Tíminn - 09.03.1976, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 9. marz 1976
Miólkinni hellt niður á
sama tíma og smjör-
skortur er í landinu
Halldór E. Sigurðsson land-
búnaðarráðherra sagði i umræð-
um I efri deild Alþingis i gær, að
sennilega næmi tjón bænda vegna
nýafstaðins verkfalls, er þeir
urðu að hella niður miklu magni
mjóikur, um 100-200 milljónum
króna. Þetta gerðist á sama tima
og útlit væri fyrir smjörleysi á
innanlandsmarkaði.
Þessi ummæli
ráðherrans
komu fram i
umræðum um
frumvarp Jóns
Ármanns
Héðinssonar
(A) um að
bjarga mjólk
frá eyðilegg-
ingu, þegar
verkfall er. 1 greinargerð með
frumvarpinu segir flutningsmað-

„Þaðerkunnara en frá þurfi að
segja, að mjólkin hefur um aldir
bjargað þúsundum mannslifa á
tslandi frá hungri og dauða. Það
eru þvi óverjandi vinnubrögð og
glæpi næst að standa þannig að
kjarabaráttu, að mjólk sé hellt
niður að óþörfu. Þetta er þvi
hörmulegra þegar hungur sverf-
ur að milljónum manna víða um
heim. En viö hér á landi getum nú
fagnað þvi, að hungurvofan er
flosnuð upp og ætti ekki að eiga
afturkvæmt, sé rétt á málum
haldið hér innanlands. Sú þjóö,
sem misst hefur tugþúsundir
manna úr hungri á liðnum öldum,
getur ekki verið þekkt fyrir að
eyðileggja matvöru, sem þegar
er til sem slik vegna átaka aöila,
er skilja ekki sinn vitjunartima.
Það má aldrei endurtaka sig að
mjólk sé hellt niður á tslandi.
Þess vegna er þetta frumvarp
flutt.
1 1. gr. þessa frv. er forstöðu-
manni mjólkurbús heimilað að
kveðja til nægilegt starfslið svo
að takast megi að koma mjólk í
gegnum vinnslu og koma þannig i
veg fyrir að henni verði hellt
niður. Ekki er unnt að kveða svo á
að tiltaka ákveðinn fjölda manna,
það verður aö fara eftir aðstæð-
um hverju sinni. Hugsanlegt gæti
verið að bændur sjálfir kæmu hér
til, þar sem þeir eiga mjólkurbú-
in. Það skal undirstrikað, að þessi
heimild er ekki fyrir hendi fyrr en
3 1/2 sólarhring eftir að til
stöðvunar kemur, svo þarna er
veitt nokkurt svigrúm til að ná
sættum i vinnudeilum auk þess
tima sem vonandi hefur verið
fyrir hendi áður en til verkfalls
kom.
t 2. gr. er kveðið á um hvernig
með skuli fara þær afurðir er
kunna að verða framleiddar.
Kröfur eru strangar um gæði við
eðlilegar aðstæður, og réttmætt
er að heilbrigðisyfirvöld fylgist
ætið með gæðunum.
í 3. gr. er fjallað um sektir, ef
menn hindra vinnsluna, og hljóta
þær að vera verulegar, ef tilgang-
ur laganna á að nást.
t 4. gr. er kveðið á ■ um gildis-
tima, og veröur að teljast rétt-
mætt að lögin taki gildi strax, svo
að öllum viðkomandi sé kunnugt
um ákvæöi þeirra.”
Halldór E.
Sigurðsson
landbúnaðar-
ráðherra sagði,
að þetta frum-
varp væri mjög
athyglisvert, og
kvaðst hann
vilja þakka
flutningsmanni
fvrir að taka
Pdll Pétursson, alþm.
Lítilshóttar hækkun raf-
orkuverðs réttlætir ekki
stækkun Álversins
Nýlega kom tii umræðu
stjórnarfrumvarp um viðauka-
samning miili rikisstjórnar ts-
lands og Swiss Aluminium um ál-
bræðslu við Straumsvlk. Páll
Pétursson (F) gagnrýndi þetta
frumvarp harðlega.
Páll Pétursson sagði, að enda
þótt nokkur lagfæring fengist á
raforkuverðinu til álversins,
fyndist sér ekki um mikla úrbót
að ræða. Minnti hann á, að 50% af
tiltækri raforku landsmanna færi
til álversins, en hún haföi verið
seld á 10% þess verðs, er almenn-
Hugmynd, Stefdns
Valgeirssonar,
alþm.:
Viðskipta
menntun í
skólanum
að Lauga
landi?
Nokkrar umræður urðu i neðri
deild I gær um viðskipta-
menntun á framhaldsskólastigi,
m.a. tóku þátt i þeim umræðum
Vilh jálmur Hjálmarsson
mennta-
málaráð-
herra og
A1 þý ð u -
bandalags-
þingmenn-
irnir Svava
Jakobsdóttir
og Jónas
Arnason.
Einnig tók þátt I þessum
umræöum Stefán Valgeirsson
(F). Varpaöi þingmaöurinn
þeirri hugmynd fram, að Hús-
mæöraskólanum að Lauga -
landi yrði breytt og þar tekin
upp viöskiptamenntun á fram-
haldsskólastigi.
ingur þyrfti að greiða. Hér á eftir
fara nokkrir kaflar úr ræðu Páls
Péturssonar.
Stækkun Álversins
Það atriði, sem mér finnst lak-
ast i þessum samningi, er
heimildin til stækkunar Alversins
og ég er þess fullviss, að litils-
háttar leiðrétting á rafmagns-
verðinu er of dýru verði keypt
með þessari stækkun. Við höfum
mjög slæma reynslu af þessu
fyrirtæki og þeim atvinnuháttum
og þeirri atvinnuuppbyggingu
þjóöfélagsins, sem þar var hafin,
þess vegna sé ég enga ástæðu til
þess að fara að heimila stækkun
þessa iöjuvers, jafnvel þótt nokk-
ur hækkun raforkuverös fengist
fyrir það, og það sé vissulega já-
kvætt að islenzkir raforkunotend-
ur þurfi ekki aö borga eins mikiö
með raforkusölunni til Alversins
á næstu árum og þeir hafa gert til
þessa.Landsvirkjun hefur reikn-
að út meöalverð viðbótarsölunnar
árið 1978 og 1979 miðaö við álverð
45 cent á pund. Þaö er 4,43 mill á
kwst. Þetta fyrirtæki hefur alla
tiö verið skorbildur í þjóðarbú-
inu, sogað til sin meira en
helminginn af tiltæku rafmagni
og ekki goldið fyrir nema hluta af
framleiðslukostnaðarveröi þess.
Framleiðslukostnaðarverð á raf-
orku viö Sigöldu er áætlað 180
aurar á kwst, og að vera nú að
gera samninga um ráðstöfun á
hluta þeirrar orku fyrir meðal-
verð viðbótarsölunnar á ca 75,3
aura, það þykir mér nú ekki skyn-
samlegt.
Hættulegir
stóriðjudraumar
Þannig tel ég að ekki eigi að
haga vinnubrögðum við uppbygg-
ingu atvinnulifs á tslandi, það er
útilokað að selja raforkuna á
verði, sem er neðan við fram-
leiðslukostnaðarverð á hverjum
tima. Að minnsta kosti þegar ekki
er um innlend þjóðþrifafyrirtæki
að ræða. Ég tel að reynslan hafi
sannað okkur það rækilega, að sú
uppbygging atvinnulifs á tslandi
að laða hingað erlend auöfélög til
þess að koma á fót iðjuverum,
Páll Pétursson.
sem eru ýmist alfarið i eigu út-
lendinga eða þá með snöru hring-
anna um hálsinn sé röng. Svo
röng, að fjarstæða sé að haldið
sé lengra á þeirri braut.
Ég bið menn að hugleiða,
hvernig ástandið væri núna, ef við
heföum hleypt útlendingum i fisk-
iðnaö eða útgerö á Islandi. Þetta
er að mörgu leyti hliðstætt.
Dapurleg reynsia
Nú þegar að áliðnaður dregst
saman, þá losar Alverið sig
náttúrlega við drjúgan hluta af
starfsmönnum sinum. t Straums-
vik haia menn unnið erfiða og
óholla vinnu, en þar hafa menn
lika fengið háttkaup. Starfsmenn
annarra fyrirtækja hafa farið að
miða sig viö það, og krafizt sömu
launa. Þegar rikisstjórnin vildi
ekki fallast á þessar kröfur i
Aburðarverksmiðjunni og Se-
mentsverksmiðjunni i fyrravor
og setti bráðabirgðalög, þá neit-
aði verkalýðshreyfingin að hlýöa
þeim lögum „þau fóru i bága við
réttarvitund almennings” að
sögn forseta ASt. Verkalýðs-
hreyfingin braut á bak aftur
rétt-kjörin stjórnarvöld i landinu
og fyrirkom i eitt skipti fyrir öll
úrræðum bráðabirgðalaga til
lausnar vinnudeilum. Þarna kom
fram einn þáttur 7 áhrifum Al-
versins á islenzkt efnahagslif. Al-
verið hefur reynzt okkur illa i
flestu tilliti, svo sem framsóknar-
menn bentu á við stofnun þess..
Einkennileg
röksemdafærsla
Framsögumaður meiri hluta
iðnaðarnefndar hæstvirts 1. þing-
maður Suðurlands Ingólfur Jóns-
son fjölyrti mjög umgróöar.n af
þessu álveri, bæði fyrr og þó sér-
staklega i framtiðinni. Hann rakti
dæmi, sem nefndin hafði látið
reikna út. Bæði þessi dæmi gera
ráð fyrir gróða íslendinga. Úr
ræðu hæstvirts 1. þingmanns
Suðurlands, sem birt er i Morgun-
blaðinu 12.2. vil ég leyfa mér aö
rifja upp þessi orð. „I skýringum
með frumvarpinu eru sett fram 2
dæmi, a og b. Ætla má að dæmi a
gæti verið raunhæft, sem gerir
ráð fyrir svipaðri veröþróun á áli
og undanfarna tvo áratugi. En
dæmi b gerir ráð fyrir örari verö-
hækkunum á áli, eða um 5% á ári
að meðaltali. Einnig gerir dæmi b
ráð fyrir mun meiri hagnaði.
Dæmi b verður að teljast óraun-
hæft enda sett fram af Islenzku
samniuganefndinni i viðræðun-
um, við Alusuisse til stuðnings
málstað tslands.”Ég verð að játa
að upp I svona röksemdafærslu
næ ég ekki, ég vona bara að hæst-
Framhald á 20. síðu.
Stjórnarf rumvarp:
Jafnrétti
þetta mál upp. Sagðiráðherra, að
þetta mál væri mjög viðkvæmt.
Ekki hefði komið til þess fyrr en i
siðasta verkfalli, að bændur
þyrftu að hella niður mjólk. Erfitt
væri að setgja nákvæml. til um
tjón bænda vegna þess, en
sennilega væri tjón þeirra á bilinu
100-200 milljónir króna. Slikt
mætti ekki endurtaka sig. Bænd-
ur stæðu utan verkfalla og gætu
engin áhrif haft um lausn þeirra.
Þeir yrðu þvi að ósekju fyrir
tjóni. Landbúnaðarráðherra
sagði, að þetta mikla tjón væri
átakanlegt, þvi að á sama tima
blasti smjörleysi við á innan-
landsmarkaði, og yrði liklega að
flytja smjör inn erlendis frá. Sér
virtist brýnt að setja lög um það
hvernig ætti að fara að i tilfellum
sem þessum. Jafnframt yrði að
setja viðurlög gegn misnotkun á
undanþáguatriðum.
Steinþór Gestsson (S) sagðist
vilja taka undir með flutnings-
manni. Sagði hann, að sumir
legðu aðstöðu bænda og frysti-
húsa að jöfnu i verkföllum. En
hér væri sá munur á, að bændur
kæmust ekki hjá þvi að framleiða
vörur sinar áfram, sem eyðilegð-
ust siðan vegna verkfalls,
mjólkurfræðinga. Sliku væri ekki
til að dreifa, þegar vélstjórar i
frystihúsum legðu niður vinnu.
Þá töpuðust ekki verðmæti i
framleiðslu.
Geir Gunn-
arsson (Ab)
gerði verkfalls-
réttinn að
umræðuefni,
sem hann kvað
helgasta rétt
launþega. Hann
sagðist ekki,
vilja gera lítið
úr erfiðleikum bænda við þessar
aðstæður, en fleiri töpuðu á verk-
fallien bændur. Sagðist þingmað-
urinn vilja vara við breytingum á
þessu sviði og kvaðst furða sig á
þvi, að þessi tillaga skyldi borin
fram af þingmanni Alþýðuflokks-
ins. Sagði Geir Gunnarsson, að
farsælast yrði, að samþykki
beggja aðila vinnumarkaðarins
lægi fyrir, ef gera ætti breytingar.
Þann grundvöll skorti.
Ingi Tryggva-
son (F) sagði,
að þetta mál
væri viðkvæmt,
ekki sizt fyrir
bændur, sem
misstu mikil
verðmæti og
væru varnar-
lausir gagnvart
verkföllum,
enda réðu þeir engu um atburöa-
rásina hvað þau snerti. Hann
sagði, að þetta mál væri einnig
viökvæmt gagnvart þeim aðilum,
sem fyndist, að gengið væri á
þeirra rétt, verkfallsréttinn.
Þingmaðurinn sagði, að Alþingi
mætti þó ekki skjóta sér undan
þvi að ræða viðkvæm mál, svo
sem breytinguá vinnulöggjöfinni,
en finna yrði lausn á slikum mál-
um, sem sæmdi Alþingi. Ingi
Tryggvason sagði, að samkvæmt
lögum ættu bændur einir ekki að
bera allan kostnað, þegar mjólk
væri hellt niður. Hins vegar væri
það staðreynd, að þeir bæru
mesta þungann, og hann legðist
misjafnlega á bændur. Þá sagði
þingmaðurinn, að vissir þættir i
mjólkurframleiðslu kreföust ekki
mikils vinnuafls t.d. smjörgerð.
Landbúnaðarráðherra tók aftur
til máls og sömuleiðis flutnings-
maður. Að þvi búnu var frum-
varpinu visað til 2. umræðu og
landbúnaðarnefndar.
kvenna og karla
Lagt hefur
vcrið fram á Al-
þingi stjórnar-
frumvarp um
jafnstöðu
kvenna og
karla. Mun
Gunnar Thor-
oddsen félags-
málaráðherra
væntanlega
mæla fyrir þessu frumvarpi siö-
ar i þessari viku. t 1. grein
frumvarpsins segir, að tilgang-
ur laganna sé að stuöla að jafn-
rétti og jafnri stöðu kvenna og
karla á öllum sviðum. t 2. grein
frumvarpsins er tekiö fram, að
konum og körium skuli veittir
jafnir möguleikar til atvinnu og
menntunar og greidd jöfn laun
fyrir jafnverðmæt og sambæri-
leg störf. Þá er I 3. grein lag-
anna sagt, að atvinnurekenduin
sé óheimilt að mismuna starfs-
fólki eftlr kynfcröi.
Nánar verður sagt frá þessu
frumvarpi siðar.