Tíminn - 26.11.1976, Blaðsíða 9

Föstudagur 26. nóvember 1976
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gislason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
við Lindargötu, simar 18306 — 18306. Skrifstofur I Aðal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verð I lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuði. Blaðaprenth.f.
Raflínukerfið
Sex þingmenn Framsóknarílokksins hafa ný-
lega lagt fram i sameinuðu þingi tillögu um, að
rikisstjórninni verði falið að láta nú þegar gera
áætlun um endurbyggingu raflinukerfisins i land-
inu, bæði stofn- og dreifilinur. Aætlunin verði
miðuð við það, að i næstu 4-6 árum verði byggt
upp fullnægjandi linukerfi, svo að hægt verði að
anna eftirspurn eftir raforku til iðnaðar, húshit-
unar og annarra nota með nægjanlegu öryggi
fyrir notendur um allt íand.
I greinargerð er tillagan rokstudd á þessa leið:
A undanförnum áratugum hefur verið unnið að
rafvæðingu landsins frá sámveitum, og við fram-
kvæmd þess verks það sjónarmið fyrst og fremst
haft ihuga, að raforkan komist sem fyrst til allra
landsmanna. Nú er þetta markmið að nást, og við
þær aðstæður, sem hér hafa verið munu flestir
sammála um að þessi stefna var rétt. Það leiddi
hins vegar til þess, að reynt var að teygja linu-
kerfið sem lengst með sem minnstum tilkostnaði,
enda þótt afleiðingin yrði, að styrkleiki þess og
öryggi fyrir notendur yrði i lágmarki.
Það er þvi augljöst, að um leið og nú er tekinn
lokaspretturinnviðað komá rafmagninu til ailra
landsmanna, þá verði nú þegar að gera áætlun
um endurbyggingu linukerfisins á sem allra
skemmstum tima og framkvæmdir við það hafn-
ar þegar á næsta ári. Astæður þess eru augljósar.
Margföldun oliuverðs á siðustu árum á tvimæla-
laust mestan þátt i hinni ört vaxandi eftirspum
eftir raforku, sérstaklega til upphitunar húsa.
Þrátt fyrir miklu meiri möguleika á notkun jarð-
hita til upphitunar er fram að þessu hefur verið
talið koma til greina, þá er augljóst, að nokkur
hluti þjöðarinnar getur ekki notað hann, annað
hvort vegna strjálbýlis eða of mikillar f jarlægðar
frá jarðhitasvæðum. Þar sem þannig hagar til er
nauðsynlegt að næg raforka verði fyrir hendi. Og
áriðandi er að athuga á hvem hátt er hagkvæm-
ast að nýta raforkuna til upphitunarinnar, og
hlýtur slik athugun að vera einn liður i þeirri
áætlun, sem þessi þingsályktunartillaga kveður á
um að verði gerð.
En jaínframt áætlun um a ð auka flutningsgetu
linukerfisins, þarf að styrkja það og gera það
öruggara, m.a. með þvi, að hringtengja það sem
víðast, svo að orkan komi úr tveimur áttum, og
ekki saki þótt lina rofni á einum stað. Enn fremur
þurfa linurnar að verða 3-fasa, þar sem það er
t.d. undirstaða iðnaðar og hagnýtingar nútima-
tækni i landbúnaði.
Eins og fyrr segir er raforkuskortur viða að
verða svo mikill, að tafarlausar aðgerðir em
óhjákvæmilegar. En nauðsynlegt er, að það verði
unnið skipulega að þvi, og það markmið haft i
huga þegar i upphafi, að rafmagnsmálunum
verði komið í viðunandi horf um allt land á næstu
árum.
Sérstaklega er ástæða til að benda á þetta nú,
þar sem horfur eru á, að þegar á næsta ári verði
næg raforka til i landinu, og þvi augljóst að næsta
skref hlýtur að vera, að gera stórátak i dreifingu
hennar. Og miðað við þær fjárhæðir, sem varið
hefur verið til byggingar orkuveranna, ætti það
ekki að verða óviðráðanlegt verkefni, enda for-
senda þess, að þær íramkvæmdir komi að fullum
notum.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Joseph Harsch, Chrisfian Science Monitor:
Fækkar Carter sta rfs
liði Hvíta hússins?
Starfsmenn þar eru nú 1831
Jimmy Carter
JIMMY CARTER, hinn ný-
kjörni forseti Bandarikjánna,
hyggst gera verulegar breyt-
ingar á gerð og starfsemi
rikisstjórnar landsins. Sagt er
að hann ætli að dreifa þvi
mikla valdi, sem að undan-
förnu hefur safnazt i hendur
starfsmanna Hvita hússins,
þannig að ákvarðanir og
stefnumótun færist aftur til
ráðuneytanna.
Það verður meira en litið
áhugavert að fylgjast með til-
raun hans til að koma málum
aftur i það horf sem rikti i
Washington alla tið frá dögum
Georges Washington til
Kennedys. Góð yfirsýn fæst
yfir ástandið ef skoðaðar eru
skrár yfir stjórnarstarfsmenn
árið 1932.Þaðár hafði Herbert
Hoover þrjá einkaritara, einn
persónulegan ráðgjafa og tvo
skrifstofumenn, sem sáu um
framkvæmdahliðina. Þessir
menn, ásamt 31 ritara, starfs-
fólki i bókhaldi og simavörzlu,
voru allt starfslið Hvita húss-
ins. Allt starfsliðið rúmast á
einni biaðsiðu i skránni yfir
stjórnarstarfsmenn — það bjó
allt i Hvita húsinu,sem þó var
minna þá en nú.
Núna er starfslið Hvita
hússins 61 beinn aðstoðar-
maður forsetans, auk gifur-
legs skrifstofubákns, sem
teygir arma sina langt út fyrir
Hvíta húsið, hefur fyrir löngu
yfirtekið bygginguna vestan
við húsið, þar sem áður voru
utanrikisráðuneytið, og ráðu-
neyti landhers og sjóhers,
ásamt öllu þvi sem þeim til-
heyrði, auk þess sem það
hefur bækistöðvar i 12 öðrum
byggingum i nágrenni Hvita
hússins. Heildarfjöldi þeirra
starfsmanna, sem eru skráðir
á vegum forsetaembættisins
árið 1976 er 1831.
Þrátt fyrir þennan fjölda er
þetta starfslið fámennara en
þegar flest var, snemma í for-
setatið Nixons (1970). Þá var
fjöldi starfsmanna forseta-
embættisins 3715.
Samt sem áður sýna þessar
tölur hversu málum er háttað i
Washington þessi misserin:
öll meiri háttar stefnumótun
er i' höndum starfsfólks Hvita
hússins, en ráðuneytin, ásamt
yfirmönnum hinna ýmsu
stjórnardeilda, sjá einungis
um framkvæmdir i málum,
sem hafa áður verið þrælskipu-
lögð i Hvita húsinu sjálfu. Svo
dæmi sé tekið, hefur Hvita
húsið á sinum vegum sérstaka
deila um fjarskiptamál þar
sem vinna 96 manns, sem hafa
það hlutverk að móta stefnuna
i fjarskiptamálum fyrir FCC,
innanrikismálaráðuneytið og
aðrar rikisdeildir, sem hafa
með fjarskipti að gera. Rikis-
stjórn Bandarikjanna er ekki
stjörnað af yfirmönnum ráðu-
neyta og rikisstofnana, heldur
af starfsmönnum Hvita húss-
ins.
Allt þetta er fremur nýtt af
nálinni, þvi lengst af sögu
Bandarikjanna hefur forseta-
embættið gengt öðru
hlutverki: Völd þau, sem
Hvfta húsið hefur nú náð til sin
varðandi stefnumótun, eru
afleiðing af þróun, sem fyrst
örlaði á i tið Franklins D.
Roosevelt i siðari heimsstyrj-
öldinni. A dögum Dwight D.
Eisenhover dró úr henni. Með
John F. Kennedy hófst hún á
ný, og varð óstöðvandi i tíð
Johnsons og Nixons. Ein
höfuðástæðan fyrir þessari
þr,óun er sú, að yfirmenn ráðu-
neyta og rikisstofnana eru
ábyrgir fyrir þinginu, en
starfsfólk forsetaskrifstof-
unnar er það ekki. Henry
Kissinger utanrikisráðherra
verður að mæta fyrir þingi,
eða einhverri af nefndum
þess, til að svara fyrir gerðir
sinar sé þess krafizt. En
Henry Kissinger, ráðgjafa
forsetans um öryggismál, er
ekki hægt að kalla fyrir þing-
heim. Su staðreynd, að starfs-
menn Hvita hússins eru ekki
ábyrgir gerða sinna fyrir
þinginu, hefur verið kjarni
þess vandamáls, sem nefnt
hefur verið hið keisaralega
'forsetaembætti.
Með þvi að starfsmenn
Hvita hússins eru orðnir svona
gifurlega margir hefur þingið
misst aðstöðu sina til að
fylgjast með og taka þátt i
stefnumótun — það getur enn-
þá nálgazt framkvæmda-
aðilana en ekki þá, sem móta
stefnuna, nema þá fyrir milli-
göngu forsetans sjálfs. Þetta
ástand hefur skapað Banda-
rikjunum nýtt og framandi
stjórnkerfi.
MJöG svo áberandi og for-
vitnilegur þáttur þessa nýja
(og núverandi) stjórnkerfis er
sá, hve likt það er núverandi
stjórnarháttum i Sovétrikj-
unum. Miðstjórn
Kommúnistaflokksins þar i
landi gegnir mjög svipuðu
hlutverki og starfsfólk Hvita
hússins. Hún sér fyrst og
fremst um stefnumótunina,
ráðuneytin sjá eingöngu um
að framkvæma ákvarðanir
sem miðstjórnin tekur.
Ætlar Carter i rauninni að
breyta þessu nýja kerfi til
þeirra stjórnarforma, sem
rikt hafa lengst af i sögu
Bandarikjanna? Takist
honum það, svo einhverju
nemi, mun hann uppskera
þakklæti alrikisþingsi ns.
Þingið ætti þá auðveldara með
að taka þátt i stefnumótun
stjórnarinnar, og að nálgast
þá aðila, sem að baki henni
standa. Einnig gæti almenn-
ingur fylgzt gerr með þvi sem
gerist i Washington, fyrir til-
stilli dagblaðanna. —
En er þetta framkvæman-
legt? — Margir halda þvi
fram, að stjórnsýsla Banda-
rikjanna sé orðin það flókin að
gamla kerfið ráði ekki við
hana. Skoðun þeirra er sú, að
taki þingið þátt i stefnumótun-
inni á ný muni öll framþróun
tefjast. Einnig mundi vald for-
setansminnka verulega. Samt
sem áður stefnir Carter að þvi
að verða atkvæðamikill og
virtur forseti.
Hann getur ekki vitað fyrir-
fram hvernig hann muni
bregðast viö i raun og veru,
þegarhannerseztur i sætifor-
setans i hinni virðulegu skrif-
stofu i Hvita húsinu, og tekur
til við að skipuleggja og sjá
um framkvæmdirá vegum al-
rikisstjórnarinnar. Vel má
vera að hann sjái þá fram á,
að vonlaust sé að snúa þróun-
inni við, hver svo sem vilji
hans kann að vera nú.
(H.Þ.þýddi) '