Tíminn - 09.03.1976, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 9. marz 1976
TÍMINN
13
kært tilvonandi aðgerðir og gátu
stöðvað framkvæmdirnar með
stöðugt nýjum kæruatriðum.
Rörleiðsla gegnum Alaska miðja
myndi trufla ferðir hreindýra og
elga, og þar sem olian getur að-
eins runnið, þegar hún er upphit-
uð, getur það breytt sifrosinni
túndrunni i mýrar, og þar með
skemmt gróðurinn. Og hvað, ef
eitt af rörunum brysti og olian
flæddi um allt, — og drukknir
Eskimóar og Indiánar kveiktu i?
Túndran yrði á nokkrum árum
eyðilögð. Þá kröfðust frum-
byggjamir einnig réttar sins.
Landið, sem leiðslan átti að fara
yfir, hafði löngu áður en Rússar
og Bandarikjamenn komu til sög-
unnar, verið eign forfeðra þeirra,
hver sá sem vildi byggja hér,
varð að gjöra svo vel og borga.
Stjómin komst fljótt að sam-
komulagi við Eskimóa og
Indiána. Hún veitti þeim eignar-
rétt yfir 16 milljón hektara landi,
fjarri leiðslunni. Einnig borgaði
hún þeim með hlutabréfum, sem
metin vom á einn milljarð dala.
Þessi bréf vom þó föst i fyrirtæk-
inu, og ekki mun vera hægt að
selja þau fyrr en að 20 árum liðn-
um. Vandamálið með náttúru-
verndarmennina var ekki svona
auðleyst. En Arabarnir hækkuðu
oliuverðið haustið 1973, — orku-
kreppan skall á, og Bandarikja-
þing samþykkti lög um uppsetn-
ingu leiðslunnar. Svo mikilvæg
var olian þeim, aö þeir kölluðu
leiðsluna „Þjóðarvörn”. Ef ein-
hverjar utanaðkomandi truflanir
verða á framkvæmdinni, er hern-
um heimilt að gripa 1 taumana.
Það varð engin truflun.
„Alyeska”, fyrirtækið, sem setur
leiðsluna upp fyrir oliufélögin,
hefur einfaldlega keypt verkfalls-
réttinn af verkamönnunum —
fyrir laun, sem nema 1500-3000
dölum á viku! — Nú finnst enginn
i Alaska, sem vill vinna fyrir
lægri vikulaun en 1000 dali, segir
Dan Kupiszeuzki hjá atvinnu-
málaráðuneytinu i kvörtunartón.
Frekar fara þeir á atvinnuleysis-
skrá.
Tveirþriðjuhlutarstarfsfólks 1.
National Bank hefur hlaupið það-
an til Alaska, og lögreglan i Fair
banks missti helming lögreglu-
liðsins. Við leiðsluna fá þessir
menn meira á viku heldur en áður
á mánuði. 1 ágúst siðast liðnum lá
við, að slökkviliðið i Fairbanks
rynni á braut. Olian gerir flest
fólk vitlaust. Foreldrar skilja
börn sin eftir ein, og eiginmenn
konur sinar. Takmarkið er að
komast i eina af þeim 29 vinnu-
búðum, sem settar voru upp fyrir
þá, sem vinna við leiðslulagning-
una.Hver skáli hefursitt nafn, og
minna þau óneitanlega á villta
vestrið, svo sem eins og „Dead
Horse”, „Happy Valley”, „Old
Man” o.fl. Þarna dveljast þeir
átta vikur i senn, — kúrekar frá
Texas og Oklahoma með barða-
stóra hatta og i támjóum stigvél-
um og ævintýramenn frá Kóló-
radö og Kaliforniu. Undarlegt
samansafn af fólki, — svipað þvi
sem vann við uppsetningu Kyrra-
hafsjámbrautarinnar, en hefur
ekki sézt siðan lagningu hennar
lauk fyrir réttum hundrað árum.
Þeir sveigja rör, reka stólpa nið-
ur i jörðina og aka stórum
þunga vinnu vélum.
A sumrin, sem eru stutt og heit,
skapraunar þeim sérstaklega
harðgerð tegund af móskitóflug-
um, sem stinga jafnvel i gegnum
fötin. A löngum, köldum vetrum,
frýs nefið á þeim i 30 sek., ef þeir
gleyma að setja á sig andlits-
grimur, áður en þeir fara út, þvi
kuldinn fer oft niður fyrir 60 st. á
Celcius. Þeim finnst þeir græða
heil ósköp, segir Cliff Dunlop,'
félagsráðgjafi i Anchorage. En
svo sjá þeir, að helmingurinn fer i
skatta. Þeirborgafimm dali fyrir
kassa af bjór og 100 fyrir vændis-
konu. Þeir fljúga i vikuferð til
Hawaii og'koma heim 1000 dölum
fátækari. Siðan fara þeir að hugsa
með sér: Hver skrambinn gengur
á hér. Ég vinn 84 klst. á viku,
alveg eins og þræll,og hef aðeins
tækifæri til að lifa mannsæmandi
lífi annan hvern mánuð. Margir
koma ekki aftur eftir fyrsta friið.
Hinn raunverulegi gróði kemur
ekki fyrr en verkamaðurinn er
löngu farinn heim og olian farin
að renna eftir pfpunum, I lok árs-
ins 1976. Þá mun hún færa oliu-
félögunum átta, sem eru viðriðin
framkvæmdirnar i Alaska, 8
milljónir dali daglega. En um
þetta er ekki talað i Alaska nú.
Þaö er heldur ekki talað um
slysatilfellin og tölurnar i sam-
bandi við þau. Bandariska frétta-
blaðið Time spáir þvi, að þegar
framkvæmdunum lýkur, verði
um 500 dauðir. Menn, sem kremj-
ast á milli röra, og menn, sem
brotna niður i kuldanum. Þeir eru
fluttir burtu úr búðunum með
leynd. Framkvæmdin verður að
halda áfram, hvað sem það kost-
ar. Þegar Peter Kelly varaði við
hættu á oliuleka, var hann rekinn.
Hann höfðaði mál gegn Alyeska
og sakaði fyrirtækið um að hafa
falsað skýrslur sinar. Slikt hefur
litið að segja. Alyeska sló flesta
gagnrýnendur sina út af laginu i
sjónvarpsumræðum og blaðadeil-
um, — og nú vinna þeir i upp-
lýsingadeild félagsins með þre-
föld laun og skrifa velviljaðar
blaðagreinar um þetta „tækni-
lega ævintýri”, sem verkið eigi að
vera og telja það jafn stórkostlegt
og Panamaskurðinn. t búðunum
eru 3 reglur i gildi, — ekkert kyn-
lif, engin vopn, ekkert áfengi, —
ekkert annað.
öryggisvörður frá 5 Mile Camp
við Yorhon-ána hefur sagt frá
blóðugum bardaga um steik og
svallveizlum með ræstingakon-
unum.
íbúar Alaska vilja ekki
meira, þeir hafa fengið
sig fullsadda af oliunni.
Við sáum heimatilbúin
eimingartæki og menn með
hlaðnar skambyssur á ferli. Þeir
spila matador upp á peninga. í
lögregluskýrslum iFairbanks má
lesa söguna um manninn, sem
opnaði spilaviti með leikfanga-
hjóli, i einu húsanna. Eftir 2mán-
uði fór hann aftur heim til sin með
65000 dala gróða. „Þegar verka-
mennirnir fá útgönguleyfi, er allt
vitlaust i borgum Alaska. Þá eru
allir barir fullir og allt logar i
slagsmálum, sem minna á bar-
dagana i villta vesturs kvik-
myndunum”, skrifar New York
Times. „Og þessir menn lumbra
mjög gjarna á Eskimóum og
Indiánum.”
— Þetta er mjög slæmt ástand,
segir Sylvia Ringstadt, fyrrver-
andi borgarstjóri i Fairbanks.
Það hafa komiðsvo margir menn
I vinnuleit hingað norður, að um
13% innlends verkafólks eru at-
vinnulaus. íbúðir fást vart með
lægri leigu en sem svarar
hundrað þúsund isl. kr. á mánuði.
1 Barrow krefjast Eskimóarnir
8.500 króna fyrir næturgistingu i
óvistlegum hótelum. Aður en oh'-
an kom til sögunnar, læstu ibúar
Alaska aldrei húsum sinum, —
núna erMafian landlæg, þeirhafa
umferðaröngþveiti, loftmengun,
ibúðahörgul og skólar eru tvisett-
ir. — Neyð i hverju horni. —
Mestu hagfræðilegu áhrifin, sem
Eskimóar hafa orðið fyrir vegna
verksins, er að allar stelpurnar
eru orðnar gleðikonur, segir W.
Brandon, sérfræðingur i málefn-
um Eskimóa, ruddalega. Rétt i
þessu ók pútnahús á hjólum
framhjá — ibúðarvagn sem
vændiskonurnar aka um i á
„Pipeline-le iðinni. ”
Fyrir tveimur árum voru flestir
Alaskabúar hliðhollir leiðslunni.
Hvað gat hún svo sem fært þeim
annað en betri lifskjör? Náttúru-
vendarmenn voru sýndir á
plakötum, sem báru undirtitilinn
„Látum fiflin frjósa i yztu myrkr-
um.” Núna hafa margir þeirra
fengið nóg af oliunni og vilja bara
komast burtu. — Þetta er einfald-
lega orðið of mikið, segir Beverly
Huchs, kennslukona. Ég ætla að
flytja með vinum minum til Kóló-
radó og sný ekki aftur, fyrr en
verkinu er lokið. Það verður þó
aldrei eins og áður, a.m.k. ekki
hvað náttúruna snertir, hún verð-
ur ekki aftur hrein og ósnert.
tbúatala þessa nyrzta rikis U.S.
mun á næstu árum tvöfaldast. t
Alaska eru næstum þvi allir þeir
málmar, sem fyrir finnast á jörð-
inni. Fundurinn i Prudhoe Bay er
meira að segja litilfjörlegur, mið-
að við það magn, sem liggur i
innri hlutum landsins. Sér-
fræðingar spá uppsetningu á tylft
nýrra leiðslna,sem munu eiga eft-
ir að skera Alaska þvera og endi-
langa.
Jay Hammond landstjóra
hryllir við offjölguninni, sem á
jafnvel eftir að verða enn meiri i
Alaska vegna oliunnar. Það gæti
átt eftir að sannast, að i lokin
verði þaðekki hreindýr og elgir,
sem I hættu verða i þessu landi, —
heldur mennskir ibúar Alaska.
(Þýtt —J.B.)
Villtavesturssenur eins og i kvikmyndunum. í Malemute barnuin í gömlu gullgrafaraborginni Ester
City, ganga menn vopnaöir á kránum. Það er ieyfilegt að bera vopn í Alaska — aðeins þeir, sem reyna
að fela þau á sér, eru handteknir.
Knæpa á leiðinni frá Fairbanks til Yukon river. Aður voru það aðeins veiðimenn, sem komu hér. Nú eru
gestirnir næstum eingöngu vörubilstjórar, sem flytja rör i leiösluna.
Lögreglan i Barrow, nyrztu byggð i Ameriku, hefur sett Eskiinóa, sem var með drykkjulæti á almanna
færi i varðhald. Flestir Eskimóarnir I Barrows, 2300að tölu lifa á opinberum styrkjúm. Hvern föstudag,
þegar borgað er út drekka þeir sig ölvaða og koma af staö látuin.