Tíminn - 30.10.1976, Síða 7

Laugardagur 30. október 1976
TlMlNNl
7
iisisÉmi
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfuiltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur Gislason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
viö Lindargötu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verö i lausasölu kr. 60.00. Áskriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.
Örlagaríkur atburður
Þegar rætt er um störf núverandi rikisstjórnar,
gleyma stjórnarandstæðingar jafnan þvi, að hún
tók við slæmu efnahagsástandi, eða sem svaraði
rúmlega 50% verðbólgu á ársgrundvelli. Hins vegar
er rangt að færa þetta erfiða ástand á reikning
vinstri stjórnarinnar. í árslok 1973 var staða þjóðar
búskaparins og atvinnuveganna i bezta lagi, enda
mjög hagstætt verzlunarárferði á árinu 1973. En
fljótlega eftir áramótin 1973-1974 hófust erfið-
leikarnir vegna siversnandi viðskiptakjara og við
það bættust svo hinir óraunsæu kjarasamningar i
febrúarmánuði 1974. Þá strax þurfti að veita öflugt
viðnám, enda hófst ólafur Jóhannesson, sem þá var
forsætisráðherra, handa um það á myndarlegan
hátt. Hann lagði mjög ákveðnar viðnámstillögur
fyrir þingið og hefðu þær verið samþykktar, væri
ástand efnahagsmála nú annað og betra en það er.
Ingvar Gislason vék að þessu i útvarpsræðu sinni á
þennan hátt.
„Vegna óeiningar og klofnings i þáverandi sam-
starfsflokkum Framsóknarflokksins og vegna óbil-
girni valda- og áhrifaafla utan Alþingis og loks
vegna óábyrgrar stjórnarandstöðu var komið i veg
fyrir, að viðnámstillögur þáv. forsætisráðherra,
ólafs Jóhannessonar, næðu fram að ganga. Mátti
segja, að á þessu timabili stæði Framsóknar-
flokkurinn einn gegn öllum i þvi, að vilja stöðvun
þeirrar holskeflu verðbólgu og dýrtiðar, sem blasti
við á næsta leiti. Þvi miður stóðst vinstra samstarf-
ið ekki þessa erfiðu prófraun. Ef farið hefði verið
eftir ráðum Ólafs Jóhannessonar og Framsóknar-
flokksins fyrra hluta árs 1974, þá hefði
verðbólgu- og dýrtiðarástandið ekkjl komizt á það
stig, sem var hér á landi, þegar núverandi rikis-
stjórn tók við völdum siðsumars 1974. Verðbólgu-
aukningin 1974 var 53%, sem er bæði íslandsmet og
Evrópumet i verðbólgu á siðustu mannsöldrum.
Þessi viðskilnaður i verðbólgu- og dýrtiðarmálum
setti ævarandi blett á vinstra samstarfið 1971-1974,
og þess mætti Ragnar Arnalds minnast manna
helzt.”
Vissulega mættu stjórnarandstæðingar eins og
Ragnar Arnalds minnast þessa, en rétt er þó að geta
þess, að á þessum tima var afstaða Alþýðubanda-
lagsins miklu ábyrgari en hún er nú, en það studdi
þá öll meginatriðin i tillögum ólafs Jóhannessonar.
En þær fengu samt ekki nægan stuðning og þvi
fékkst ekki nægilegt viðnám gegn hinni stórfelldu
verðbólguöldu, sem var að risa. Af þvi súpum við
seiðið nú.
Segir Jónas af sér?
Timinn þarf vissulega ekki að kvarta undan þvi,
þótt farið sé um hann illum orðum i hinu nýja sorp-
blaði afturhaldssömustu aflanna i Sjálfstæðis-
flokknum, Dagblaðinu. Þannig hafa afturhaldsblöð-
in skrifað um Timann frá fyrstu tið. Ástæðan til
þess, að þessi æsingaskrif Dagblaðsins er óvenju-
lega fyrirferðarmikil nú, er annars sú, að Timinn
hefur flett ofan af furðulegri tvöfeldni Jónasar
Kristjánssonar. Jónas hefur mánuðum saman birt
hverja niðgreinina á fætur annarri um mennta-
málaráðherra fyrir að veita ekki dr. Braga Jóseps-
syni embætti. Nú er hins vegar upplýst, að Jónas á
sæti i fræðsluráði Reykjanesumdæmis og átti þar
kost á að mæla með Braga sem fræðslustjóra og
tryggja honum meirihlutafylgi. En Jónas hafnaði
Braga og studdi annan mann, sem er flokksbróðir
hans, en það er Bragi ekki. Ef Jónas væri sam-
kvæmur skrifum sinum um menntamálaráðherra,
ætti hann ekki aðeins að skammast sin, heldur að
segja sig úr fræðsluráðinu. Fróðlegt verður að sjá
hvað Jónas gerir. Þ.Þ.
Joseph C. Harch, Christian Science Monitor:
Forsetaefnin hafa
oft verið lakari
Lincoln og Truman þóttu léleg forsetaefni
Joseph C. Harch segir um Ford og Carter: Hvaö sjálfan mig varöar,
treysti ég bæöi Ford og Carter betur til góöraverka en helmingi þeirra
forseta.sem viö stjórnvöl hafa staöiö iþessu iandi.
Joseph C. Harch er hefur
lengi skrifaö greinar um
stjórnmái í mörg bandarfsk
blöö nýtur meira álits en
flestir aörir slfkir blaöa-
menn'í Bandarikjunum,
enda styöst hann viö langa
reynslu og mikla sögu-
þekkingu. Hann hefur fyrir
skömmu ritaö eftirfarandi
grein, þar sem hann varar
við þvi aö vanmeta þá ford
og Carter. Þeir geti reynzt
vel i forsetastóli, þótt þeir
þyki litlitlir frambjóöendur:
VIRÐING forsetaefnanna
tveggja virðist sizt hafa aukizt
eftir þvi sem liöið hefur á
kosningabaráttuna. Talsvert
vantar á fullkominn skilning
Fords á stjórnarstörfum, og
Carter er sjálfum sér iðulega
ósamkvæmur og hirðir litt um
nákvæmni. Hinn innri maður
þeirra kemur æ betur i ljós —
hversdagslegur, með eölilegar
takmarkanir venjulegra
manna.
Hinn nýuppgötvaði hvers-
dagsleiki forsetaefnanna
hefur valdið áberandi áhuga-
leysi meöal væntanlegra kjós-
enda. Þvi er spáö, að kjörsókn
verði dræm, og menn heyrast
harma þaö sin á milli, að ekki
fáist mikilhæfir menn i for-
stetastólinn nú oröið.
En leyfið mér aö béra blak af
h.versdagsmönnunum. Ég
bendi á það, að forsetaefnin
gætu verið miklu lakari, eins
og fleiri en eitt dæmi úr
sögunni sanna.
Auðvitað höfum viö átt stór-
brotna forseta. Þar eru
fremstir á lista Washington,
Jefferson, Lincoln og Franklin
Delano Roosevelt. Aörir voru
jafnmikilhæfir, þótt minna
reyndi á þá. Ef Calvin
Coolidge hefði verið forseti á
hættutimum er liklegt að hann
heföi orðið stórmenni á
blöðum sögunnar. En það er
vangavelta. Hann var forseti á
tima ládeyðu, og þess vegna
muna menn hann helzt fyrir
samhaldssemi sina.
FJOLMORG forsetaefni
hafa virzt samtimamönnum
sinum enn litilfjörlegri fyrir
kosningu en þeir Ford og
Carter virðast nú. Abraham
Lincoln var t.d. lýst I austur-
strandarblöðunum ýmist sem
klaufa eða mannapa. Og sú
vantrú sem menntamenn á
austurströndinni hafa á
Carter jafnast i engu á við það
vantraust og fyrirlitningu sem
Lincoln mátti þola árið 1860.
Þegar það fréttist að Harry
S. Truman væri oröinn forseti
fór enn hrollur um tiHnefnda
menntamenn, og I
kosningunum 1952, þegar
Adlai Stevenson var i kjöri,
var það almennt álit, að
Truman skaðaði flokkinn.
Stevenson reyndi að skapa
sem mest bil milli sin og
Trumans og forsetaferils
hans, og reyndi auk þess aö fá
Truman ofan af þvi að taka
þátt I kosningabaráttunni sér
til stuðnings.
Harry S. Truman er nú
orðinn hetja i augum margra
Bandarikjamanna. Ford
byggir kosningabaráttu sina á
aðferð Trumans áriö 1948. En
Truman var engin hetja i
augum samtimamanna sinna,
heldur þrjózkur og kreddu-
fastur meðalmaður, sem hafði
leyft sér að reka strlðshetjuna
Douglas Mac Arthur úr starfi.
Hugmyndir manna um
forsetaefni eru iðulega mjög
úr samræmi við veruleikann.
Arið 1920 virtist Warren
Harding mjög álitlegt forseta-
efni: hár og myndarlegur, og
snjall ræðumaður. Hann virt-
ist hafa alla þá kosti til að
bera, sem Bandarikjamenn
vildu að prýddu forseta sinn.
Hann háöi kosningabaráttuna
sitjandi I ruggustól á verönd
húss slns i Marion, Ohio, og
þótti mönnum slik framkoma
bera vitni heiðarleika og skyn-
semi. En forsetatiö hans
reyndist önnur tveggja, sem
eru stráðar mestum hneyksl-
um i gjörvallri sögu Banda-
rikjanna.
1 STUTTU máli sagt: Alit
manna nú á þeim Ford og
Carter kann að reynast
gerólikt þeim hugmyndum,
sem verður að finna I sögu-
bókum framtiöarinnar, a.m.k.
hvað annan þeirra varðar.
Eins og stendur virðist okkur
Ford hafa sýnt vanstillingu i
Mayaguez-málinu og misst
stjórn á sér i átökunum viö
verðbólguna og svinainflú-
ensuna. Okkur virðist hann
hefði kastað meira fé i
hernaðaraðgerðir i Kam-
bódiu, Vietnam og Angólu, ef
þingiö hefði látið hann ráða —
en okkur finnst hann vera hinn
elskulegasti og þægilegasti
maður i allri umgengni.
Ræðustill hans er að visu i
hávaðasamasta lagi, en það er
augljóst að hann vill vel og
reynir að gera sitt bezta.
Við sjáum, nú að Jimmy
Carter hefur ýkt mjög
árangur sinn sem rikisstjóri
Georgiu. Norðurrikjamenn
fara hjá sér, þegar hann
hampar heiðarleika sinum og
guðsótta. Og ekki hallast á
með þeim Ford um órétt-
mætar aðdróttanir um and-
stæðinginn — en enginn getur
borið brigður á ágætan feril
Carters i skóla, i sjóhernum,
og á viðskiptasviðinu.
,Það er á einskis manns færi
að segja fyrir um það hvernig
þessir menn mundu bregðast
við á örlagastundu. Hvorugur
þeirra hefur fengiö þá eldskirn
sem Washington, Lincoln,
Wilson, Roosevelt, Truman,
Eisenhower og Kennedy hlutu,
og urðu menn að meiri fyrir.
En jafnframt vissi enginn á
kjördegi hvernig Lincoln eða
Truman mundu bregðast við.
Kjósendur urðu að taka áhætt-
una. Um slika hluti verður
ekki spáð.
En óhætt er að fullyrða, aö
Bandarikjamenn hafa i annan
tima mátt velja milli óvæn-
legri forsetaefna en nú eru i
kjöri. Og hvað sjálfan mig
varðar treysti ég bæði Ford og
Carter betur til góðra verka en
helmingi þeirra forseta sem
við stjórnvöl hafa staðið i
þessu landi.
(Þýð. HÞ)