Tíminn - 27.08.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 27. ágúst 1975
TÍMINN
7
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu vib Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, sfmi 26500
— afgreiðsiusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Stóra blekkingin
Þjóðviljinn hefur undanfarið haldið þvi fram, að
kaupmáttur launa hafi rýrnað um 25—30% i tið nú-
verandi stjórnar. Útreikningar Kjararannsóknar-
nefndar sýna hins vegar annað. Samkvæmt þeim
var kaupmáttur timakaups verkamanna 14%
meiri fyrsta ársfjórðung þessa árs en hann var til
jafnaðar á árinu 1971, 2,6% minni en til jafnaðar á
árinu 1972, 4,5% minni en á árinu 1973 og um 13%
minni en á seinasta ári.
Þegar þess er gætt, hve stórkostlega viðskipta-
kjörin hafa versnað siðustu misserin, eða um rúm-
lega 30%, verður þetta ekki talin slæm niðurstaða.
Vitanlega hefði verið æskilegast, að kaupmáttur-
inn hefði haldið áfram að aukast, en slikt var úti-
lokað á þeim tima, þegar afkoma þjóðarinnar
stórversnaði. Þvi frekar var nokkur kjararýrnun
óhjákvæmileg, að þjóðin lifði stórlega um efni
fram á siðasta ári, þ.e. eyddi miklu meira en hún
aflaði, og áttu febrúarsamningarnir 1974 sinn
stóra þátt i þvi. Sliku var vitanlega ekki hægt að
halda áfram og sizt af öllu, þegar að kreppti.
Þjóðviljinn hefur nú sem fyrr gripið til þeirrar
blekkingar, að lifskjörin hefðu ekki þurft að rýrna
neitt, heldur hefðu þau a.m.k. átt að geta staðið i
stað, þvi að þjóðartekjurnar hafi ekki minnkað
nema litillega á árinu 1974. Þetta er glöggt dæmi
um, hve stórfelldar blekkingar Þjóðviljinn leyfir
sér. Tekjurnar einar segja ekkert til um afkomu
manna eða þjóða. Til þess að vita raunverulega
hver afkoman er, verða menn að hafa jafnt yfirlit
yfir tekjur og gjöld. Ef ályktun Þjóðviljans væri
rétt, ætti það að vera nóg að hækka tekjurnar, en
láta sig engu varða útgjöldin. Það, sem hefur gerzt
hér siðustu misserin, er i stuttu máli það, að út-
gjöld þjóðarbúsins hafa stóraukizt vegna versn-
andi viðskiptakjara. Flestar innflutningsvörur
hafa stórhækkað i verði, þótt hækkun oliunnar sé
langtilfinnanlegust, en sá kostnaðarliður einn
hefur aukið útgjöld þjóðarbúsins um marga
milljarða króna. Þegar útgjöld þjóðarbúsins stór-
hækka þannig, nægir það vitanlega ekki þótt
tekjurnar standi i stað eða tæplega það. Þann mis-
mun, sem þannig verður til, verða þegnarnir og
atvinnuvegirnir að taka á sig með einum eða öðr-
um hætti.
Þegar það er athugað, að viðskiptakjör þjóðar-
innar hafa versnað um 30% og afkoma þjóðarbús-
ins orðið lakari i samræmi við það, verður það ekki
talinn slæmur árangur, að kaupmáttur timakaups
verkamanna hefur minnkað miklu minna. Þessum
árangri hefur tekizt að ná sökum þess, að rikis-
stjórnin hefur lagt áherzlu á, að reynt yrði að
skerða lágu launin sem minnst.
Það er hins vegar kominn timi til, að launafólk
fari að átta sig á þeim útreikningum og áróðri
Þjóðviljans, að tekjurnar einar hafi allt að segja,
en útgjöldin skipti ekki neinu máli. Það er þessi
stóra blekking Þjóðviljans, sem á mestan þátt i
þvi, að verkalýðshreyfingin hefur lagt megin-
áherzlu á að hækka launin i krónutölu, en hugsað
minna um, hvaða áhrif þetta gæti haft á útgjöldin.
Ýmsir verkalýðsleiðtogar hafa þó bersýnilega
gert sér grein fyrir þessu i seinni tið, en þar hefur
verið við ramman reip að draga. Svo vel hefur
Þjóðviljanum orðið ágengt með stóru blekking-
una.
ERLENT YFIRLIT
Kommúnismi Títós
hefur ekki heppnast
Stórfelldur landflótti og mikið atvinnuleysi
Titó stundar enn dýraveiðar
TÍTÓ og Franco eru nú elztu
þjóðarleiðtogar i Evrópu, báð-
ir komnir yfir áttrætt. Titó,
sem er aðeins eldri, verður 83
ára á þessu ári. Hann er mun
heilsuhraustari en Franco, en
sá timi getur þó vart verið
langt undan, að hann láti af
forustunni. Þótt súspurning sé
á margra vörumhvað taki við
á Spáni eftir Franco, er sú
spurning að verða algengari
hvað taki við i Júgóslaviu eftir
Titó. Svo mjög hefur Titó
verðið allsráðandi i Júgó-
slavlu engu siður en Franco á
Spáni.
Margar ástæður valda þvi,
að spáð er óvissu i Júgóslaviu
eftir fráfall Titós. Tvær ástæð-
ur eru þó veigamestar. Annað
eru þjóðernisdeilurnar. Hitt er
það, að kommúnisminn, sem
er kenndur við Titó, hefur að
verulegu leyti misheppnazt.
TITO hefur á ýmsan hátt
reynt að framkvæma komm-
únismann á annan hátt en gert
hefur verið i öðrum kommún-
istarikjum i Evrópu. Hann
hefur reynt að draga meira úr
afskiptum rikisvaldsins og
leyft miklu meira persónulegt
frjálsræði, t.d. ferðafrelsi.
Hann hefur látið verkafólki
eftir rekstur viðkomandi
verksmiðja og reynt þannig að
auka afköst þess og áhuga. í
mörgum iðngreinum hefur
veriðkomiðá samkeppni milli
fyrirtækja. Þetta fyrirkomu-
lag hjá Titó hefur gefizt mis-
jafnlega vel. Iðngreinar eru
misjafnlega arðvænlegar og
hefur þetta stuðlað að veru-
legum launamun, auk þess,
sem launakjörum er þannig
háttað, að þeir, sem bera
mesta ábyrgð við hvert fyrir-
tæki, mega hafa allt að fimm-
falt hærri laun en þeir launa-
lægstu. Fyrir fáum árum
vaknaði Titó við þann vonda
draum, að ný stéttaskipting
var að myndast i landinu, og
hefur hann siðan reynt að
hamla gegn þvi, m.a. með
auknu miðstjórnarvaldi
kommúnistaflokksins, en ekki
orðið teljandi ágengt. Annað
sizt ákjósaniegra er að þetta
kerfi Titós hefur ekki orðið
þess umkomið að skapa nægá
atvinnu i landinu. Um ein
milljón verkamanna frá Júgó-
slaviu vinnur nú erlendis, nær
eingöngu I Vestur-Evrópu, og
samt er mjög mikið atvinnu-
leysi I landinu. Þá ýtir þetta
kerfi Titós meira undir verð-
bólgu en i öðrum kommúnista-
rikjum, og hefur hún undan-
farin misseri verið milli 20 og
30% á ársgrundvelli. Glöggt er
af þessu, að stjórnarvöld i
Júgóslaviu hafa við mikla
erfiöleika að striða, og eftir-
maður eða eftirmenn Titós
taka þvi við ærnum verkefn-
um á þvi sviði. En þrátt fyrir
allt það, sem miður fer efna-
hagslega, er hinn tltóíski
kommúnismi á ýmsan hátt
geðfelldari en hinn staliniski,
einkum þó varðandi flest, sem
snertir persónulegt frelsi.
EF TIL VILL verða þó efna-
hagsmálin ekki stærsta
vandamál éftirmanna Titós.
Júgóslavia er sambandsriki,
sem varð til upp úr fyrri
heimsstyrjöldinni, þegar ýms-
ir landshlutar, sem sérstakir
þjóðflokkar byggðu og áður
höfðu ýmist tilheyrt Austur-
riki eða Ungverjalandi, voru
sameinaðir Serbiu. Serbar
urðu valdamesti þjóðflokkur-
inn, en einkum hinir næst-
stærstu, eins og Króatar og
Slóvenar, una illa yfirráðum
þeirra. Þeir vilja fá meira
sjálfræði og jafnvel helzt fullt
sjálfstæði. Titó hefur reynt
með ýmsu móti að ganga til
móts við kröfur þeirra, en
jafnhliða reynt að styrkja
sambandsstjórnina. Þetta
hefur gengið illa i seinni tið.
Skæruliðar hafa látið i vax-
andi mæli til sin taka, m.a.
með árásum á sendiráð Júgó-
slaviu erlendis. Titó hefur tek-
ið það til bragðs siðustu miss-
erin að sýna öllu meiri hörku
en áður, og m.a. hreinsað til i
deildum kommúnistaflokksins
i Króatiu og Slóveniu sökum of
mikillar þjóðernisstefnu. Mik-
ið má vera, ef þetta hefur ekki
frekar ýtt undir þjóðernis-
stefnuna i viðkomandi lands-
hlutum en hið gagnstæða.
Þvi er almennt spáð, að
þjóðernishreyfingarnar muni
færast i aukana, þegar Titó
fellur frá. Persónuleg áhrif
hafa vafalítið verið mesta
sameiningaraflið i Júgóslaviu.
Þeir svartsýnustu spá þvl, að
Júgóslavia muni skiptast
skömmu eftir, að. Titó fellur
frá.
ÝMSAR siðustu ræður Titós
benda til þess, að hann sé allt
annað en bjartsýnn á framtið-
ina. Hann hefur siðustu miss-
erin unnið að þvi að styrkja
kommúnistaflokkinn i þeirri
von, að hann verði það afl,
sem geti haldið rikinu samán,
og dregið úr þeirri stéttaskipt-
ingu, sem leitt hefur af efna-
hagskerfinu. Þannig ætlar
Titó Ðokknum aukið vald til I-
hlutunar og afskiptaog hallast
hann þannig meira að hinu
staliniska kerfi en áður, sem
byggist á alræði rikisins og
flokksins. Þá hefur Titó látið i
ljós þann ugg, að stórveldin
kunni að sækjast til aukinna á-
hrifa I Júgóslaviu eftir fráfall
hans. Titó hefur sagt opinber-
lega, að hann óttist öllu meira
afskipti Bandarikjanna en
Sovétrikjanna, en ýmsir telja,
að þessu sé 'ófugt farið, en Titó
telji hyggilegt að orða þetta á
framangreindan hátt.
Að sjálfsögöu eru komnar á
kreik ýmsar ágizkanir um
það, hver muni verða eftir-
maður Titós. Eftir flokksþing-
ið i fyrra, skipaði Titó þriggja
manna ráð, sem á að ráða
þessu máli til lykta eftir frá-
fall hans. 1 þvi eiga sæti
Edvard Kardelj, sem lengi
hefur verið einn nánasti sam-
verkamaður Titós, Vladimir
Bakaric, sem hefur verið tal-
inn hægri hönd Titós á sviði
efnahagsmálanna, og Stane
Dolanc, sem hefur verið talinn
mikill andstæðingur Rússa og
Stalinismans. Kardelj, sem er
65 ára, og Bakaric, sem er 63
ára, eru báðir frá Króatiu, en
Dolanc, sem er 51 árs, er frá
Slóveniu.
Þ.Þ.
Þ.Þ.