Tíminn - 26.10.1976, Blaðsíða 11

Þriöjudagur 26. október 1976
TMnSi'
n
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur GIslason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
viö Lindargötu, sfmar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöal-
stræti 7, sfmi 26500 — afgreiöslusfmi 12323 — auglýsinga-
slmi 19523. Verö I lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.
Hrúturinn jarmar
Miðvikudaginn 6. þ.m. barst landbúnaðarráð-
herra bréf, sem lengi mun sögufrægt. Bréfið var frá
einum af þingmönnum Norðurlandskjördæmis
vestra, Eyjólfi K. Jónssyni, og var það efni þess, að
tilkynna að sauðfjárslátrun myndi hefjast i húsi
Slátursamlags Skagfirðinga snemma morguns
næsta dag (fimmtudaginn 7. október), ,,hvort sem
sú löggilding,sem skylt er að veita lögum sam-
kvæmt, hefur verið framkvæmd eða ekki.” Til enn
frekari áherzlu var greint frá þvi, að þingmaðúrinn
muni sjálfur með eigin hendi slátra fyrsta dilknum.
Til þess að gera þetta enn athyglisverðara, lét hann
Mbl. birta af sér vigalega mynd, ásamt hrútnum,
sem hann hyggðist leggja að velli.
Sennilega á þessi mynd af þingmanninum og
hrútnum eftir að verða með sögulegri myndum i
stjórnmálasögunni. Ástæðan er sú, að myndin er
birt til að árétta þá hótun til landbúnaðarráðherra,
að slátrun verði hafin i umræddu húsi, hvort sem
það fái löggildingu eða ekki. Þingmaður hótar hér
ákveðnu lagabroti, ef leyfi fæst ekki, og tilkynnir
jafnframt, að hann ætli að verða þátttakandi i þvi.
Með myndbirtingunni leggur aðalmálgagn stærsta
stjórnmálaflokksins blessun sina yfir hótunina um
lagabrotið, enda þótt það hefði réttilega fáum dög-
um áður deilt harðlega á sjónvarpsmenn fyrir laga-
brot. Að dómi Mbl. var hótunin um lagabrotið ekki
áfellisverð, heldur miklu fremur hrósverð, þegar
þingmaður Sjálfstæðisflokksins og fyrrverandi rit-
stjóri Morgunblaðsins átti hlut að máli.
Það skal viðurkennt, að við nánari athugun hafa
bæði þingmaðurinn og Morgunblaðið séð sig um
hönd. Þingmaðurinn er búinn að skrifa margar
greinar, þar sem hann kappkostar að halda þvi
fram, að hann hafi ekki hótað neinu lagabroti! Um
langt skeið hefur ekki verið brosað að öðru meira en
þessari viðleitni hans til að „missa glæpinn”, sem
hann þó stærir sig af hitt veifið! En hann getur ekki
losað sig við hrútinn, hvað mikið, sem hann reynir.
Hrúturinn heldur ekki aðeins áfram að naga sam-
vizku hans, heldur er hann einnig farinn að valda
taugaóstyrk og ofsjónum hjá þeim Styrmi og
Matthiasi, ritstjórum Morgunblaðsins.
Glöggt dæmi um þetta er að finna i forustugrein
Morgunblaðsins á sunnudaginn var, þar sem reynt
er að snúa þessu skagfirzka hrútsmáli upp i heildar-
árás á samvinnufélagsskapinn og tuggnar eru upp
gamlar fjarstæður um hann, sem Mbl. hefur yfir-
leitt ekki þótt frambærilegar siðustu 30 árin. Rit-
stjórar Mbl. vita þó vel, að umrætt mál rekur ein-
göngu rætur til þeirrar stefnu stjórnvalda, sem Al-
þingi hefur markað, að herða heilbrigðiseftirlit með
sláturhúsum, m.a. með þvi, að fækka þeim og veita
aðeins sláturleyfi þeim húsum, sem fullnægja sett-
um reglum. Umrætt hús fullnægði ekki slikum regl-
um, að mati heilbrigðisyfirvalda. Mörg sláturhús
kaupfélaganna hafa misst leyfi af þessum ástæðum,
enda búa þau við nákvæmlega sömu reglur og aðrir
i þessum efnum.
Það er alger misskilningur hjá ritstjórum Mbl. að
þeir geti dregið athygli frá Eyjólfi K. og hrútnum
með slikum hætti. Hvort sem þeim likar betur eða
verr, mun hrúturinn halda áfram að jarma og
minna á lögbrotshótun Eyjólfs, sem þeir lögðu
blessun sina yfir, og þvi meira mun hrúturinn
jarma, sem þeir geta umrædds máls oftar i skrifum
sinum.

ERLENT YFIRLIT ^ WsffBz
Transkei verður
sjálfstætt ríki
Fyrst um sinn mun aðeins Suður-Afríka viðurkenna það
Transkei er merkt meö dökkum lit á uppdrættinum.
í DAG mun verða mikið um
dýrðir í Umtata, sem er 25
þús. manna bær i
Suður-Afrlku. Astæðan er sú,
að þar verður lýst yfir, að
Transkei hafi hlotið fullt sjálf-
stæði, en Umtata er höfuðborg
þess. Um sinn mun þó senni-
lega ekkert rlki nema
Suður-Afrika viðurkenna
þe s s a r I k i s s t o f n u n .
Suður-Afrika hefur gert þeim
mun meira til að auglýsa
hana, og lagt fram mikið fjár-
magn í þvi skyni. Þannig
hefur verið unnið að þvi
siðustu misserin, að reisa sér-
staka forsetahöll, þinghús og
niu hæða stjórnarráðsbygg-
ingu i Umtata og hefur
Suður-Afrika kostað þetta að
öllu leyti. Þá veröur senn lokið
byggingu mikils flugvallar hjá
Umtata, og nokkrum iðnaðar-
fyrirtækjum hefur verið
komið þar á fót. Fleira hefur
verið gert til þess, aö Umtata,
sem hefur verið venjulegt
svertingjaþéttbýli, fái á sig
nokkurn höfuðborgarblæ.
STOFNUN þessa nýja rikis
er þáttur í þeirri viðleitni
rikisstjórnar Suður-Afriku, að
framkvæma aöskilnaö milli
kynþátta á þann hátt, aö
svertingjar fái málamyndar-
sjálfstæöi, en hvítir menn
halda þó áfram hinum raun-
verulegu yfirráðum. Fyrir-
ætlunin er að stofna 9-10 svert-
ingjariki innan núverandi
landamæra Suður-Afriku. Riki
þessi verða stofnuð kringum
aðalbyggðir vissra þjóðflokka
og eiga allir helztu þjóðflokkar
blökkumanna að fá sitt eigið
riki. Þessi riki eiga að fá fullt
sjálfstæði stjórnarfarslega, en
fjárhagslega munu þau verða
alveg háð Suður-Afriku. Jafn-
hliða þvi að þau eru sett á
stofn, munu ibúar þeirra
öðlast borgaraleg réttindi i
hinu nýja riki, en jafnframt
missa öll þegnréttindi i
Suður-Afriku. Sama gildir um
þá menn af viðkomandi þjóð-
stofni, sem búa áfram i hinu
hvita riki Suður-Afriku. And-
stæðingar þessara fyrirætlana
halda þvi fram, að hér sé fyrst
og fremst um tilraun að ræða
til þess að svipta blökkumenn
þegnréttindum i Suöur-Afriku
og tryggja varanleg yfirráð
hvitra manna þar. Þeir benda
á, að þótt þjóðflokkar þeir,
sem eiga að mynda hin nýju
riki, séu nú i yfirgnæfandi
meirihluta i Suður-Afriku, eigi
þau ekki að ná yfir nema einn
áttunda hluta landsins. Nær
allar auðlindir landsins og
allur iðnrekstur verði á þvi
svæði, sem á að falla hvitum
mönnum i skaut. Leiðtogar
þjóðflokkanna á átta af þeim
tiu landsvæðum, sem eiga að
verða sjálfstæð riki sam-
kvæmt þessum fyrirætlunum,
hafa eindregiö hafnað þeim
enda sé tilgangurinn ekki
annar en að svipta blökku-
menn þegnréttindum og gera
þá að útlendingum i
Suður-Afriku, svo að hvitir
menn geti enn betur treyst
yfirráð sin þar. Akveönast
hefur höfðingi Zulu-þjóð-
flokksins, Gatsha Buthelezi,
beitt sér gegn þessum fyrir-
ætlunum, en Zulu-menn eru
langfjölmennasti þjóðflokkur
blökkumanna i Suður-Afriku.
ÞAÐ ER Xhosa-þjóð-
flokkurinn, sem er fjöl-
mennastur i Transkei, og
hefur höfðingi hans, Kaiser
Matanzima, fallizt á fyrir-
ætlanir stjórnar Suður-Afriku
um að Transkei verði sjálf-
stætt. Vafasamt þykir, að
hann hafi stuðning þjóðflokks-
ins til að samþykkja þetta,
enda hefur hann eindregið
hafnað þjóðaratkvæðagreiðslu
um sjálfstæðistökuna.
Matanzima segir, að Transkei
hafi algera sérstöðu. Bretar
hafi lagt landið undir sig 1879
og síðan hafi það lotið yfirráð-
um þeirra til 1910, þegar
Suður-Afrika varð sérstakt
riki i núverandi mynd sinni.
Transkei hafi þá haft svipaöa
stöðu sem nýlenda Breta og
Lesetho, Swaziland og
Botswana. Það hafi verið fyrir
hreina handvömm embættis-
manna hjá brezku nýlendu-
stjórninni, að Transkei hélt
ekki áfram að vera brezk ný-
lenda, eins og áðurnefnd land-
svæði, sem nú hafa hlotið
sjálfstæði. Þvi sé eðlilegt, að
Transkei hljóti nú sama rétt
og áðurnefnd briú riki og fái
sjálfstæði eins og þau.
Matanzima viðurkennir, að
fyrst um sinn veröi Transkei
efnahagslega háð
Suður-Afriku, en hið sama
gildi einnig um þrjú áðurnefnd
riki, sem hafi þó hlotið inn-
göngu I Sameinuðu þjóðirnar
og Einingarbandalag Afriku.
Transkei veröi ekki heldur
neitað um þau réttindi til
lengdar.
Transkei er að flatarmáli
um 14.300 fermilur, eða
nokkru minna en Danmörk.
Ibúar þar eru nú um 1.5
milljónir, en þegnar þess
verða þó taldir um þrjár
milljónir,en rúmur helmingur
þeirra býr annars staðar i
Suður-Afriku og stundar at-
vinnu þar. Þeir verða skráðir
þegnar i Transkei vegna þess,
að þeir tilheyra Xhosa-þjóð-
flokknum. Meöal þeirra gætir
að vonum litillar ánægju með
sjálfstæði Transkei, þar sem
það gerir þá aö útlendingum
annars staðar i Suður-Afrlku.
Xhosa-þjóðflokkurinn er
annar stærsti svarti þjóð-
flokkurinn i Suður-Afriku,
næst á eftir Zulu-mönnum.
Transkei er fyrst og fremst
landbúnaðarland. Landið er
talið vel fallið til ræktunar, en
hún er enn á frumstigi.
Iönaður er sama og enginn, en
allra siðustu árin hefur rikis-
stjórn Suður-Afriku gert
nokkurt átak til að efla hann.
Efnahagslega er Transkei
alveg háð Suður-Afriku, eins
og sést á þvi, að útgjöld á
fyrstu fjárlögum þar eru
áætluð 156 milljónir dollara,
en beint framlag Suður-Afriku
er 95 millj. dollara. Ríkis-
stjórn Suður-Afriku telur það
bersýnilega miklu skipta, aö
þessi nýja rikisstofnun mis-
takist ekki. Þ.Þ.
Venjulegt sveitaþorp I Transkei.
Þ.Þ.