Tíminn - 20.12.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Laugardagur 20. desember 1975.
Verkefni sveitarfélaga aukin
Lög um jöfnunarsjóð sveitar-
félaga endurskoðuð í vetur
MÓ—Reykjavik. Miklar umræöur
hafa oröiðá Alþingi um frumvarp
rikisstjórnarinnar um verkskipt-
ingu milli rikis og sveitarfélaga. t
frumvarpinu er gert ráö fyrir aö
ákveöin verkefni, sem hingaö til
hafa verið i verkahring rlkis-
sjóös, veröi nú færö yfir á sveitar-
félögin. Þar á móti kemur, aö
jöfnunarsjóöi sveitarfélaganna
verði tryggöar auknar tekjur til
að standa straum af þessum
kostnaöi.
Þær auknu tekjur fást með þvi,
aö söluskattur verður hækkaður
úr 13% i 18%. Aður var söluskatt-
ur 13% en söluskattsauki var 4%
og viðlagagjald 2% og þar við
bættist 1% gjald á söluskattsstofn
sem rann i oliusjóð.
Söluskattsauki rann beint i
rikissjóð, en af 13% söluskattin-
um runnu 8% til jöfnunarsjóðs
sveitarfélaga.
Samkvæmt frumvarpi, sem
samþykkt var á Alþingi i gær
fellur viðlagagjaldið niður, og
hluti af söluskattsaukanum.
Verður þvi hér eftir innheimtur
18% söluskattur, 1% söluskatts-
auki og 1% gjald til oliusjóðs. Hér
eftir fær þvi jöfnunarsjóður
sveitarfélaga 8% af 18% i stað 8%
af 13% söluskatti. Með þessu er
talið að jöfnunarsjóðurinn fái 521
milljón krónum meira fé til ráð-
stöfunar, en hann hefur áður haft.
Verkskiptingin
Gunnlaugur
Finnsson (F)
hafði framsögu
fyrir áliti meir.
hluta félags-
málanefndar
neðri deildar
um frumvarpið
um verkskipt-
inguna i gær.
Gat hann þess i upphafi, að ekki
væri nefndin sammála um af-
greiðslumálsinsog skilaði minni-
hlutinn séráliti.
Meirihlutinn legöi til að frum-
varpið yrði samþykkt. Raxidi
framsögumaður siðan nokkuð um
málið, og gat þess m.a. aö
Félagsmálaráðherra hefði lýst
þvi yfir, að ef einstök sveitarfélög
yrðu illa úti vegna þessarar skipt-
ingar, t.d. ef mikil verkefni lenda
á sveitarfélaginu af þessum sök-
um þá verði þessum sveitarfélög-
um bætt það úr jöfnunarsjóði i
samráði viðsamtök sveitarfélag-
anna.
Fæðingar-
orlof
bænda-
kvenna
Lögð hefur verið fram á
Alþingi tillaga til þings-
ályktunar frá Sigurlaugu
Bjamadóttur og Ragnhildi
Helgadóttur um fæðingaror-
lof bændakvenna. Tillögu-
greinin er svohljóöandi:
Alþingi ályktar að skora á
rikisstjórnina að láta kanna
möguleika á því, aö Lifeyris-
sjóöur bænda greiði bænda
konum allt að þriggja mán-
aöa fæðingarorlof við barns-
fæðingu. Skal i þvi skyni leit-
að samráðs við Búnaðar-
félag Islands, Stéttarsam-
band bænda og Lifeyrissjóö
bænda. Alit og niðurstöður
frá þesspm aðilum skulu
liggja fyrir, áður en Alþingi
kemur saman haustið 1976.
Þá gat framsögumaður þess
einnig, að hann teldi að nauðsyn
væri að endurskoða reglur um
jöfnunarsjóð sveitarfélaga þegar
á þessu þingi.
Þessu næst ræddi framsögu-
maður um fmmvarpið, og rakti
þá málaflokka, sem lagt er til aö
færist frá riki til sveitarfélaga.
1. Ileimilish jálp. Þar er ekki um
stórar upphæðir að ræða og þvi
ekki sérstök vandamál við
þann flutning.
2. Vinnumiölun. Gert væri ráð
fyrir að vinnumiðlun færðist
yfir á sveitarfélögin. Lög um
vinnumiðlun eru að stofni til frá
1956 og síðan breytt 1969. Taldi
framsögumaður nauðsyn að
fella upprunalegu lögin saman
og siðari breytingar saman i
heild, siðar á þessu þingi.
3. Orlof húsmæðra. Er gert ráð
fyrir að hvert sveitarfélag verji
150.00 kr. á hverja húsmóður i
viðkomandi sveitarfélagi og
verði þeirri upphæð varið til or-
lofs húsmæðra.
4. Dvalarheimili aldraðra. Þar er
gert ráð fyrir að ef aðrir aðilar
en sveitarsjóður hefji byggingu
dvalarheimilis, sé sveitarsjóði
heimilt að greiða allt að 1/3
hluta kostnaðar.
5. Grunnskólar. Þar verður sú
breyting á að viðhaldskostnað-
ur húsa, lóða og viðhald og
endurnýjun tækja greiðist af
sveitarfélögunum, en húsaleiga
vegna kennsluhúsnæðis, greið-
ist af rikissjóði. Sveitarfélögin
njóta tekna af skólamannvirkj-
um og ibúðum skólastjóra og
kennara.
Þarna er um mjög stóran lið
að ræða og liggur ljóst fyrir að
einstök sveitarfélög kunna aö
fara illa út úr þessu atriði. Rætt
erum að taka tillit til þessa at-
riðis, við endursk. á reglum
jöfnunarsjóðsins, og verður að
taka þetta mál til sérstakrar
athugunar.
6. Rekstur dagheimila kemur
með þessum lögum á sveitar-
félögin, en stofnkostnaðurinn
verður áfram aðhluta á vegum
rikisins.
7. Þá er gert ráð fyrir að hluti
sveitarfélaga i bókasöfnum
verði aukinn. Hér er þó ekki um
stóra breytingu að ræða i raun,
þvi fjölmörg sveitarfélög hafa
til þessa lagt fram miklu hærri
fjárhæðir til bókasafna, en þau
eru skyld til samkvæmt lögum.
Kjara-
dómi
frestað
M.Ó. Rvik. Framlengdur
hefur veriö um mánuð
frestur sá, sem kjaradómur
hefur til að Ijúka dómsoröi i
yfirstandandi deilu fjár-
málaráðherra og Bandalags
starfsmanna rikis og bæja
Jafnframt er sáttasemjara
heimilt aö leita sátta fram
til 25. jan. n.k. ef annar hvor
aöili óskar þess.
Þetta voru samþykkt sem
lög frá Alþingi i gær.
Astæöan er sú, að deiluaðilar
eru sammála um að reyna
til þrautar að ná samkomu-
lagi, en sá timi, sem til þess
var veittur samkvæmt fyrri
lögum þ.e.a.s. fram að ára-
mótum,er fyrirsjáanlega of
skammur.
Að lokum lagöi framsögumað-
urinn áherzlu á, að öll þessi lög
yrðiað endurskoða i vetur, svo og
lögin um jöfnunarsjóð sveitar-
félaganna.
Ekki er munur á stefnu
flokkanna I grundvallar-
atriðum
Að lokinni ræðu framsögu-
manns meirihlutans talaði fram-
sögumaður minnihluta nefndar-
innar,
Magnús Torfi
Ólafsson (Sfv).
Sagði hann að
e k k i v æ r i
grundvallar-
munur á stefnu
þingflokkanna
þvi allir vildu
færa aukin
verkefni frá riki
til sveitarfélaga.
Hins vegar væri minnihlutinn á
móti þessu frumvarpi þvi þar
væri aðeins tekið hálft skref.
Einnig væri allt óljóst um hvort
það fé,sem renna ætti til þessara
hluta kæmi á rétta staði.
Gunnar
Thoroddsen
félagsmálaráð-
herra sagði að
mjög hafi verið
rættum hvernig
ætti að bæta
einstökum
sveitarfélög-
um ef kostnað-
ur færi fram
fyrir tekjur einstakra sveitar-
félaga. Lýsti félgsmálaráðherra
siðan yfir, að ef svo færi myndi
hann beita sér fyrir að bæta
sveitarfélögunum það tjón. Vitn-
aði hann i 15. gr. félagslaga um að
ef einstök sveitarfélög væru illa
stödd að dómi félagsmálaráð-
herra mætti veita þeim aukafjár-
framlag.
Að visu væri það ákvæði i lög-
unum, að til að hljóta slikt auka-
framlag, yrðu sveitarfélögin að
hafa lagt á 10% útsvar. Þetta
ákvæði verður tekið til endur-
skoðunar, ef i ljós kemur að eitt-
hvert sveitarfélag lendir af þess-
um sökum i erfiðleikum, og lýsti
félagsmálaráðherra þvi yfir að
hann myndi beita sér fyrir að
þetta ákvæði verði breytt með
lögum.
14 frum-
vörp
urðu að
lögum
Það komst ekki verulegur
skriður á afgreiöslu mála á
Alþingi fyrr en I fyrrinótt, en
á kvöldfundi, sem stóð fram
til kl. þrjú eftir miönætti
voru sjöfrumvörp samþykkt
sem iög frá Alþingi.
Það voru lög um sam-
ábyrgð ísl. fiskiskipa, Báta-
ábyrgö, verðjöfnun á raf-
orku, vörugjald, aukatekjur
rikissjóðs, almanna-
tryggingar og fjáröflun til
vegagerðar.
Á fundum alþingis i gær
héldu þingmenn áfram að af-
greiða mál og voru þá einnig
sjö frunivörp afgreidd. Þau
voru um kjarasam ninga
opinberra starfsmanna, lán-
taka vegna opinberra fram-
kvæmda, söiuskatt, verkefni
sveitarfélaga, kaupstaða-
réttindi handa Njarðvikur-
hreppi og tvenn lög um hús-
næðismálastofnun rikisins.
Kl. 18 i gær hófst svo þriðja
og siðasta umræöa um fjár-
lagafrumvarpið, og var talið
Hklegt að umræður um það
stæðu fram á nótt. Kl. 9 i dag
verður siðan fundur í sam-
einuðu þingi og fjárlög af-
greidd. Siðan verður fundum
Alþingis frestað fram yfir
jöl, en þingfundir eiga að
hefjast aftur eigi siðar en 26.
jan.
HALLALAUS RIKISBUSKAPUR
OG VIÐSKIPTAJÖFNUÐUR
er forsenda fyrir heilbrigðu efnahagslífi
Þegar
Tómas
Ámason (F)
mælti fyrir
áliti fjár-
hags- og
viðskipta-
nefndar um
vörugjald
hélt hann
itarlega ræðu og ræddi m.a. um
greiðsluhalla rikissjóðs, sem
hann sagði mjög alvarlegan.
Einnig ræddi hann um hina geig-
vænlegu skuldasöfnun Islendinga
erlendis, og kvað hann ljóst vera,
að þar yrði að breyta um stefnu
og taka upp skynsamlegri vinnu-
brögð.
Tómas sagði m.a. — Eitt af
grundvallarskilyrðum til að
minnka viðskiptahallann við út-
lönd er að reka greiðsluhalla-
lausan rikisbúskap. Slikt er þó
fjarri að gert hafi verið hin
siðustuár. Rekstrarhalli rikisins
var 3,4 milljarðar 1974 og útlit er
fyrir að hann verði 3,5 milljarðar
1975. Alls er rekstrarhallinn þvi
6,9 milljaröar á tveimur árum,
sem er allt of mikið.
Það er hlutverk landsstjórnar
að tryggja hallalausan
rikisbúskap á næsta ári. Halda
verður áfram að greiða niður
rekstrarhallann frá árinu 1974 og
fara að greiða niður hallann frá
1975.
Þá ræddi þingmaðurinn um
sivaxandi erlendar skuldir, og
sagði m.a. — Erlendar langtima-
skuldir tslendinga voru árið 1974
orðnar 41.442 milljónir króna. Þá
var greiöslubyröin 11,2% af út-
flutningstekjunum. Ef hins vegar
er litið lengra aftur i timann, sést
aö árið 1969 var greiðslubyrðin
16,7% af útflutningstekjunum, en
var komið niður i 10,0% 1971 og
fór niður i 9,7% 1973. En sem áður
sagði er nú farið að sækja i verra
horf aftur með 11,2% 1974 og i ár
er talið að greiðslubyrðin verði
14,5 til 14,8% af útflutningstekj-
um.
1 framhaldi af þessu er eðlilegt
að menn reyni að gera sér hug-
myndir um, hvernig staðan verði
á næstu árum. Seðlabankinn
hefur gert tilraun til að gera slika
spá, og samkvæmt henni verður
greiöslubyrðin árið 1976 17,3% af
útflutningstekjum 1977 18,5% og
1979 20,1%.
Samkvæmt þessari spá veröa
Islendingar að greiða fimmtu
hverja krónu af útflutningstekj-
um 1979 i vexti og afborganir af
erlendum lánum.
Það er að sjálfsögðu erfitt að
gera slikar spár fram i timann.
Þær byggjast á mörgum óvissum
þáttum.
Eigi að siður sýna þessar hug-
leiðingar Seðlabankans að
greiðslubyrði erl. skulda á næsta
ári — miðað við útflutningstekjur
— er svipuð og 1969 og fer siðan
greinilega vaxandi.
Það verður þvi að breyta um
stefnu. Það verður að auka
spamað og nota meira af
innlendu fjármagni til uppbygg-
ingar atvinnulifsins.
Það er i sjálfu sér ekkert at-
hugavert við að taka erlend lán,
ef þess er gætt að fjármagnið
gangi til uppbyggingar i atvinnu-
lifinu, sem skilar arði og annað
hvort sparar gjaldeyri eða eykur
gjaldeyristekjurnar meira en
sem svarar greiðslubyrði lánsins.
Þvi verður á næstu árum, að
leggja á það áherzlu, að halda
áfram aö byggja upp vinnslu-
stöðvar sjávarútvegs og land-
búnaðar. Beina uppbyggingu
fiskiskipaflotans til innlendra
skipasmiðastöðva, og halda
áfram uppbyggingu iðnaðarins. Á
þessa þætti verður að leggja
höfuðáherzluna á næstu árum.
Með öðmm orðum. Það verður
að hætta þvi að láta érlendu lánin
ganga til eyðslu og aukinnar
einkaneyzlu i þjóðfélaginu eins og
þvi miður hefur i miklum mæli
verið gert. Slikt ráðdeildarleysi
verður að stöðva. Annars fer illa,
og íslendingar stofna efnahags-
legu sjálfstæði sinu i voða. Nú
þegar er ástandið orðið svo alvar-
legt, að allur gjaldeyrisforði
þjóðarinnar er eingöngu lánsfé.
Samkvæmt upplýsingum þjóð-
hagsstofnunarinnar er viðskipta-
jöfnuður tslendinga óhagstæður
árið 1974 um 13,5 milljarða kr. og
1975 um 20,2 milljarða og 1976 er
hann áætlaður 15,5 milljarðar.
Samtals verður viðskipta-
jöfnuðurinn á þessum þremur
árum þvi óhagstæður um 49,2
milljarða króna.
Þessi þróun hvorki má né getur
haldið áfram. Hér þarf að spyrna
við fótum og það svo um muni.
Það er af þeim ástæðum, sem
hér hafa verið raktar, sem rikis-
stjórnin hefur markað aðhalds-
stefnu i fjármálum og viðskipta-
málum.
Settar hafa verið nýjar og
strangari reglur um erlendar lán-
tökur og rikisstjórnin hefur
einbeitt sér að þvi að afgreiöa
hallalaus fjárlög. Jafnframt hef-
ur verið gerð sérstök lánsfjár-
áætlun.
Allar þessar ráðstafanir miða
að þvi, að erlendum lánfökum
verði stillt i hóf og með öllum
ráðum reynt að tryggja að slik
lán gangi til arðbærra fram-
kvæmda.
BlBHIHIlBB