Fréttablaðið - 21.11.2005, Síða 70

21. nóvember 2005 MÁNUDAGUR26
menning@frettabladid.is
!
��������
��������� ��������
����������������������������
�������������������������������������
������������������������������������������
��������������������� �����������
����� �������������
����������������������������������
�������������������
������ ���������������������������������������������
����������
�����������������������������������
������������������������������
��������������������������������
�������������������������������
��������������������������������������������
������������������������������������������������
�������������
������������� ���������������������
��������������������������������
������������������������������������
�������������������������������������
��������������������������������
������������������������������������������
������ �������� �������������� �����������������
�������������������������������� ���������������
���������������������������
������ ������������
�������������������� ��������������
Kl. 12.30
Mateusz Herczka, myndlistarmaður,
dramatúrg, forritari og sviðslista-
maður, flytur erindi í LHÍ, Laugar-
nesvegi 91 kl 12.30, stofu 024. Fyr-
irlesturinn mun fjalla um verkefnið
The focus of the „44\13“ þar sem
notuð er járnbrautarlest og sérstök
landslagstölvutækni.
> Ekki missa af ...
... tónleikum með Ellen Kristj-
ánsdóttur í Neskirkju á listahá-
tíðinni Tónað inn í aðventuna.
Ásamt henni leika þeir Eyþór
Gunnarsson og Þorsteinn
Einarsson, betur þekktur sem
Steini í Hjálmum.
... tónleikum Lúðrasveitar
Reykjavíkur, sem verða á mið-
vikudagskvöld í Neskirkju.
... tónleikum síberísku sópran-
söngkonunnar Eteri Gvazava í
Salnum í Kópavogi á miðviku-
dagskvöld. Við píanóið verður
Jónas Ingimundarson.
Á morgun er dagur tónlistarinnar haldinn hátíð-
legur með ýmsu móti. Meðal annars efnir Íslenska
óperan til málþings um framtíð sjálfrar sín.
Hvatinn að þessu málþingi er annars vegar nýr
þjónustusamningur við ríkið fyrir tímabilið 2006-
2009 og hins vegar þær hugmyndir sem Gunnar
I. Birgisson bæjarstjóri hefur kynnt um byggingu
óperuhúss á Borgarholtinu í Kópavogi.
Verði hugmyndin um óperuhús að veru-
leika mun það gjörbreyta
aðstöðu til flutnings á óper-
um og söngleikjum í land-
inu. Bygging óperuhúss
kallar jafnframt á að mikil-
vægar ákvarðanir um starf-
rækslu Íslensku óperunnar
í framtíðinni séu teknar nú.
Jón Ásbergsson, stjórn-
arformaður Íslensku óper-
unnar, setur þingið klukkan
níu um morguninn. Hann
stjórnar jafnframt opnum umræðum í lok þings-
ins.
Fyrsta erindið flytur síðan Tómas H. Heiðar sem
fjallar um hlutverk Vinafélags Íslensku óperunnar
og húsnæðismál Óperunnar. Bjarni Daníelsson
óperustjóri talar síðan um stöðu og framtíð Íslensku
óperunnar, og þá fjallar Felix Bergsson um aðstöðu
til söngleikjahalds á Íslandi.
Pálín Dögg Helgadóttir hjá Íslandsbanka talar um
samspil atvinnulífs og menn-
ingar og Gunnar I. Birgirs-
son, bæjarstjóri í Kópavogi,
gerir grein fyrir hugmyndum
sínum um byggingu á húsi
fyrir Íslensku óperuna í Kópa-
vogi.
Loks fjallar Bjarki Valtýs-
son, doktorsnemi við Háskól-
ann í Hróarskeldu, um stöðu
óperulistarinnar í menning-
arsamfélagi Íslands.
Óperan rýnir í framtíðina
„Ég var bara í sorg,“ segir Ólöf
Stefanía Eyjólfsdóttir um ástæðu
þess að hún sendi frá sér ljóða-
bókina Maríutungur fyrir stuttu.
Þetta er önnur ljóðabók hennar, en
fimm ár eru liðin frá því sú fyrri
kom út.
„Það sem rak mig áfram núna
er þetta sem er að gerast fyrir
austan, og ekki bara þar heldur
um allt land því þetta virðist ætla
halda áfram víðar um land. Þetta
er svo sárt, það er eins og verið sé
að rífa úr manni hjartað.“
Hún er að tala um virkjunar-
framkvæmdirnar á hálendinu.
Ólöf Stefanía er Austfirðingur,
uppalin á Eskifirði en hefur búið
lengi í Reykjavík,
„Í bókinni eru náttúrlega líka
ljóð um bara ýmislegt sem verður
á vegi manns og mann langar að
lýsa,“ segir hún, en það er augljóst
að spjöllin á hálendinu eiga hug
hennar allan.
Reyndar var það sonur hennar
sem hvatti hana í upphafi til þess
að yrkja ljóð um þau málefni.
„Ég hef skrifað nokkrar grein-
ar um hálendið. Líka greinar
gegn megnun og gegn fiskveiði-
stjórnuninni. Ég hef líka verið að
yrkja stökur, og svo sagði hann:
Mamma, af hverju yrkirðu ekki
bara um þetta. Mér fannst svo
sérstakt að þetta skyldi koma frá
honum.“
„Ég var reyndar í svo mikilli
sorg að það var ekkert auðvelt
að yrkja ljóð um það en þegar ég
byrjaði loksins komu út úr því
fleiri og fleiri ljóð.“
Ólöf Stefanía hefur víða komið
við um æfina, en er fyrir nokkru
hætt launuðum störfum vegna
aldurs. „Svo var ég að vinna á
Þjóðminjasafninu þegar því var
lokað og hef líka starfað í Þjóð-
menningarhúsinu. En fyrir utan
ljóðlistina á ég eitt áhugamál, sem
er bogfimi. Ég hef stundað hana
með Íþróttafélagi fatlaðra og það
hefur þroskað mig mikið.“
Í sumar tók hún meðal annars
þátt í bogfimimóti í Þýskalandi
ásamt eiginmanni sínum, sem
lamaðist í slysi fyrir rúmlega
þrjátíu árum.
„Við höfum farið þangað
nokkrum sinnum, erum þá að skjóta
úti í skógi,“ segir Ólöf Stefanía. ■
Ljóðin spretta upp úr sorginni
ÓLÖF STEFANÍA EYJÓLFSDÓTTIR Yrkir af ást
til náttúrunnar. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Þau Gunnhildur Hrólfsdóttir,
Brian Pilkington og Hilmar Hilm-
arsson voru nýverið tilnefnd á
heiðurslista IBBY samtakanna
árið 2006 fyrir hönd Íslands.
Gunnhildur Hrólfsdóttir, sem
er rithöfundur, var tilnefnd fyrir
skáldsögu sína Ránið, Brian
Pilkington myndlistarmaður fyrir
bókina Dynkur og Hilmar Hilm-
arsson fyrir þýðingu á Dóttur
ávítarans eftir Lene Kaaberbøl.
IBBY eru alþjóðleg samtök um
barnabókmenntir sem voru stofn-
uð árið 1953.
Bækurnar þrjár verða kynnt-
ar á heimsþingi IBBY sem haldið
verður í Peking í Kína í september
á næsta ári. Öll aðildarlönd IBBY,
65 talsins, tilnefna bækur á list-
ann og eru þær til sýnis á heims-
þinginu en fara síðan á farand-
sýningu vítt og breitt um heiminn
með viðkomu á ráðstefnum og
alþjóðlegum bókasýningum.
Íslenska heiðurslistafólkið lýsti
yfir ánægju með að hljóta þessa
viðurkenningu enda má fullyrða
að verk þeirra fái mjög víðtæka
kynningu næstu árin. ■
Þrjár bækur í heimsreisu
TILNEFND Á HEIÐURSLISTA Gunnhildur, Brian og Hilmar fara til Peking á næsta ári.
Forngrískir stærðfræðingar
verða á svamli í jólabóka-
flóðinu næstu vikurnar,
einhvers staðar innan um
krimmana, barnabækurnar,
stórvirkin og allar hinar
bækurnar sem forlögin eru
að senda frá sér.
„Þeir reyndu að útskýra alheiminn
út frá stærðfræði, þessir menn,“
segir Jón Þorvarðarson, höfundur
bókar um forngríska stærðfræð-
inga og áhrif þeirra, sem komin er
í bókabúðirnar.
Jón hefur unnið að ritun bókar-
innar í meira en fjögur ár, fyrst í
þrjú ár með fullu starfi en síðan
helgaði hann krafta sína þessu
verki algerlega í eitt og hálft ár.
„Það veitti svo sannarlega ekk-
ert af þessum tíma,“ segir hann.
Heimildaskráin aftast í bókinni
segir sína sögu um vinnuna sem
að baki liggur. Hún er löng og víð-
tæk.
„Ég ferðaðist meðal annars
til Sikileyjar og vitjaði þar sögu-
staða. Sérstaklega fór ég þangað
til þess að heimsækja Sýrakúsu,
ættborg Arkimedesar, sem er af
mörgum talinn mesti stærðfræð-
ingur frá upphafi. Ég tók þar
myndir af gröf hans.“
Arkimedes er í sérstöku uppá-
haldi hjá Jóni, eins og sjá má af
því að titill bókarinnar, Og ég
skal hreyfa jörðina, er fenginn
frá þessum merka stærðfræðingi.
Arkimedes sagðist geta hreyft
hvaða þunga sem er eftir að hann
hafði uppgötvað afl vogarstangar-
innar: „Færið mér stað að standa
á og ég skal hreyfa jörðina,“ sagði
hann orðum sínum til áherslu.
„Það má með sanni segja að
stærðfræðinni fór mikið fram á
hans dögum og um hann eru líka
til undrin öll af rituðu efni. Hann
fann upp vogaraflið, talíuna og
trissuna, allt verkfæri sem við
notum mjög mikið í dag og svo
þessi fræga dæla, arkimedesar-
skrúfan sem dælir vatni úr lægri
stöðu í hærri stöðu. Þessar upp-
finningar fóru allar sigurför um
heiminn og urðu til þess að hans
nafn lifði. Hann var líka ekki síst
frægur á sínum tíma vegna þess
hvernig honum tókst að verjast
árásum Rómverja. Hann hafði
smíðað þessi ægilegu vopn sem
Rómverjar áttu engin svör við.
Hann var sífellt að skapa eitthvað
nýtt.“
Arkímedes er þó aðeins einn
af fjölmörgum stærðfræðingum
sem ítarlega er fjallað um í bók-
inni, og hún takmarkast engan
veginn við sögu forngrísku stærð-
fræðinganna, heldur er saga
stærðfræðinnar rakin allt fram á
þennan dag með því að rekja áhrif
Forngrikkjanna á stærðfræðinga
seinni tíma, ekki síst í gegnum
þau vandamál sem þeir glímdu
við og lifað hafa áfram. Til dæmis
eru ítarlegir kaflar um gullinsnið,
fibonacci-röðina og teiknivanda-
mál forngrísku stærðfræðing-
anna, að ógleymdum skemmtileg-
um kafla um sögu pí.
„Þessi saga er rakin allt aftur
úr grárri fyrnsku til 1. febrúar
árið 2005 þegar mönnum tókst að
reikna töluna pí með 1,24 billjónum
aukastöfum. Menn eru ennþá að
rembast við þessa þraut, þótt enn
hafi ekki fundist neinn tilgangur í
því að fjölga aukastöfunum. Þetta
er meira hobbí hjá mönnum, og þá
ekki síst gert til þess að láta reyna
á reiknigetu tölvanna og prófa
nýju reikniforritin.“
Frægir stærðfræðingar seinni
tíma koma mjög við sögu, til
dæmis Kópernikus.
„Honum tókst líka að hreyfa
jörðina, en þó ekki með vogar-
stöng eins og Arkimedesi held-
ur með stærðfræði. Menn voru
öldum saman að glíma við að
hreyfa jörðina.“
Jón hefur kennt stærðfræði frá
1978, alltaf í Fjölbrautarskólanum
í Breiðholti þar sem hann hefur
kunnað vel við sig.
„En ég hef alltaf haft ritstörfin
með kennslunni, skrifað nokkrar
minni kennslubækur í stærðfræði
auk þess sem ég þýddi einu sinni
bridgebók. Þegar ég svo skrifaði
kennslubókina STÆ 103 byrjaði
ég að skeyta inn í smá sögum úr
stærðfræðinni og það má segja að
þá hafi boltinn byrjað að rúlla. En
ég hef alltaf haft áhuga á þessu,
lesið heimspekirit eftir ýmsa höf-
unda þar sem fjallað er um þessa
menn, en þá ekki út frá stærð-
fræðinni fyrst og fremst.“ ■
Grúskar í fornum fræðum
JÓN ÞORVARÐARSON Á göngum Fjölbrautaskólans í Breiðholti með bókina sína, Forngrískir
stærðfræðingar og áhrif þeirra. FRÉTTABLAÐIÐ/HEIÐA