Tíminn - 01.06.1976, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 1. júní 1976.
TÍMINN
11
trtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Augiýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur f Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verð i lausasöiu kr. 50.00. Áskriftar-
gjaid kr. 1000.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Viðræðurnar í Osló
Rikisstjórnin tók þá ákvörðun fyrir helgina, að
hefja samningaviðræður við brezku stjómina á
grundvelli þeirra tillagna, sem Crosland utan-
rikisráðherra kynnti á könnunarfundum hans og
Einars Ágústssonar utanrikisráðherra i Osló á
dögunum. Crosland óskaði eftir þessum
könnunarviðræðum og taldi Einar Ágústss. rétt
að fallast á þær, þar sem rætt hafði verið um það i
Landhelgisnefnd, að kannað yrði hvort viðhorf
Breta væri breytt, og hafði það ekki sætt andmæl-
um. íslenzka stjórnin gerði það að sjálfsögðu að
skilyrði fyrir samningaviðræðum, að brezku her-
skipin færu út fyrir 200 milna mörkin og að
brezku togararnir hlýddu varðskipunum. Brezka
stjórnin féllst strax á þessi skilyrði og mun fram-
fylgja þeim þannig, að herskipin munu halda sig
utan markanna og togararnir ekki stunda neinar
veiðar innan þeirra meðan viðræður fara fram,
en þær hófust i Osló i gær.
Aðalkjarni hinna brezku tillagna er sá, að
Bretar minnka sókn sina um helming á íslands-
mið, miðað við sókn þeirra á siðastl. ári. Hinum
nýja samningi er ætlað að gilda i sex mánuði, eða
frá 1. júni til 30. nóvember. Á þeim tima i fyrra
höfðu Bretar til jafnaðar um 50 togara á veiðum
við ísland. Samkvæmt þvi, að sókn þeirra
minnki um helming á þessu timabili, leggja þeir
til að 24 togarar fái til jafnaðar á mánuði að
stunda veiðar innan islenzku fiskveiðilögsögunn-
ar. 1 fyrra veiddu Bretar um 112 þús. smál. á
íslandsmiðum. Miðað við það aflamagn og
helmingi minni sókn en þá, yrði afli Breta á árs-
grundvelli um 56 þús. smál. eða talsvert minni en
gert var ráð fyrir i lokatilboði islenzku rikis-
stjórnarinnar á siðastliðnu hausti, en það hljóðaði
upp á 65 þús. smálesta ársafla. Það tilboð var
afturkallað, þegar brezku herskipin voru send á
vettvang til að verja togarana. Þá bjóðast Bretar
til að virða þau friðunarsvæði, sem ákveðin
verða, og að veiða ekki upp að nema 20 milum,
þar sem þeir veiddu áður samkvæmt samning-
unum frá 1973 upp að 12 milum, og ekki nema upp
að 30 milum, þar sem þeir máttu áður veiða upp
að 20 milum.
Á timabilinu 1. júni til 30. nóvember i fyrra,
veiddu Bretar 70 þús. smálestir á íslandsmiðum.
Þetta aflamagn ætti að minnka um helming, þar
sem sóknin minnkar um helming, og veiðisvæðið
minnkar einnig. Allar likur benda til að Bretar
gætu náð mun meiri afla með óleyfilegum veiðum
undir herskipavernd, þar sem bezti veiðitimi
þeirra fer i hönd og þeir eru vanir að hafa hér
flest skip á þessum tima. Með samkomulagi á
þessum grundvelli, ætti þvi að fást trygging fýrir
minni afla þeirra en ella, jafnframt þvi sem
friðunarsvæðin væru virt, og að lifshættan, sem
fylgir þorskastriðinu væri úr sögunni. Þetta
siðara gildir þó þvi aðeins, að nýtt þorskastrið
hefjist ekki aftur og yfirráðaréttur íslendinga
yfir fiskveiðilögsögunni fáist viðurkenndur. Þvi
má vænta þess, að viðræðurnar i Osló snúist eink-
um um þessi atriði. Bretar loka augunum fyrir
þróun hafréttarmála, ef þeir fallast ekki á
samkomulag um þessi atriði.
Þ.Þ.

k' ERLENT YFIRLIT
Scranton þykir
góður fulltrúi
Aukin áhrif Bandaríkjanna í Öryggisráðinu
William W. Scranton
HINN 3. mai siöastliöinn hófst
umræöa i Oryggisráöi Sam-
einuöu þjóöanna um kjör
Araba á landsvæöum, sem
ísraelsmenn hertóku i styrj-
öldinni 1967. Egyptar áttu
frumkvæöiö aö þessum um-
ræöum. Þær stóöu i rúmlega
þrjár vikur og lauk á þann
veg, aö formaöur öryggis-
ráösins las upp yfirlýsingu,
sem meirihlutinn haföi oröiö
sammála um. 1 yfirlýsingu
þessari var skoraö á Israels-
menn aö fylgja reglum svo-
nefnds Genfarsáttmála, sem
fjallar um réttindi manna i
herteknum löndum, og hætta
aögeröum, sem brytu i bága
viö hann. Einkum voru þeir
vittir fyrir aö flytja Gyöinga
búferlum til landsvæöa, þar
sem Arabar höföu búiö einir
áöur og reyna þannig aö
fryggja sér Þar fótfestu til
frambúðar. Þetta myndi m.a.
torvelda friösamlega lausn
deilunnar milli Araba og tsra-
elsmanna.
Astæðan til þess aö meiri-
hlutinn flutti ekki tillögu um
málið, heldur }ét sér nægja
yfirlýsingu, var eins konar
baktjaldasamningur milli
hans og fulltrúa Bandarikj-
anna. Eins og nú er ástatt í
Bandarikjunum sökum for-
kosninganna, heföi fulltrúi
Bandarikjanna orðiö að beita
neitunarvaldi gegn tillögu um
þetta efni. Fram hjá þvi var
stefnt meö þvi aö afgreiða
málið 1 formi yfirlýsingar frá
meirihlutanum. Ótrúlegt
þykir, að máliö heföi fengiö
jafn friösamlega lausn, ef
Daniel P. Moynihan heföi ver-
iö áfram aöalfulltrúi Banda-
rikjanna hjá Sameinuöu þjóö-
unum. Þá heföi sennilega allt
fariö f bál og brand. Hinn nýi
aðalfulltrúi Bandarikjanna,
William W. Scranton, hefur
valið sér önnur vinnubrögö en
Moynihan. I staö stóryrtra og
hávaöasamra ræöuhalda, kýs
hann að leysa mál meö friö-
samlegum hætti eftir
diplómatiskum leiöum. Þann-
ig telur hann, aö Bandarikin
geti náö beztum árangri. Tvi-
mælalaust hafa umrædd
málalok skapaö Bandarikjun-
um bezta aöstööu til aö hafa
sæmilegt samstarf viö báöa
aöila og getaö þannig haldið á-
fram sáttastarfi. Ræöan, sem
Scranton flutti i sambandi við
upplestur yfirlýsingarinnar,
var lika i þessum anda. Hann
endurtók þaö, sem hann haföi
áöur sagt i öryggisráöinu, aö
vinir ísraels heföu vaxandi á-
hyggjur af búferlaflutningi
Gyöinga til hernumdu land-
svæöanna og telur hann ekki
stuöla aö friösamlegri lausn
deilunnar. Aö þessu leyti, væri
hann samþykkur efni yfirlýs-
ingarinnar. Hins vegar telur
hann vanta i hana jafnvægi,
þar sem hún viöurkenndi ekki
þaö, sem tsraelsmenn heföu
gert rétt i stjórn sinni á um-
ræddum svæöum. Af þeim á-
stæöum heföu Bandarikin ekki
getaö gerzt aðili aö henni.
ANNAÐ mál, sem Scranton
hefur leyst meö ekki ósvipuö-
um hætti, er inntökubeiðni
Angola. Angola lagöi fram
beiöni um inntöku i Samein-
uöu þjóðirnar 22. april og heföi
venju samkvæmt átt að taka
hana fyrir á fundi ráösins 11.
mai. I staðinn var málinu
frestaö um óákveöinn tima og
var þaö rökstutt á þann veg,
að ekki lægi á, aö öryggisráð-
ið afgreiddi máliö, þvi aö
Angola fengi ekki inngöngu i
Sameinuöu þjóöirnar fyrr en
allsherjarþingiö heföi einnig
samþykkt þaö, en þaö kemur
ekki saman fyrr en eftir miöj-
an september. Þetta var þó
ekki ástæöan, heldur sú, aö
Scranton fékk aöalfulltrúa
Tanzaniu, Salim A. Salim, til
aö beita sér fyrir frestuninni á
bak viö tjöldin. Ef inntöku-
beiönin heföi veriö tekin fyrir
nú, myndu Bandarikin senni-
lega hafa oröiö aö beita neit-
unarvaldi gegn henni, eöa á
meöan kúbanskt herliö væri i
landinu. Aö öörum kosti heföi
málið getaö oröið vatn á myllu
Reagans I forkosningunum.
Salim geröi sér grein fyrir
þessari erfiöu aöstööu Scran-
tons og beitti sér þvi fyrir
frestuninni. Moynihan heföi
vafalaustfariöaöraleiö. Hann
heföi beitt neitunarvaldinu og
skapaö meö þvi nýtt deilumál
milli Bandarikjanna og Af-
riku, sem aöeins heföi getaö
oröiö ávinningur fyrir Rússa,
Eftir forkosningarnar veröur
auöveldara fyrir Bandarikja-
stjórn aö fást viö máliö, enda
benda siðustu fréttir til þess,
aö Kúba muni smám saman
kveöja heim herliö sitt frá
Angóla. Sagt er aö Palme hafi
fært Kissinger þau tiöindi,
þegar hann kom nýlega til
Stokkhólms.
ÞÓTT ekki séu liönir nema
tveir og hálfur mánuöur siöan
Scranton tók við starfi sinu
sem aðalfulltrúi Bandarikj-
anna hjá Sameinuðu þjóðun-
um, hefur hann þegar aflaö
sér góös álits á þeim vett-
vangi. Talsvert er þegar rætt
um, aö Ford geri hann aö
utanrikisráðherra sinum, ef
hann nær kosningu.
Scranton er tæplega sextug-
ur að aldri, fæddur 19. júli
1917, Hann er kominn af riku
fólki og hefur aö sögn marg-
faldað arf sinn. Hann stundaöi
nám viö Yale-háskólann og
lauk þaðan lagaprófi 1946. Þaö
truflaöi nám hans þar, að
hann var i flughernum
1941-1945. Hann hlaut góöan
vitnisburð sem flugmaður.
Hann hóf lögfræöistörf aö
loknu námi og hlóöust brátt á
hann mikil störf. M.a. hlaut
hann sæti i stjórnum margra
fyrirtækja. Þá lét hann lika
ýms menningarmál og félags-
mál til sin taka. Arið 1959 varö
hann aðstoðarráöherra i utan-
rikisráöuneytinu, og gegndi
hann þvi starfi i tvö ár. Hann
átti sæti I fulltrúadeild Banda-
rikjaþings 1961-1963, en þá var
hann kosinn rikisstjóri i
Pennsylvaniu. Hann þótti
reynast vel sem rikisstjóri,
eins og ráöa má af þvi aö
frjálslyndari armur repúblik-
ana hugöisttefla honum fram
gegn Goldwater i forkosning-
unum 1964. Scranton gekk hins
vegar illa I fyrstu forkosning-
unum og dró sig þvi I hlé.
Eftir að hann hætti störfum
sem rlkisstjóri 1967, hóf hann
lögfræðistörf aönýju, en hefur
þó alltaf öðru hvoru tekið aö
sér ýms opinber störf, m.a.
formennsku i nefndum, sem
fjölluöu um sérstök verkefni.
Haustiö 1968, þegar Nixon var
kjörinn forseti, sendi hann
Scranton sem sérstakan
erindreka sinn til Evrópu og
Austurlanda nær.
Scranton skilaöi itarlegri
skýrslu um för sina og vakti
þaö ekki sizt athygli, aö hann
gagnrýndi stjórn ísraels fyrir
ósáttfýsi. Siðan hafa Gyöingar
haft heldur horn i siöu hans.
Scranton hefur unniö sér
þaö álit, aö hann sé laginn
samningamaöur og sé þaö
jöfnum höndum aö þakka
góöri greind og þægilegri
framgöngu. Þótt Scranton hafi
jafnan veriö ákveöinn
repúblikani, á hann marga
vini i hópi demókrata. Meðal
þeirra er Cyrus R. Vance, sem
talinn er liklegur til að veröa
næsti utanrikisráöherra
Bandarikjanna, ef Carter nær
kosningu. Þ-Þ-