Atuagagdliutit - 13.12.1994, Blaðsíða 13

Nr. 96 • 1994
13
Éa ap'Op'c/é/'a É/C
GRØNLANDSPOSTEN
Akileraaratitigut isertitat
arsaanneqartaiissanerlutik
- Suliassat aningaasassaqartariaqarput. Taama kommuneni iluarsaartuu-
seqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaani allassimasoqar-
poq. Suliassaqarfiilli inuiaqatigiinnut pingaaruteqarluinnartut nussunneqa-
lerpata imaanaanavianngilaq
NUUK(JB) - Namminersor-
nerusut kommuneqarfiillu
missingersuutit tungaagut
suleqatigiinnerulerumapput,
ukiunili aggersuni akileraar-
utitigut isertitaqameruler-
ngusaattoqartarnissaa ilima-
narpoq. Suliassaqarfiit inui-
aqatigiinnut pingaarutillit
nuunneqassagaangata missi-
ngersuutit pillugit ataatsi-
miittarnerit oqalliffiulluar-
tunngorumaarput. Ataatsi-
miinnemimi taakkunani ani-
ngaasat suliassaqarfinnut
sorlernut tutsinneqartassa-
nersut illuatungeriit oqaluu-
serisartussaavaat isumaqati-
giinniutigalugit.
Anguniagassatut oqaatigi-
neqarnikuuvoq, »suliassat
aningaasassaqartinneqartas-
sasut«. Tassa imaappoq, su-
liassat suulluunniit nammi-
nersornerusunit kommune-
qarfinnut nuunneqaraangata
aningaasanik aatnma ilaqar-
tinneqartassasut. Tassa tun-
ngaviatigut aalajangersakkat
taamaapput, kommuneqar-
finni iluarsartuusseqqinnnis-
samut ataatsimiititaliarsuup
isumaliutissiissutaani, ina-
tsisartullu ukiaq manna a-
taatsimiinneranni taanna aa-
lajangersagaq arlaleriarlugu
taallattaarneqartarpoq. Suli-
assat aningaasassaqartinne-
qassapput.
Maannali oqaatiginngit-
soortariaqanngilaq. Tassa
suliassat arlallit kommune-
qarfinnut nuunneqaratik nu-
natsinni qullersanut nuunne-
qartartussaammata, nuussi-
nermullu tunngatillugu ma-
littarisassat assigiimmata
taava kommuneqarfiit suli-
assanut ingerlatsinerminnut
aningaasat atortarsimasaat
namminersornerusunut
nuuttariaqalertassavaat.
Tamassuma pisariuleratar-
sinnaaneranut pissutaasoq
tassaavoq kommuneqarfiit
suliassarpassuisa ilaat Nam-
minersornerusunit tapiissuti-
nit isumagineqarneq ajor-
mata, isumagineqartarlutilli
kommuneqarfimmut akile-
raarutitigut, taakkualu kom-
muneqarfiit annaarusungil-
luinnarpaat.
Periuseq
Qanorli ilillugit aningaasat
nuunneqartassappat? AG-p
økonomidirektøri Peter
Bech aperaa qanoq iliorto-
qartarnersoq, taannalu aki-
voq tamanna pisariitsumik
pisartoq imaluunniit pisin-
naasariaqartoq.
- Tamassuma tungaagut
nunarput misilitagartuuju-
voq, Peter Bech oqarpoq
nangillunilu, soorlu danskit
naalagaaffianit Namminer-
sornerullutik Oqartussanut
nuussinerpassuit eqqarsaat-
igalugit, kingullermillu
1992-mi napparsimmave-
qarnerup nuunneqarnera
eqqarsaatigalugu. Sulias-
saqarfik ataaseq nuunneqa-
raangat ataatsimut tapiissutit
nuunneqaannartarput nuun-
neqartumut aningaasaliissu-
taasimasut amerlaqataat.
Namminersornerullutik
Oqartussat taamatorluinnaq
iliussapput, soorlu kommu-
neqarfiit suliassaqarfinnik
namminersornerusuneersu-
nit tigusisarnerattut. Tassa
taamaaliortoqartassaaq suli-
assat kommuneqarfinnit
namminersonerusunut uter-
tinneqaraangata.
Ineqarnermulli akisus-
saaffiup nuunneqarneranut
atatillugu aningaasatigut si-
unertatigut iluatsitsisoqar-
pallaarsimanngilaq. Inissiaa-
tileqatigiiffiup INI-p illua-
nut saappat ineqarneq isu-
magilertussaavaa, soorunali-
mi siunertaalluni aningaa-
sattaaq malinnaassasut, ki-
sianni taama pisoqanngilaq.
Kommuneqarfiimmi ima
aningaasarliortigaat allaat
namminersomerusut kom-
munenut tapiissutigisarta-
gaat - ineqarnermut tunnga-
titat - nuussinnaajunnaarsi-
mallugit. Tamanna pissute-
qarpoq ukiut ingerlaneranni
kommuneqarfiit aningaasat
taakkua atugassarisaanngi-
tsunut atorsimammatigit. A-
serfallatsaalineq ilaginnar-
neqarsimavoq, aningaasallu
tamatumunnga atorneqartus-
saagaluit, allanulli atorsima-
saat, kommuneqarfiit pin-
ngitsoorsinnaanngilaat.
Kommuneqarfiit aningaa-
sarliornerat patsisigalugu
namminersomerusut akuer-
sissutigiinnartariaqarsima-
vaat suliassaqarfinnut nuus-
sinermut atatillugu piumasa-
rineqartumit aningaasat i-
kinneralaarsuit malinnaatin-
neqartariaqartassasut.
- Kisianni siunissami taa-
maaliortoqartassangilaq! ø-
konomidirektør Peter Beck
oqarpoq.
Oqallittoqassagunaqaaq
- Siunissami suliassaqarfiit
nuunneqarneranut atatillugu
aningaasartassaasa amerlas-
susissaat pillugit arlaatigut
isumaqatigiinngittoqartarnis
saa ilimanarluinnaraluartoq,
kissaatigaarput ineqarner-
mut nuussunermi ittutut pi-
soqaqqis'sanngitsoq.
- Suliassaqarfiit suut eq-
qarsaatigaagit?
- Kommuneni iluarsartuu-
seqqinnissamik ataatsimiiti-
taliarsuup nunatsinni atuar-
feqarfiit nutaamik aaqqissu-
ullugit pilersaarutai siunis-
sami piviusunngortinniar-
tussaavagut, Peter Bech o-
qarpoq. - Naluneqanngitsut-
ut siunertarineqarpoq atuar-
feqarfiup aqqissuunneqarne-
ra Namminersornerullutik
Oqartussanik qitiusumik i-
sumagineqassasoq. Tassa i-
maappoq aningaasat atuar-
feqarfinnut atorneqartartut
kommuneqarfinnit landskar-
simut nuunneqartariaqassap-
put.
- Surtik ajornartorsior-
toqalersinnaava ?
- Tamassuma tungaagut a-
jornartorsiortoqartariaqan-
ngikkaluarpoq, kisianni ili-
manarluinnarpoq naatsor-
suutigissallugu, aningaasat
qassit kommuneqarfinnit
namminersunerusunut isu-
maqatigiissutigineqanngin-
neranni oqalittoqartassaqi-
soq, Peter Bech oqarpoq.
- Imaakkamimi, kommu-
neqarfiit ataasiakkaat assi-
giinngitsutigut atuarfeqarne-
rmut aningaasaliisarsimap-
put. Ilaalli namminersorner-
usunit tapiissutit kisiisa isu-
malluutigisarsimavaat, allat
kommunemut akileraaruti-
tigut aningaasarpaaluit ator-
tarsimalugit. Tassalu taak-
korpiaassasimapput isuma-
qatigiinngittarnissanut patsi-
saajumaartussat.
- Uagut paasinninnerput
naapertorlugu taava pisari-
aqassaaq aningaasat kom-
muneqarfiit atuarfeqarfinnut
atorsimasaat nuunneqarnerat
- aamma kommuneqarfiit
namminneq aningaasaatigi-
galuarpatigilluunnit. Taa-
maanngippat atuartitaaneq
ataatsimut isigalugu kingua-
riaratarsinnaavoq.
- Tassa imaappoq, atuar-
feqarnermut tunngatillugu
tapiissutit kommuneqarfiit
utertittariaqassavaat, nam-
minneq aningaasaliissutigi-
umaakkatik ilanngullugit.
Taava imaassanngila kom-
muneqarfiit ilaasa allat a-
kiliuttariaqalissagaat?
Siunissami atuarfe-
qarfimmut aningaasaliissuti-
gineqartartussat qanoq ag-
guataarneqartarnissaat apeq-
qutaalluinnarpoq, soorlu o-
qareersunga, oqalisaaloo-
rumaarput. Pisariinnaviaru-
nanngilaq naak suliassat a-
ningaasassaqartinneqartar-
nissaannik isuma paasiumi-
narluaraluartoq.
Suliat ajomakusoortut
Kisiannili suliassanik alla-
nik ajomamerujussuaqar-
poq, sulianilu taamaattuni
suliassanik agguataarineq
qanoq ingerlanneqassaner-
soq naatsorsoruminaattaqa-
luni. Assersuutigalugu so-
raarnerussutisiaqalernis-
samut ukiussarititaasoq 60-
iniit 63-inut qaffanneqarnis-
saa pinngitsuugassaanngi-
tsunik kinguneqarsinnaavoq,
kingunerisassaalu kommunit
Namminersornerullutillu O-
qartussat akunnerminni ag-
guaassinissaanut pingaarute-
qartussaallutik.
Soraarnerussutisiaqalernis
samut ukiussarititaasut qaf-
fannerisigut utoqqaat amer-
lanerusut sulisiinnarneqar-
nissaat kissaatigineqarpoq,
60-illi inorlugit ukiullit suli-
assaqartinniarneqarnerat a-
jornarnerulersussaalluni.
Taamaalillunilu soraarnerus-
sutisiallit sipaarniarfigine-
qassapput, kisiannili suliffis-
saqanngitsut tapersiiffigine-
qartartussat amerlanerulis-
sallutik. Tapersiissut taanna
kommuninit akilerneqartar-
poq, landskarsillu soraarner-
ussutisiallit aningaasarsias-
saat akilertarpai. Taamaalil-
luni ukiunik qaffaanermi
kommuninut aningaasartuu-
tissat amerlanerulersussaap-
put.
- Aningaasartuutissat a-
merlinerisigut aningaasanik
kommuninut nuussisoqassa-
va?
- Aap, taamaaliortoqas-
saaq, paasiniapiloornarsin-
naavorli, Peter Beck oqar-
poq. - Kingunerisassai naa-
tsorsorneqartussaapput, kisi-
annili soorunami qularnar-
sinnaallutik.
- Qujanartumik isumasi-
oqatigiisitsisoqartussaavoq,
tamatumalu nassatarisaanik
naliliiniarnerit ajornanngin-
nerulissallutik, Peter Beck
nangippoq. - Namminersor-
nerullutik Oqartussat kom-
munillu missingersuutinik
suleqatigiittalernissaat ajor-
nartorsiuterpassuit taamaat-
tut aaqqinniarnerini - ilami
suli arlaqarnerusunik aaqqii-
niarnermi - atortorineqarlu-
arsinnaalissaaq.
Nunatsinnut akileraarut
appassava?
Kalaallit Nunaanni kommu-
nit aningaasaqarnermikkut
siuaallassimagaluartut sin-
neqartoortarsimagaluartullu
kommunit kattuffiata KA-
KUKOKA-p naatsorsuinera
tunngavigalugu kommuni-
nut akileraarutit - taamaalil-
lunilu innuttat ataasiakkaat
ataatsimut akileraarutaat - u-
kiumut procentip affaanik
qaffattariaqalissapput. Kisi-
annili kommunit arlallit
kommunimut akileraarusii-
sarnermi killissarititaasoq
qanittuararsuanngoreerpaat,
kattuffiullu siulittuutai eq-
quutissappata killissarititaa-
soq piffissap sivikitsup i-
ngerlanerani qullartariaqas-
saaq.
Tamannali politikerit siu-
nertarinngilaat, tassa nuna
tamakkerlugu politikerit
kommuniniluunniit politi-
kerit. Nuna tamakkerlugu
politikkimik sammisaqartut
tassaapput naggataagut pi-
suutinneqartussat kiisalu su-
miiffinni ataasiakkaani po-
litikerit akileraarusiinissa-
mut aalajangiisartuugamik
aamma pisuutinneqassallu-
tik.
Lars Emil Johansen inat-
sisartut ataatsimiinneranni
oqarpoq akileraartarneq qaf-
faaffigineqassanngitsoq - ta-
manillu oqaaserisai isum-
aqatigineqarput. Taamaak-
kaluartorli kommunit siunis-
saat taareeqimmat qanoq i-
lilluni tamanna ilumoortin-
neqarsinnaava. Ukiumut nu-
natsinnut akileraarutip pro-
centip affaanik appartin-
neqartarnissaa naatsorsuuti-
gisinnaanerparput - massak-
kummi kommunit Nammi-
nersornerullutik Oqartussat
suliassaataasa ilaannik tigu-
sereerput?
- Tamanna naatsorsuuti-
gineqarsinnaagunanngilaq,
Peter Beck akivoq. - Siuller-
mik kommunit annertuumik
allanngortiterivigineqartari-
aqassapput. Kommunini ilu-
arsartuusseqqinnissamut a-
taatsimiititap isumaliutissi-
issutaani allatut ilusilersui-
sinnaaneq kommunillu a-
kunnerminni annertunerusu-
mik suleqatigiissinnaanerat
ammaanneqarput. Aningaa-
satigut kingunerisinnaasai
suli ilisimallualinngikkalu-
arlutigit kommunit allan-
ngortiteriffiginiagaasa ani-
ngaasatigut iluanaaruteqarfi-
unissaat anguniarneqarpoq,
taamaalillunilu kommunini
aningaasaqarnikkut ineriar-
torneq massakkut ingerlan-
neqartoq allanngortinneqar-
sinnaalluni.
- Ilumoorpoq, Peter Beck
oqarpoq, - kommunit Nam-
minersornerullutik Oqartus-
sanut naleqqiullutik ani-
ngaasaqanikkut eqqorumi-
narnerusarmata, tamatumun-
ngalu peqqutaavoq isertitaa-
sa amerlanersaat akileraar-
utitigut isertinneqartarnerat.
Aningaasaqarnikkut artor-
nartorsiulernermi kommunit
isertitaat annikinnerulertar-
put aningaasartuutillu, soor-
lu suliffissaalcqisunut ta-
persiisarnikkut amerlaneru-
lersarlutik. Namminersor-
nerullutik Oqartussat eqqo-
ruminarpallaarneq ajorput,
Danmarkimiimmi ataatsi-
moorussamik tapiissutaasar-
tut qularnaarissutaasarmata.
Kommuninut akileraarut
Qanormi isilluta kommuni-
nut akileraarutip qaffanne-
qarnissaa pinngitsoorniar-
sinnaavarput?
- Kommunit aningaasa-
qarneri isumannaallisaaffi-
gineqarsinnaasuugunik ilu-
aqutaassagaluarpoq, ilaati-
gullu kommunit aningaa-
saqarneri isumannaallisaaf-
figineqarsinnaapput sulias-
saqarfiit eqqoruminarnerit
kommuniniit Namminersor-
nerullutik Oqartussanut nu-
tsernerisigut, Peter Beck a-
kivoq. - llaatigut inuiaqati-
giinni suliassaqarfiit assi-
giinngitsut, illoqarfinnut a-
ningaasaqarnikkut sunnerti-
anerusunut nutsernerisigut
Namminersornerullutik O-
qartussat ikiuullutik aallar-
tereerput.
Peter Beck ilassuteqarluni
nassuiaavoq kommunit aam-
ma Namminersornerullutik
Oqartussat missingersuuti-
tigut suleqatigiilernerisa
nassatarisinnaagaa, missi-
ngersuutit isumaqatigiissu-
tillu oqallisigineqartut tun-
ngavigalugit akileraarutinik
qaffariaqqinnginnissap pi-
sussaaffiulernissaa aammalu
missingersuutit qaangerna-
veersaarneqarnissaat. Kii-
salu arlaannik pissuteqartu-
mik ilimagisamit kommunit
atugarissaarnerulersimappa-
ta akileraarutinik appaanis-
saq pisussaaffiusariaqaralu-
artoq oqaatigaa.
- Kisiannili ingerlallu-
artoqalissappat Namminer-
sornerullutik Oqartussat ap-
paasinnaappat?
Atuisartut akiliutaat
appartariaqarput
- Isumaqarneruvunga taa-
matut ingerlalluartoqalissap-
pat iluanaarutit assigiin-
ngitsorpassuartigut atuisar-
tut akiliutaannik appaanissa-
mut atorneqartariaqartut -
tassaasinnaapput angallan-
nermut assartuinermullu a-
ningaasartuutit, ineqarner-
mut akiliutit ilaallu ilan-
ngullugit. Ajoraluartumik
taasakka annertuallaanik a-
ningaasartuuteqarfiusarput,
tamatumalu nassatarisaanik
inuussutissarsiutinik inger-
lataqarneq avammullu tuni-
niaanermi unammillerneq a-
jornartorujussuupput.
Aningaasaqarnermut ineqarnermullu naalakkersuisoq Emil Abeisen ulluni makkunani ula-
pippaloqaaq, taassumali direktøria Peter Beck oqaluttuarpoq, kommuneqarfiit suliassaqar-
finnik namminersonerusunut nussuilerpata aningaasartaat ilannguttassagaat.
Landsstyremedlem Emil Abeisen har meget travlt for tiden, men hans direktør, Peter Beck,
kunne fortælle, at kommunerne skal »binde penge i opgaverne«, når de sendes tilbage til
hjemmestyret (Ass./foto: Knud Josefsen).