Tíminn - 26.11.1976, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 26. nóvember 1976
Umboðslaun,
óþurftar ólagning
íslendingar hafa lifað meiri
umskipti i verzlunarmálum en
almennt gerist um aðrar þjóðir.
Það er erfitt fyrir þær kynslóðir,
sem nú llfa, að átta sig á hvernig
viðskiptaháttum var varið hér á
landi á einokunartimunum, er
verzlunaránauð rikti, sem for-
feður okkar máttu nauðugir vilj-
ugir þola um aldir.
Núorðið er það skoðun flestra, að Islendingar
njóti yfirleitt sömu viðskiptakjara og aðrar þjóðir
við vöruinnkaup frá erlendum framleiðendum
þrátt fyrir smæð sína og nokkra sérstöðu vegna
legu landsins.
Það vakti verðskuldaða undrun, er verðlags-
stjóri upplýsti nýverið, eftir könnun er han lét
framkvæma i Bretlandi, að islenzkir heildsalar
greiddu hærra verð fyrir vörur sinar heldur en
starfsbræður þeirra þar i landi.
Þótt könnuninni væri um margt ábótavant og
hún gefi efalitið ranga mynd af innflutningsmál-
um almennt, er hún fyrir margra hluta sakir at-
hyglisverð. Af henni má draga þá ályktun, að er-
lend umboðslaun leiði yfirleitt til hækkaðs vöru-
verðs, á kostnað neytandans i þjóðfélaginu. Um-
boðslaun er óþurftar álagning er býður uppá
háskalegar freistingar.
Umboðslaun ríkisins
Undanfarið hefur mönnum orðið tiðrætt um
innflutning og vöruinnkaup hinna ýmsu stofnana
þess opinbera. Hafa margir orðið til að hneyksl-
ast og fullyrða að fullmikillar léttúðar gæti þar i
sumum tilfellum. A furðu skömmum tima hafa
úr uppsprettulindum áróðursmeistaranna komið
i dagsljósið mörg dæmi um svonefnd „afbrigðileg
innkaup rikisstofnana” er ekki hafi farið rétta
boðleið i gegnum Innkaupastofnun rikisins. A
þessi háttur rétt á sér? Er Innkaupastofnun rikis
ins heppilegur innakaupaaðili fyrir févana stofn-
anir og bæjarfélög? Hefur hún hamlað gegn
bruðli i opinberum byggingum? Beitir hún sér
fyrir hagkvæmum fjáríestingum af hálfu rikis-
ins? Vist er, að hún hefur vaxið hraðar en gengur
og gerist með fyrirtæki á tslandi, og umsvif henn-
ar eru til jafns við stærstu heildsala landsins, en
lýsir það kostum hennar?
i reglugerð um Innkaupastofnun rikisins segir
svo: „Hlutverk Innkaupastofnunar rikisins er að
annast innkaup og útvegun á vörum, sem rikis-
stofnanir þarfnast og nauðsynlegar eru vegna
framkvæmda rikisins eða rekstrar, sem rikis-
stofnanir hafa með höndum”.
Án efa hefur tilgangurinn með stofnuninni fyrst
og fremst verið sá að færa framkvæmdavaldið
undir eina yfirstjórn, þannig að tryggja mætti
sem hagkvæmasta fjárfestingu i opinberum
framkvæmdum og sýna um leið gott fordæmi fyr-
ir þjóðarheildina, i stað þess áð áður var það i
höndum fjölmargra stofnana innan rikisbákns-
ins.
Hins vegar kemur það hvergi fram i reglugerð-
inni, að Innkaupastofnunin skuli taka erlend um-
boðslaun af viðskiptum fyrir umbjóðendur sina.
Heldur er ekki minnzt á það i reglugerðinni, að
hún eigi að hagnast á viðskiptum, er hún annast
Kynning d ungu framsóknarfólki
Magnús Einarsson, Egilsstöðum
Fengum viðurnefnið
„barnaræningjarnir"
á síðum Þjóðviljans
Magnús Einarsson, útibús-
stjúri Samvinnubankans á
Egilsstöðum, er fæddur á
Valþjófsstað i Fljótsdal og upp-
alinn þar til 18 ára aldurs, en
fluttistþá tilEgilsstaða og hefur
búið þar siðan. Hann er gagn-
fræðingur frá Eiðaskóla, en
ræðst strax að námi loknu til
starfa hjá Kaupfélagi Héraðs-
búa Egilsstöðum þar sem hann
gegndi mörgum trúnaðarstörf-
um, m.a. sem fulltrúi kaupfé-
lagsstjóra frá 1962, eða þar til
hann tók við starfi útibússtjóra
Samvinnubankans á Egilsstöö-
um 1. mai s.l.
Magnús hefur starfaö mikið
að félagsmálum i sinu heima-
héraði. Hann er m.a. formaður i
Tónlistarfélaginu á Egilsstöð-
um, átti sæti i stjórn Sambands
sveitarfélaga á Austurlandi eitt
kjörtimabil, auk þess sem hann
gegnir mörgum trúnaðarstörf-
um fyrir Framsóknarflokkinn i
Austurlandskjördæmi.
— Eins og fram er komiö ert
þú nýtekinn við starfi útibús-
stjóra Samvinnubankans. Er
þörf hér fyrir tvær lánastofnan-
ir?
— Almennt er ég fylgjandi
sem mestu valfrelsi fyrir fólk.
Fljótsdalshérað ásamt Borgar-
firði eystra. er ein félagsleg
heild á mörgum sviðum með
ibúafjölda yfir 2700 manns, og
þess vegna tel ég að það sé fylli-
lega grundvöllur fyrir tvær
bankastofnanir á svæðinu.
Svo má þess geta, að likurnar
eru meiri til þess að tveir bank-
ar veiti betri þjónustu en einn.
Ég er bjartsýnn á rekstur Sam-
vinnubankans á Egilsstöðum.
— Hvaö er langt siðan þú hófst
afskipti af stjórnmálum, og
hvers vegna valdir þú Fram-
sóknarflokkinn?
Ég gekk i FUF á Fljótsdals-
héraði 1964. Eyjólfur Eysteins-
son, þáverandi erindreki Sam-
bands ungra framsóknar-
manna, hafði þá ferðast um
Austurland og staðið að stofnun
félaga ungra framsóknarmanna
viðs vegar i kjördæminu. Ég er
félagshyggjumaður i innsta eðli
minu og fann fljótt að ég átti
samleiö með Framsóknar-
flokknum.
Við gengum nokkrir i lið með
Eyjólfi og stóðum að stofnun
FUF á Fljótsdalshéraði, og
gerðist ég fyrsti formaður þess.
Stofnun félagsins varð að
mörgu leyti söguleg, þvi að
alþýðubandalagsmenn veittust
að ýmsum þeim, er unnu að
söfnun nýrra félaga og vorum
við sakaðir um að sækja fólk allt
niður á barnaskólastigið inn i
félagið. Þetta var að sjálfsögðu
ekki rétt, en engu að siður feng-
um við viðurnefnið „barnaræn-
Magnús Einarsson Egilsstöðum
ingjarnir” á siðum Þjóðviljans.
— Hverjir eru mikilvægustu
málafiokkarnir i þinu heima-
héraði?
— Þvi er fljótsvarað. Það eru
orkumál og samgöngumál. A
Fljótsdalshéraði eru sennilega
mestu orkumöguleikarnir á ís-
iandi, þ.e.a.s. Fljótsdalsvirkj-
un.
Astandið er hins vegar
þannig, að nýlega stöðvuðu Raf-
magnsveitur rikisins raforku-
sölu til húsahitunar — sem ráð-
herra slðan afnam — þrátt fyrir
að Lagarfossvirkjun er nýlega
tekin i notkun, og ýmsir ráða-
menn voru á sinum tima van-
trúaðirá þörfina fyrir hana, þaö
hefur sýnt sig, að raforkuþörfin
hefur aukizt meira en menn
höfðu búizt við.
Annað stórvandamál i sam-
bandi við raforkumálin er, að
dreifikerfið er svo veikt, að það
flytur ekki nægilega mikla orku
á milli staða. Þetta kemur fram
i þvi, að það getur verið
umframorka i nágrenni Lagar-
fossvirkjunar og Grimsárvirkj-
unar, en svo þurft að notast við
disilstöðvarniðurá fjörðum, þvi
að ekki er hægt að koma orkunni
á milli.
Aðaleinkenni samgöngukerfis-
ins úti á landi er, að fólk á til-
tölulega auðvelt með að komast
frá einstökum stöðum til
Reykjavikur. Hins vegar er
ljóst, að ef byggja á upp fyrir-
tæki og atvinnulif, sem treystir
á markað heima i fjórðungnum,
verður að tryggja að greiðar
samgöngur séu á milli staða
innan fjórðungsins.
Til að finna viðunandi lausn á
þessum vanda, er nauðsynlegt,
að skipuleggja samgöngur á
landi, lofti og sjó i einu lagi,
þannig að út komi heildarkerfi,
sem fólk getur treyst á.
— Finnst þér árangurinn af
stjórnarsamstarfi Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokksins vera sá,
er þú væntir?
— Það er misjafnt eftir mála-
flokkum. Þannig náðist mjög
góður árangur i landhelgismál-
inu, og það, að hann varð svo
hagstæður, vil ég fyrst og
fremst þakka forystumönnum
Framsóknarflokksins i rikis-
stjórninni.
Þrátt fyrir mjög óhagstæð
viðskiptakjör undanfarið hefur
tekizt að halda uppi fullri at-
vinnu i landinu, gagnstætt þvi er
gerðist á árunum 1967-8 þegar
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokkur
vorusaman i stjórn. Þetta hefur
aftur á móti það i för með sér,
að ekki verður hægt að bæta
kjörin innanlands jafnt og við-
skiptakjörin erlendis batna.
Menn verða að hafa þolinmæði
tilað greiða niðurskuldirnar frá
erfiðleikaárunum fyrst.
Hins vegar hefúr rikisstjórn-
inni ekki tekizt að ráða niður-
lögum verðbólgunar, frekar en
öðrum rikisstjórnum á Islandi,
þótt heldur miði i rétta átt. Þeg-
ar á heildina er litið er ég nokk-
uð ánægður með störf þessarar
rikisstjórnar.
— Finnst þér, að sú gagnrýni,
er fram hefur komið á Fram-
sóknarflokkinn, og nokkra af
forystumönnum hans, hafi heft
framgang hans?
— Ég er hræddur um það. Mér
finnst, að þeir ráðherrar flokks-
ins, sem ráðizt hefur verið að,
hafi fullkomlega svarað fyrir
sig, þótt enginn hafi gert það
jafn eftirminnilega og ólafur
Jóhannesson á sinum tima.
Þvi miður finnst mér mál-
gagn okkar, Timinn, ekki hafa
brugðizt við á réttan hátt i svör-
um sinum við þessum árásum,
og er hann nú jafnvel farinn að
nota orðbragð ólánsmanna.
Timinn verður skilyrðislaust að
taka afstöðu til málanna, eftir
þvi hvernig þau eru vaxin, án
tillits til hver i hlut á.
— Hvað finnst þér sem félags-
hyggjumanni um samstarf
Samvinnuhreyfingarinnar og
Framsóknarflokksins?
— Það er ljóst, að Fram-
sóknarflokkurinn er sprottinn
upp úr tveimur félagsmála-
hreyfingum, þ.e. ungmennafé-
lagshreyfingunni og samvinnu-
hreyfingunni. Þvi hljóta tengsl-
in þarna á milli alltaf að verða
mikil. Ég lit þó svo á, að Sam-
vinnuhreyfingin sé i eðli sinu
ekki flokkspólitisk. Þó ber að
hafa i huga, að Framsóknar-
flokkurinn er sá stjórnmála-
flokkur islenzkur, er hvaö mest
hefur stutt við bakið á henni og
stuðlað að framgangi hennar.
— Hvernig skýrir þú vanvirö-
ingu almennings á Alþingi og
alþingismönnum?
— Ég hygg að það sé neikvæð-
asti hlutinn af störfum Alþingis,
er mest ber á, þ.e.a.s. þegar
menn eru að biðja um orðið utan
dagskrár til þess eins að fá aug-
lýsingu. Þá virka alþingismenn
oft eins og leikarar i brúðuleik-
húsi.
Það ber hins vegar oft minna á
þeim sem mest liggur eftir.
Störf alþingismanna eru áreið-
anlega þrotlaus vinna, ef þeir
vilja vinna sinum umbjóðend-
um vel. Þetta gerizt aðallega
með starfi i nefndum, vinnu við
undirbúning mála, auk ýmis-
konar fyrirgreiðslustarfa fyrir
fólk. Ég held að þessi þáttur af
starfi alþingismanna sé alltof
litið kynntur. Það þarf að gera
og er ég þá sannfærður um að
viðhorf almennings til Alþingis
og alþingismanna mun breytast
til batnaðar. ÓK
íýrir umbjóðendur sina. Þá er þess ekki getið i
reglugerðinni, að hún hafi lager af vörum fyrir-
liggjandi rétt eins og hver annar heildsali.
Reynslan af störfum Innkaupastofnunar rikis-
ins, þau 27 ár sem hún hefur starfað, er þvi miður
sú, að hún beinir viðskiptum sinum óheppilega
mikið til sömu aðilanna á Stór-Reykjavikursvæð-
inu. Hún skeytir litið um byggðastefnu og dreif-
ingu viðskiptanna um byggðir landsins. Hún hef-
ur enga aðstöðu til að framkvæma gæðamat á
vörum.
Af framangreindum ástæðum verður ekki séð
hvaða hagnaði eða tilgangi það þjónar fyrir rikis-
stofnanir, bæjar- og sveitarfélög að beina við-
skiptum sinum til Innkaupastofnunar rikisins.
Þóknun hennar kemur þeim ekki til góða,—óK