Tíminn - 22.10.1975, Síða 6

6
TtMINN
Miövikudagur 22. október
Gerður Steinþórsdóttir:
í SAMTAKAMÆTTINUAA
FELST SIGUR KVENNA
Eftir tvo sólarhringa, 24. okt.,
gerist merkilegur og einstæður
atburöur i þjóðarsögunni. Kon-
ur úr öllum stéttum þjóðfélags-
ins til sjávar og sveita, helming-
ur þjóðarinnar, leggur niður
vinnu i einn dag. Hvernig getur
slikt gerzt? Vegna þess að jarð-
vegurinn er undirbúinn.
Hugmyndinni um kvennafri
var fyrst varpað fram hér á
landi 1973 og hlaut þá litinn
hljómgrunn, en henni óx ásmeg-
in. Fyrsta opinbera viljayfirlýs-
ingin um kvennafri kom fram á
ráðstefnu um kjör láglauna-
kvenna i janúar s.l. En veruleg-
an stuöning hlaut hugmyndin
ekki fyrr en á aðalkvennaráö-
stefnu ársins að Hótel Loftleið-
um i júni. Skorað var á konur á
Islandi að taka sér fri frá störf-
um á degi SÞ, 24. okt. 1975, til aö
sýna fram á mikilvægi vinnu-
framlagssins. Athyglisvert var,
að flutningsmenn tillögunnar,
átta að tölu, voru konur Ur ólik-
um stjórnmálaflokkum, til
hægri og vinstri, og var styrkur-
inn fólginn i breidd fylgisins.
1 ágúst mynduðu flutnings-
menn tillögunnar bráðabirgöa-
starfshóp ásamt fulltrúa frá
rauösokkahreyfingunni, sem
frá upphafi hafði sýnt málinu
áhuga. Var sent bréf til stéttar-
félaga,- kvenfélaga og annarra
áhuga- og hagsmunahópa og
þeim boðið að tilnefna fulltrúa i
viötæka samstarfsnefnd um
kvennafrl. Undirtektir urðu
góðar, kannanir voru gerðar á
vinnustööum, og 11. sept. stofn-
uðu fulltrúar frá u.þ.b. 50 félög-
um og samtökumi Reykjavik og
nágrenni samstarfsnefnd um
framkvæmd kvennafris 24. okt.
Var skipuð tiu manna fram-
kvæmdanefnd og fimm starfs-
hópar,sem um 80 konur eru I, til
að vinna að ákveðnum verkefn
um.
Framhaldið er ævintýri lik-
ast. Verkalýðshreyfingin veitti
málinu þegar stuðning, og
stjórn Sóknar varð fyrst til að
styrkja framkvæmdina fjár-
hagslega. Siðan hafa borizt
stuöningsyfirlýsingar og fjár-
framlög úr ólikum áttum, svo
sem frá stórum stéttarfélögum
og pólitiskum samtökum til
hægri og vinstri. Mikill áhugi
rikir um allt land, og ljóst er, að
atvinnulifið lamast þennan dag.
Frystihúsin stöðvast, verzlanir,
skrifstofur, barnaheimili og
skólar, og karlmennirnir verða
að gæta ungra barna og sjá um
matargerð, þvi aö 24. okt. verð-
ur frldagurkvenna. Þó er þetta
ekki hátiö i venjulegri merkinu,
heldur liður i baráttunni til að
ná raunverulegu jafnrétti.
Konur hafa lagalegan rétt á
borð við karla, en á sama tima
hefur þjóðfélagsgerðin ekki
breytzt. Auk þess eru hefðbund-
in kvennastörf lægstlaunuðu
störf þjóðfélagsins. Störf hús-
mæðra eru einskis metin á
vinnumarkaðinum, vinnufram-
lag bændakvenna i búrekstri
eru metin til tæpra tveggja klst.
á dag, og konur, sem vinna utan
heimilis, hafa tvöfaltvinnuálag.
Konur eru farnar að skilja, að
aðeins þær sjálfar geta breytt
stöðu sinni með þvi að koma
saman og leita úrbóta. Við erum
öll, karlar og konur, sjálfstæðir
einstaklingar með jafnan rétt og
verðum að geta staðið á eigin
fótum, ekki sizt fjárhagslega.
Þaö er ekki rétt að ala konur
upp til að treysta þvl að þær
giftist og verði á framæfri eigin-
manns. Já, verkefnin eru mörg.
Við erum öll meira og minna
bundin af fordómum um eðli og
hlutverk kynjanna, og þeir birt-
ast alls staðar i athöfnum okkar
i hversdagslegustu hlutum.
Skólabækur sýna telpur við
innileiki og húsleg störf, prUðar
og kvenlegar, en drengi við Uti-
leiki og skapandi störf. Enn
heyrast þær raddir, að konur
- sem leggja Ut I langskólanám
séu að leika sér eða „dUtla”, en
öðru máli gegnir um karlmenn-
ina. Þó hlýtur menntun kvenna,
verkleg og bókleg, að vera lykil-
orðið til að ná jafnstöðu. Enn fá
karlar mun meiri hvatningu i
þjóðfélaginu til að láta að sér
kveða. En um leið og konur taka
virkari þátt I störfum utan
heimilis, verða karlar að verða
virkari innan heimilis. Þannig
eiga konur og karlar að vinna
saman öll störf, axla byrðarnar
i sameiningu sem félagar og
jafningjar.
Geröur Steinþórsddttir
24. okt. verður hámark
kvennaársins hér á landi. Konur
um allt land safnast saman og
halda fundi. Til Reykjavikur
streyma konur Ur nágranna-
byggðunum. Einnig safnast
konur saman við vinnustaði og
halda fylktu liði til Utifundarins
á Lækjartorgi, þar sem verður
eftir öllum sólarmerkjum að
dæma haldinn stærsti fundur til
þessa. Stemmningin er mikil, og
þennan dag munu konur skynja,
að i samtakamættinum felst
sigur þeirra.
Dagbjört S. Höskuldsdóttir:
HVERS VIRÐI
ERKONAN?
HVE mikils virði er konan i
dag? Er hUn verð þeirra lof-
kvæða og ástarljóða, sem henni
hafa verið kveðin allt frá timum
Salómons? Þar sem hUn er sett
upp á stall og lofsungið eðli
hennar, og þó aðallega likami.
Hve mikils virði er hún, ef utan
af er flett hinu fagra skinni?
Það er kalt upp á stallinum, og
ekki eru allar konur fagrar. Hve
margar konur hafa ekki dáið
einar og gleymdar, og átt þess
engan kost að sýna verðleika
þá, er þeim voru gefnir, aðeins
vegna þess að móðir náttUra var
ekki örlát við þær á snoppufritt
andlit og lögulegan skrokk? Allt
of oft eru konur dæmdar eftir
þvi, hvernig þær lita Ut, en
minna hugsað um það, sem
innifyrir býr.
NU veit ég að einhver hugsar
— nU, er það þá aðalatriðið hjá
konum að láta taka eftir sér —
hvað þá um allt jafnréttistal?
Það er nU einmitt það, jafnrétt-
ið á enn töluvert langt i land i
samskiptum kynjanna, sérstak-
lega i ástum og kynlifi. Enn má
konan sitja og biða eftir að ein-
hverjum þóknist að lita á hana.
Og ef þær eru ekki s'æmilega út-
litandi, mega þær oft sitja lengi.
Og hvað sem hver segir, þá hafa
þær sinar hvatir, rétt eins og
karlmenn, sama hvernig þær
lita Ut. En það má vist helzt
aldrei nefna.
Og svo eru haldnar fegurðar-
samkeppnir, þar sem kosnar
eru fegurðardrottningar þetta
eða hitt. Þarna keppa stUlkur
um fáeina millimetra af holdi
hér og þar, og er hart barizt.
Slik samkeppni á sér það mark-
mið eitt að afla þeim, sem fyrir
þeim standa, fjár. Sem betur fer
virðist aðsókn að þeim fara
sifellt minnkandi, og færri og
færri stúlkur gefa kost á sér i
slika samkeppni.
Auglýsingar eru að verða einn
mesti áhrifavaldurinn i lifi
margra, og þá sérstaklega
barna og unglinga. Og hvað er
það þá, sem þau heyra og sjá?
Jú, i flestum tilvikum snúast
húsmæðurnar i eldhúsinu og
stúlkunum er sagt að þær verði
svo fallegar, ef þær noti þessa
sápu og þetta krem, og að karl-
mönnum liki þetta ilmvatn svo
vel. En á hinn bóginn eru
það karlmenn sem lesa bækur,
fara að veiöa og koma heim úr
vinnunni og maturinn biður á
borðinu, framreiddur af bros-
andi tannkremsauglýsingu.
Hvaða tilgangi þjónar það
svo sem að setja hálfberan
kvenmann upp á bilhúdd?
Kannski viö fáum bráðum
beran karlmann sitjandi uppi á
þvottavél? Það ætti að vera ein
krafa okkar ,,i tilefni ársins.”
Og hvernig hefur okkur svo
gengið á kvennaári?
Þetta leit vel út, að ætla að
helga konum heilt ár, svona rétt
eins og ár dýranna og ár gam-
alla húsa o.s.frv. En ekki voru
einu sinni komin áramót, þegar
byrjað var að gera grin að öllu
saman. Ekki veit ég hvernig
skemmtikraftar hefðu farið að,
ef S.Þ. hefðu ekki útnefnt árið
1975 kvennaár.
Það hafa verið haldnar marg-
ar ráðstefnur og fundir á árinu,
sem hafa átt það sameiginlegt
að fjalla um málefni kvenna.
Frægust er tvimælalaust ráð-
stefna Sameinuðu þjóðanna, er
haldin var i Mexikóborg. Við
hana voru bundnar miklar von-
ir, og ég segi þaö bara fyrir mig
að ég vænti mér mikils af henni,
og hlakkaði til að heyra, hvernig
konum ólikra þjóða gengi að
ræða vandamál sin. En i ljós
kom, að rikisstjórnir hinna
ýmsu rikja höfðu meiri áhuga á
að nota ráðstefnuna til póli-
tiskra hrossakaupa, heldur en
að láta konurnar um að ræða sin
mál á breiðum grundvelli.
Ekki er ég með þvi að
segja,að konur eigi ekki að ræða
heimsmálin og þau vandamál,
sem við blasa. Siður en svo. Þar
eiga þær mikil verkefni fram-
undan.
Heimurinn er nú á barmi
gjár, sem bæði kynin verða að
sameinast um að bjarga honum
frá. Karlmenn hafa stjórnað
honum i gegn um aldirnar, en
konurnar enga ábyrgð boriö,
nema gagnvart sjálfum sér, og
kannski börnum sinum. Og nú
er svo komið, að við erum að
drepa hvert annað úr mengun
og offjölgun og auðlindir á þrot-
um. En jafnframt þessu fram-
leiðir heimurinn vopn fyrir
stjarnfræðilegar upphæðir,
vopn sem geta gereytt öllu
mannkyni. Ekki einu sinni,
heldur margoft.
Á hinn bóginn eru milljónir
manna að deyja úr hungri viðs
vegar um heiminn. Þessu
hungraða fólki fjölgar mjög ört,
þvi það veit ekki hvernig koma
á i veg fyrir frjóvgun, og þarf
tiltölulega litla fæðu. En það
getur komið að þvi að augu þess
opnist og það sjái auðinn og
matinn allt i kring um sig. Þá
gerir það uppreins gegn hinum
riku i heiminum. Og i krafti
fjölda sins gæti það fengið miklu
ráðið, ef það vaknaði til vitund-
ar um mátt sinn. Riki heimsins
ættu að vera fyrri til að verja
þeim fjármunum, sem til her-
gagnaframleiðslu og her-
væðingar fara, til bjargar þjóð-
um, sem ekki geta leyst mat-
vælavanda sinn. Það er full-
reynt, að ekki nægir að senda
matvæli. Þar hljóta að koma til
aðrar ráðstafanir, og einn liður
þeirra er að leysa konur þessara
landa úr þeirri ánauö, sem þær
búa viöast hvar við.
Þvi þó viö vestrænar konur
kveinum yfir skorti á jafnrétti
kynjanna, þá biðja þær aðeins
um að á þær sé litið sem menn,
en ekki dýr eða söluvarning.
Þær biðja um brauð fyrir sig og
börn sin.
Við getum auðvitað hugsað
sem svo, að þetta komi okkur
ekki viö, og samþykkt þannjg þá
kenningu að láta hungrið
stjórpa fólksfjöldanum. En hér
erum við, á þessum hnetti sem
kallast jörð, og hann er að verða
okkur of litill, og þegar þrengist
um fólk, fer það að ryðja frá sér
og brjótast um. Við, þótt hér á
tslandi séum, gætum lent I þeim
umbrotum.
Hve oft hristum við ekki höf-
uðið og segjum — hverju skiptir
það mig, þótt fólk deyi úr hungri
hinum megin á hnettinum, eða
einhvers staðar sé styrjöld, þar
sem bræöur berjast? Mér liður
vel i flotta steinkassanum min-
um, sitjandi I leðursófasettinu
fyrir framan sjónvarpið, sem
kannski sýnir öðru hverju
myndir af fólki með hrædd and-
lit og beinin út úr skinninu og
börnum með hungruð augu og
bólginn kvið. Við viljum ekki
taka afstöðu. Við segjum að
visu, að þetta sé hræðilegt og að
eitthvað verði að gera, en hugs-
um svo ekki meira um það.
Einn einstakur getur að visu
ekki mikið gert, og litlu bjargar
hann i sjálfu sér, þótt hann selji
sjónvarpið sitt og sendi andvirð-
ið hungruðu fólki. En hugsun er
til alls fyrst, og sterkt almenn-
ingsálit getur orðið til að knýja
hervæddar og auðugar þjóðir til
aðgerða.
Þaö finnst kannski sumum ég
vera komin langt frá þeirri
spurningu, hve mikils virði kon-
an sé I þeim heimi, sem við lif-
um i. En það eru konur i öllum
rikjum heims, bæði auðugum og
fátækum. Þær eiga að vinna að
þvi að breyta almenningsálit-
inu. Það er komið að þvi að viö
getum ekki lengur stungið höfð-
inu i sandinn og látið karlmenn
eina bera ábyrgð á þvi, sem
Framhald á bls. 19
Dagbjört S. Höskuldsdóttir
Stjórn SUF lýsir yfir fyllsta stuðningi við að-
gerðir islenzkra kvenna á degi Sameinuðu
þjóðanna, 24. október n.k., og telur þær merkan
áfanga í baráttunni fyrir raunverulegu jafn-
rétti karla og kvenna.
Umsjónarmenn:
Helgi H. Jónsson
og Pétur Einarsson