Atuagagdliutit - 29.05.1997, Blaðsíða 9

Nr. 40 • 1997
9
GRØNLANDSPOSTEN
Maamioriliup ammaqqiimissaanut
suliniuteqamerit siullersaat
»Inngili Qernertoq« 1990-imi matuneqartoq sulu aqerlumik, zinkimik sølvimillu ulikkaarpoq
Aatsitassarsiorfittut sulluliamit 600 meterisut
qutsitsigisumiittumit isikkivik taamaappoq:Assartuutit
silaannakkoorutit atorlugit 1973-imiit 1990-imut aatsitassaq
assartomeqartarpoq kangerluup Affarlikassaata
illua ’tungaanut immikkoortiteriviinmut.
Sådan var udsigten i 17 år fra mineskakten 600 meter over
havet: I en kabelbane blev det brudte fjeld fra 1973 til 1990
transporteret ned til oparbejdsningsanlægget på den anden
side af fjorden Affarlikassaa.
NUUK (KK) - Kalaallit/cana-
damiut aatsitassarsioqatigiif-
fiat Platinova A/S Maarmori-
limmi aatsitassarsiorfiup »In-
ngili Qemertup« ammaqqin-
neqamissaanut suliniutinik si-
ullemik isumaginnissimavoq.
Sap. akunnerani kinguller-
mi Platinova aatsitassanik
ujaasinissamut Danmark-imi
avatangiisinut ministereqar-
fimmit akuerineqarpoq, ta-
mannalu aamma Namminer-
somerullutik Oqartussanit a-
kuerineqarpoq.
Platinovap Maarmorilimmi
pilersaarutai pisamermit alla-
anerupput; Kalaallit Nunaan-
ni pissutsit aamma eqqarsaa-
tigalugit. Aatsitassarsiulemis-
sami suliniutit siullersarissa-
vaat aatsitassanik ujaasinis-
samut akuersissummik pis-
sarsinissaq, kisiannili Maar-
morilimmi aatsitassanik ujaa-
sinissaq pisariaqarujussuan-
ngilaq: Ilisimaneqareerpormi
aatsitassarsiorfik aqerlumik,
zinkimik sølvemillu ulikkaar-
luinnartoq.
Piareersaatit
Sap. akunnerani kingullermi
Avatangiisinut Ministereqar-
fik Platinovamut arlalinnik
piumasaqaateqarpoq, aatsi-
tassarsioqatigiiffiup ukiup i-
ngerlanerani aatsitassanik pii-
aalemissamik akuersissute-
qamissamik qinnuteqanngin-
nerani.
»Inngili Qemertoq«-mi as-
saaffinni torsuusiani pissutsit
pillugit nalunaarusiat tamaasa
Platinovap 1997-ip ingerlane-
rani imminnut naligiississa-
vai, minnerunngitsumik sukat
qajannaassusiat. Tamatuma
kingoma Platinovap siunner-
suusiussavaa sukat qanoq a-
torluamiameqarsinnaanersut.
Aatsitassarsiorfiup ammaq-
qinneqamissaanut inaarutaa-
sumik akuersissuteqamissami
Platinova aamma assigiin-
ngitsunik piumaffigineqar-
poq, ilaatigut annertuumik
isiginiameqarlutik kangerluit
Maarmorillup eqqaaniittut
avatangiisinit eqqomeqarsin-
naanerat.
Taamaattumik piffissami
aggersumi Platinova peqqiss-
aartumik misissuissaaq tek-
nikikkut aningaasatigullu piu-
masaqaataasussanik, »Inngili
Qemertoq«-mi periarfissanik
atorluaaniamermi pisariaqar-
tinneq artunik.
Ingerlaqqittumik suliaqar-
neq pilersaaruteqalemermik
kinguneqassappat - teknikik-
kut aningaasatigullu iluaquta-
asinnaasumik - Platinovami
direktørip Finn K. Morten-
sen-ip neriuutigaa, nutaamik
tunisassiulemissamut piareer-
sameq aallartissinnaalissasoq
ukioru.
Tamatuma kingoma aatsi-
tassamik piiaaneq upemaak-
kut 1998-imi aallartissinnaas-
saaq, Uummannallu kanger-
lua sikuerpat umiarsuaq siul-
leq Maarmorilimmut tikissin-
naalissaq junimi 1998-imi.
Nalaatsornerinnaagunan-
ngilaq Platinova pilersaaru-
teqarmat Maarmorilimmi aat-
sitassarsiorfimmik ammaaq-
qinnissaminut.
Platinovami sulisut pi-
ngaamerit arlallit, ilaatigut
aatsitassarsiorfiup siulersui-
suini siulittaasoq Robert A.
Gannicot aamma aatsitassar-
siorfiup Kalaallit Nunaanni
suliaqamerani pisortaq Finn
K. Mortensen Maarmorilim-
mi sulisareersimapput.
Matuvoq
Kisiannili aatsitassarsiorfik
Maarmorilik aatsitassarsiorfi-
oqqilersussaq arlalitsigut al-
laassuteqarpoq, siullermik ca-
nadamiut aatsitassarsiorfiata
Cominco Ldt.-ip kingomagul-
lu svenskit aatsitassarsiorfiata
Boliden A/B-p 1973-i-miit
1990-imut ingerlassaannit.
Maarmorilik ukiuni 17-ini
aatsitassarsiuffiummat aatsi-
tassaq piiameqartoq 600 mete-
risut qutsitsigisumiit qi-nuttu-
itsut allunaasamik sisammik
aqqusikkat atorlugit assartor-
neqartarpoq kangerluup Affar-
likassaata illua’tungaanut im-
mikkoortiterivimmut.
Aatsitassarsiorfik matune-
qarmat svenskit piumaffigi-
neqarmata atortut tamarmik
piiameqassasut, »Inngili Qer-
nertumi« maannakkut aatsi-
tassarsiomissami piiameqar-
toq siullermeerlugu immik-
koortitemeqarsinnaassanngilaq.
Illorsuit amerlanersaat
Utoqqarmiut Kangerlussun-
nguannut nuunneqarput, er-
ngup nukinga atorlugu in-
naallagissiorfimmi sulisut
ineqarfissaattut. Maarmoril-
immi »illoqarfimmi« kiser-
ngompput heliporti, helikop-
terinut isertitsisarfik aamma
Greenex-ip akunnittarfigisi-
masaa, ukiuni arfineq-mar-
lunni atomeqannginnami a-
juusaamartumik aserfallassi-
maqisoq.
Saliinermi Boliden A/B 75
millioner koruuninik aningaa-
sartuuteqarpoq.
Qimaannakkat
1973-imiit 1990-imut aatsi-
tassarsiornemp nalaani pis-
sutsinut uteqqinnissami ator-
tut annikinnerusinnaapput.
Platinova pilersaaruteqar-
poq aatsitassanik ajomikunik,
kisiannili imminut akilersin-
naasumik piiaanissamik, a-
qerlumik, zinkimik sølvimil-
lu, tassami Uummannap
Kommuneani qaqqat taa-
maattunik akoqarluarmata.
Aatsitassarsiorfiup 1973-
imi ammameqameranit 1990-
imi matuneqarnissaata tu-
ngaanut aatsitassaq 11,2 mil-
lioner tons piiameqarpoq, aat-
sitassaq tonsiugaangat zinki
12,6 procentiusarluni, aqerloq
4,1 procentiusarluni sølvilu
30 gramiusarluni.
Boliden A/B 1990-imi isu-
maqalerpoq aatsitassarsiorfik
imminut akilersinnaasumik
ingerlanneqarsinnaajunnaar-
toq, naak atsitassarsiorfik aat-
sitassamik 2 millioner tonsi-
mik piiameqartutulli pitsaati-
gisumik sumi imaqaraluartoq.
Aatsitassat piiameqanngit-
sut »Inngili Qemertup« iluani
assaaffinni torsuusiani isu-
mannaallisaatitut sukaapput,
aatsitassallu taakku akoqarput
zinkimik 252.000 tonsimik,
aqerlumik 82.000 tonsimik
aamma sølvimik 60 tonsimik.
Boliden A/B 1990-imi
Maarmorilimmi piiaajunnaar-
mat sukat ilaat piiameqarput,
kisiannili tamakkemeqanngil-
luinnarlutik. Boliden sukanik
piiaanermik arlalinnik pissu-
teqarluni unitsitsivoq.
Ilaatigut tunisassiornermi
teknikikkut atortut killeqame-
rat pissutigalugu, ilanngullu-
gu sulluliamit piiaavimmit
immikkoortiterivimmut si-
laannakkut assartuinermi isu-
mannaatsuunissaq eqqarsaa-
tigalugu.
Ilaatigut aatsitassamik im-
mikkoortiterivimmut assartu-
ineq ingerlaannartumik pisin-
naanngimmat pissutigalugu.
Naggataagullu paasinarsi-
voq aatsitassamik piiaagin-
nartoqassappat kangerluk Af-
farlikassaa aqerlumik mingu-
tsinneqassammat akuersaar-
neqarsinnaangitsumik.
Allarluinnaq
Assaaffimmi torsuusiami por-
tusoorsuarmi sukat 10 X 10
meterinik atisussuseqartut 18
meterinik akunneqartarput,
ilaatigut nakkaasoomissaq pi-
naveersaamiarlugu, ilaatigul-
lu qaqqaq »nukillaartikkuma-
nagu«.
Platinova pilersaaruteqar-
poq aatsitassamik sukaniittu-
mik piiaanissamik. Taamaat-
tumik aatsitassarsioqatigiiffik
ingeniørinik peqqissaartumik
misissuisitsilersimavoq,
Maarmorilimmi qanoq immi-
nut akilerluarsinnaatigisumik
piiaasoqalemissaa anguniar-
lugu.
Affarlikassaa ikaarlugu si-
laannakkut assartuutit peeme-
qarsimapput. Tassunga taarsi-
ullugu Platinova aqqusiomi-
arpoq kangerlummiit assaaf-
fimmut torsuusiamut 600 me-
terisut qutsitsigisumiittumut.
Qaqqaq putullugu sullulior-
toqassaaq marlunnik, aappaa
atortunik inunnillu assartuif-
fissaq, aappaalu aatsitassamik
nakkaatitsiviusussaq.
Maarmorilimmi aamma su-
li pigineqarpoq aatsitassamik
aserorterivik, aatsitassarlu as-
saaffimmi torsuusiami nam-
minermi aserorterneqartas-
saaq. Sulloq nunarsuullu no-
qitsinera iluaqutigalugit aat-
sitassaq aserorterneqartoq
150 meterisut portutigisoq ti-
killugu nakkaatinneqartas-
saaq, tamatumalu kingorna
kangerlummi sissamut assar-
tomeqartassalluni.
Tamatuma kingoma Plati-
novap anguniarpaa aatsitassaq
immikkoortitemeqanngitsoq
immikkoortiterivinnut allanut
umiarsuartigut assartomeqar-
tassasoq, siullermik Canada-
mut. Canadap kangisinneru-
sortaani aatsitassarsiorfeqar-
poq arlalinnik, aatsitassanik
amigartunik suliaqarfiusartu-
nik, taakkunanilu Maarmor-
limmi pilersaamtaalersoq so-
qutigineqarlualereersimavoq.
Qajassuullugu
Soorunami aatsitassap im-
mikkoortitemeqanngitsup u-
miarsuartigut nassiunneqar-
tamera akisunemvoq, kisian-
nili Platinovap pinngitsoortus-
saavaa Boliden A/B-p 1990-
imi aatsitassamik piiaajunna-
amermini ajomartorsiutai.
Minnerunngitsumik ava-
tangiisit qajassuunneqassap-
put aatsitassamik immikkoor-
titerineq Kalaallit Nunaata
avataani ingerlanneqartartus-
saammat. Kisemgorutissaaq
pujoralammik mingutsitsinis-
saq, aatsitassamik aserorteri-
nikkut pinngitsoorneqarsin-
naanngitsoq, kisiannili aatsi-
tassanik oqimaatsunik ava-
tangiisinut mingutsitsinissaq
siomagut aatsitassarsiomermi
pilersartoq maannakkut pis-
sanngilaq.
Aamma aatsitassarsiuler-
nissami aserorteriviup aatsi-
tassamik pilersortuarneqar-
nissaa pinngitsoorneqarsin-
naassaaq, siomagut aatsitas-
sarsiomermi sulisut 25-it suli-
assaqartinneqartuartarmata.
1973-imiit 1990-imut aatsi-
tassamik piiaanermi aserorte-
riviup ingerlanneqamera aki-
soomjussuuvoq. Aatsitassar-
siorfimmiit aqerlumik, zinki-
mik sølvimillu pilersomeqar-
neq amigaataalerpat, aseror-
teriviup aallarteqqinneqamis-
saa akisoorujussuusarpoq,
avatangiisinullu annertuumik
mingutsitsisarluni.
Sulisut ikinnerit
1986-imiit 1990-ip tungaanut
Boliden aatsitassarsiorfimmi
350-inik sulisoqarpoq.
Maarmorilik immini ino-
qarfiuvoq, pissutsini arlalinni
annertunerujussuarmik kif-
fartuussiviulluni akissarsia-
rissaarfiunerullunilu, Uum-
mannap kommuneani nuna-
qarfinnut aatsitassarsiorfiup
eqqaaniittunut naleqqiullugu.
Aatsitassamik piiaanerup
allatut ingerlaneqamissaa pis-
sutigalugu Platinova naat-
sorsuuteqarpoq sulisunik 50-t
missaannik atorfinitsitsinissa-
mik, taakkulu umiarsuarmi
akunnittarfiusumi ineqartin-
neqassapput.
Platinova Uummannami
najugaqartunit Maarmorilim-
mi siomagut sulisarsimasunit
saaffigineqareersimavoq, aat-
sitassarsiorfimmi sulilemissa-
mik soqutiginnittunit.
Platinova naatsorsuuteqar-
poq aatsitassaq 200.000-imiit
300.000-imut annertussuse-
qartoq piiartassallugu. Taa-
neqareersutut sukat aatsitas-
samik 2 millioner tonsimik a-
koqarput, pissusiviusulli tun-
ngavigalugit aatsitassaq ta-
marmi piiameqarsinnaassan-
ngilaq.
- Taamaattumik Platinova
isumaqarpoq pissusissami-
suussasoq aatsitassamik piia-
aneq ukiuni tallimani inger-
lanneqarpat, Finn K. Morten-
sen oqarpoq.
- Imminut akilersinnaane-
ra? Tamatumani apeqqutaas-
saaq aqerloq, zinki sølvilu
nunarsuarmi tuniniaasarfinni
qanoq akeqartinneqamersut.
Ullumikkut zinki tonsimut
1300 dollarsinik akeqarpoq,
ukiunullu marlunnut matuma
siomamut naleqqiullugu aki-
sunemngaatsiarluni, taamaat-
tumik taassuma akeqartinne-
qarnera ilorraap tungaanut
ingerlavoq.
»Inngili Qernertoq«-mi
aatsitassarsiorfimmi
sulineq ilungersunartuu-
voq, kisiannili Maarmo-
rilimmi avinngarusimasu-
mi inuuneq sulisut ilaasa
inooriaaserilerpaat.
Det var et hårdt arbejde
at bryde malmen i de
lange minegangen i »Den
sorte Engel«, men for
mange blev livet i det
isolerede Maarmorilik en
livsstil.
»Inngili Qernertoq«
ammaqqinneqalerpoq
NUUK (KK) - Aatsitassar-
siorneq aallartinneqarmat
Kalaallit Nunaanni amerla-
sooipassuit ernumassute-
qarput. Kikkut tamarluin-
nangajantmik matuneqar-
mal ajuusaarutigaat, Ka-
laallit Nunaannut suliffissa-
nik aningaasanillu annaasa-
qamermik kinguneqarmat.
Poul Bo Christensen aat-
sitassarsiorfik »Inngili Qer-
nertoq« Maamiorilimmiit-
toq pillugu atuakkiamini
»Minedriften i Grønland - i
går, i dag, i morgen«-imi
taamatut allappoq. Taa-
maalilluni misigissutsit as-
sigiinngitsut eqqorpai, Ka-
laallit Nunaanni ukiorpas-
suarni kingullemi aatsitas-
sarsiorfiit pingaarnersaat
pillugu.
Canadamiut aatsitassarsi-
oqatigiiffiat Cominco Ldt.
ingerlatsivini Greenex A/S
aqqutigalugu aamma
svenskit aatsitassarsioqatigi-
iffiat Boliden A/B ukiut 20-t
ingerlaneranni Maarmoril-
immi aatsitassamik pii-
aammata qallunaat naa-
lagaaffiat, namminersome-
mllutik oqartussat aamma
Uummannap Kommunea
788 millioner koruuninik
iluanaaruteqarput:540 milli-
oner koruunit aatsitassarsi-
oqatigiiffinnit pissarsiarin-
eqarput, 248 millioner koru-
unillu sulisut akileraarutaan-
nit iluanaarutigineqarlutik.
»Inngili Qernertoq« 1990-
imi matuneqarmalli aatsitas-
sarsiomeq Kalaallit Nunaan-
ni ingerlanneqarsimanngi-
laq, kisiannili Namminersor-
nerullutik Oqartussat anner-
tuumik suliniuteqarsimap-
put uuliasiomemiik aatsitas-
sarsiomermillu aallartitsinis-
samut tunngavissanik.
Ukiuni makkunani ujar-
lemerit arlalissuit ingerlan-
neqarput, imaani nunamilu.
Ujarlemermut peqataasut
tamarmik isuinaqarput a-
peqqutaaginnartoq qaqugu
Kalaallit Nunaanni aatsitas-
sarsiomeq uuliasiomerlu
aallartinneqassanersut.