiorpatdlångineK
igdlersorneKarniardle — ajornartorsi-
utit isumaitdliornikut agdliartortinar-
nagit.
kalåtdlit kulturiata ilå — piniar-
fingnut atarKingningneK — atortu-
ngorKingniardle — nutåmik matumi-
nga ilivdlugo: „sigssap kultureKautau-
simanera" uvdlumikut sume ajornar-
sivfiane „avatåta kulturianik** taor-
serdlugo.
tangneruYOK
mamarneruvdlunilo
-akisunerungilaK
Otto Sandgreen.