Tíminn - 07.01.1977, Síða 6

6
Föstudagur 7. janúar 1977
Umsjónarmenn:Pétur Einarsson
/
Omar Kristjónsson
Hermann Sveinbjörnsson
Við óramót
Um áramót staldra menn gjarnan
við og skyggnast yfir farinn veg.Hug-
að er að, hvað áunnist hefur á árinu,
sem er að kveðja, og drög lögð að á
hvað áherzla skuli lögð á nýju ári. Við
þessi áramót er það svo, að fjöl-
margt kemur i hugann sem vinna þarf að á nýju
ári, þvi fjölmörg stór verkefni biða úrlausnar i
okkar þjóðfélagi. Hér verður þó aðeins drepið á
þrjú þeirra.
1 fyrsta lagi skal það til nefnt að mikil nauðsyn
er á, að grundvallarbreyting verði gerð á kosn-
ingalögum þeim til Alþingis, sem hér á landi
gilda. Sú er raunin þvi miður i dag, að hin al-
menni kjósandi hefur allt of litil áhrif á hvaða
menn veljast til þingsetu, og þvi hafa kjósend-
urnirof litlamöguleikaáaðláta iljósi ikosning-
um hvaða menn þeir telji hafa staðið sig vel við
stjórn þjóðarskútunnar liðið kjörtimabil og
hverjir það hafa miður gert.
Þessu er hægt að breyta og til þess eru margar
leiðir. Ungir menn úr þremur stjórnmálaflokkum
hafa bent á eitt kerfi sem þeir eru sammála um,
að bezt henti okkur. Aðalatriðið i þeim tillögum
sem við höfum sett fram, er að hér verði tekið
upp persónukjör með valkostum.
í öðru lagi verður að leggja á það áherzlu að
nýskipan verði tekin upp i stjóm orkumála hér á
landi. Með þeirri nýskipan þarf fyrst og fremst að
vinna að þvi, að allir landsmenn eigi kost á ör-
uggri og nægri orku á sama verði.
Þvi marki verður ekki náð á annan auðveldari
hátt en þann að yfirstjórn allrar orkuöflunar i
landinu verði á einni hendi, en aðild að þeirri
stjórn eigi fulltrúar úr öllum landshlutum.
Siðan þarf að gera áætlun um i hvaða röð
virkja eigi hina fjölmörgu virkjunarmöguleika,
sem hér á landi eru fyrir hendi. Við þá röðun þarf
fyrst og fremst að taka tillit til hagkvæmni og ör-
yggis væntanlegrar virkjunar og jafnframt þarf
að leggja á það áherzlu að i hverjum landshluta
risi virkjun sem fullnægi grunnorkuþörf viðkom-
andi landshluta svo fremi að hagkvæmir virkjun-
armöguleika séu þar fyrir hendi .
En áherzla skál lögð á, að stórt orkuver verður
á næstu árum að reisa utan jarðelda- og jarð-
skjálftasvæðanna. Við íslendingar ættum þegar
að vera búnir að fá nóg af náttúruhamförum þó
að við vöðum ekki enn um sinn áfram i þeirri
blindni að reisa öll orkuverin á hættusvæðum.
Jafnframt þarf að ljúka við að tengja orku-
svæði landsins saman i eitt kerfi til þess að
tryggja aukið öryggi i orkumálum.
Þriðja málið, sem hér verður drepiðá og vinna
þarf að á næsta ári, er að jafna þarf það tekju-
misrétti, sem er milli stétta hér á landi.
Þing Alþýðusambandsins sem haldið var seint
á siðasta ári, lagði áherzlu á þetta atriði, og þvi
verður að krefjast þess af forustumönnum þeirra
samtaka að þeir leggi sitt af mörkum til að mis-
réttið verði leiðrétt. Það geta þeir m.a. með þvi
að láta það ekki lengur viðgangast að þeir sem
lægstu launin hafa, séu látnir ryðja brautina i
kjarasamningúm, en siðan fái allar aðrar stéttir
hlutfallslega sömu hækkun. Með þeim vinnu-
brögðum vinnst ekki annað en það að misréttið
heldur áfram að aukast. Magnús ólafsson
Kynning á ungu framsóknarfólki
Atvinnuuppbygging
landsbyggðarinnar
verður að sitja í
fyrirrúmi
— ef byggðaröskunin á ekki að halda
áfram enn um sinn
— segir Haukur Halidórsson bóndi Sveinbjarnargerði
Haukur Halldórsson bóndi i
Sveinbjarnargerði i S.-Þing. er
einn af stærstu bændum lands-
ins. Hann hefuri nokkur ár haft
SOtil 100 kýr i fjósi og jafnframt
hefur hann tekið mikinn þátt i
félagsstörfum, bæði í sinu
heimahéraði og á landsmála-
sviðinu. Þá hefur hann sótt
marga fundi til annarra janda
og er t.d. fulltrúi Sambands
ungra fram sóknarmanna i
stjórn NCF., en það eru stjórn-
málasamtök ungs fólks á Norð-
urlöndunum, sem SUF er virkur
þátttakandi i. Við tókum Hauk
tali fyrir stuttu og spurðum
hann fyrst, hver væri hans skoö-
un á þeim umræðum, sem aö
undanförnu hafa farið fram um
hugsanlegt álver við Eyjafjörð.
— Ég hef ekki tekið þær
umræður mjög alvarlega og hef
ekki trú á, að ætlunin sé að reisa
álver fyrir norðan. Fremur
hygg ég, að verið sé að veifa
þessari hugmynd framan i
Norðlendinga i von um að þeir
hafni henni og þá verði unnt að
reisa álver i ró og næði fyrir
sunnan heiðar.
Min skoðun er hins vegar sú,
aö ef ákveðið verður að reisa ál-
ver hér á landi, eigi það að risa
annars staðar en á suðvestur
horni landsins, og ef byggja á
jafn stórt álver og nú er rætt
um, hygg ég, að ekki komi aðrir
staðir til greina að reisa það á
en við Eyjafjörö. Þó verður að
sjálfsögðu aö leysa mengunar-
vandamál, sem fyrir hendi
kunna að vera, áöur en hér
verður reist álver.
Með þessu er ég þó alls ekki
að segja, aö ég vilji endilega, að
álver risi viðEyjafjörð, eða ein-
hvers staðar annars staðar á
landinu. Ég er einungis að
segja, að ef menn vilja endilega
reisa álver hér á landi, tel ég, að
ekki komi til greina, að það risi
á suðvestur horni landsins. Slikt
þýddi ekki annað en aö fólkinu
héldi enn áfram að fjölga fyrir
sunnan, en fækka að sama skapi
á öðrum stööum á landinu og
byggðaröskunin héldi áfram.
Annars held ég, aö þaö sé
kominn timi til þess, að viö ger-
um okkur grein fyrir að hvers
konar þjóöfélagi við viljum
stefna. Viljum við, aðhér risi fá
en mjög stór fyrirtæki, sem
megnið af okkar efnahagsaf-
komuerbyggtá, einsog sum öfl
i þjóðfélaginu virðast vilja, eða
viljum við, að hér risi fjöldi
smærri fyrirtækja viðs vegar
um land, fyrirtæki sem tryggja,
aö byggðaþróun haldist og fólki
verði gert mögulegt að búa á-
fram á hinum ýmsu stöðum viðs
vegar um land?
Ég er ekki i vafa um, að siöari
leiðina tel ég mun vænlegri og
meira i samræmi við islenzkt
þjóðfélag. Þvi tel ég, að viö eig-
um að hefja könnun á hvers
konar fyrirtæki við getum byggt
upp á hinum ýmsu stöðum til
þessað efla byggð um land allt.
Nú rekur þú mikinn búskap.
Hvernig er búið að íslenzkum
bændum?
— Tvö siðustu ár hafa verið
Haukur Halldórsson
bændum mjög erfið. Bæði er það
vegna fádæma erfiðs veðurfars
sunnanlands og vestan og einnig
hefur skort verulega á, að eðli-
legur rekstrargrundvöllur sé
fyrir hendi. Hallar þar sérstak-
lega á mjólkurframleiöendur.
Hvers vegna hallar meira á
þá?
— Orsakirnar eru að minu
mati margar og samverkandi,
og það má janvel segja, að sum-
ar þeirra séu bein afleiðing af
þvi verðmyndunarafli, sem við
búum við. Það kemur til af þvi,
að i hvert skipti, sem verðlags-
grundvöllurinn er framreiknað-
ur, ásér stað tilfærsla mílli kúa-
bænda og sauðfjárbænda, og
þessi tilfærsla er kúabændum
mjög óhagstæð.
Hvernig útskýrir þú þaö?
— Hinir ýmsu framleiðsluliöir
hafa mismikið vægii búinu. T.d.
eru liðir eins og kjarnfóður, raf-
magn og flutningskostnaður
mun stærri útgjaldaliöir hlut-
fallslega séð við framleiðslu
mjólkur heldur en við fram-
leiðslu dilkakjöts. Siðan, þegar
þessir liðir hækka og auka þar
með rekstrarkostnað grund-
vallarbúsins, er allt afurðar-
verð hækkað um ákveðið hlut-
fall, burtséð frá þvi hvaða áhrif
kostnaðarhækkanirnar hafa á
hinar ýmsu tegundir búvöru-
framleiðslunar. Afleiðingin
verður sú, að dilkakjöt hækkar
meira en nemur auknum kostn-
aði við framleiðsluna, en
mjólkurframleiðendur fá ekki
fyrir auknum kostnaöi.
Þetta verðmyndunarkerfi
kom ekki svo mjög að sök með-
an flestir bændur bjuggu
blönduðum búskap. En nú á
■sér sifellt stað meiri sérhæfni
ibúvöruframleiöslu ogþvi tel ég
útilokað lengur að reka blönduð
bú. Slikt veldur sifellt meiri
glundroða.
Til þess að ráða bót á þessu
vandamáli er ekki önnur leið
fær en að fara að gera sér
kostnaðarreikning i verðlags-
grundvellinum fyrir hverja
framleiðslugrein. Einnig má
taka fram, að mjólkurfram-
leiðsla krefst mun meiri við-
skiptabúskapar en sauðfjár-
rækt, og þess vegna koma örar
verðhækkanir mun verr við
mjólkurframleiðendur.
Hefur ekki einnig mikil áhrif á
afkomu bænda hve seint þeir fá
afurðaverðið og hve hækkanir
koma seint til framkvæmda?
— Samkvæmt lögum skal end-
urskoða verð á landbúnaðarvör-
um f jórum sinnum á ári, þ.e. 1.
marz, 1. júni, l-.sept. og 1. des.,
og taka þá inn i vöruverðið þær
hækkanir á kostnaðarliðum,
sem orðið hafa siðustu þrjá
mánuði. Siðastliðin þrjú ár hef-
ur þetta ákvæði verið brotið æ
ofan i æ og aldrei verið tillit tek-
ið til þess, sem bændur hafa tap-
að vegna seinkunar á afurða-
verði. Nú veit ég, að flestum
neytendum finnst alveg nóg um
það, hve landbúnaðarvörur
hækka oft, en það breytir ekki
þeirri staðreynd, að þegar loks
nýtt verð tekur gildi, er
launaliður bóndans oft kominn
ofan i nær ekkert, vegna þess að
það eru ekki upp af neinu öðru
en launaliönum að taka, til þess
að mæta þeim hækkunum, sem
verða á hinum ýmsu kostnaðar-
liðum.
Einnig er sá dráttur, sem er á
þvi að bændur fái uppgert fyrir
afurðir sinar, orðinn alveg
óbærilegur. Að bíða i heilt ár
eftir mestum hluta af launum
sinum, eins og bændur verða að
gera, myndu fáir taka i mál, og
að það skuli eiga sér stað á
sama tima og sifellt fleiri stéttir
fá laun sin að hluta greidd fyrir-
fram, er mér nær óskiljanlegt.
En eru ekki ýmsir fleiri erfið-
lcikar samfara kúabúskap um
þessar mundir?
— Jú, og þá vegur þar þyngst,
hve kúabændur eru bundnir all-
an ársins hring og eiga erfitt
með að taka sér fri. Og þessi
mikla binding er ekki metin sem
skyldi i verðlagsgrundvellinum.
Þú hefur leyst þetta vanda-
mál með þvi að hafa mjög stórt
bú. En fylgja ekki slíkum stór-
búum viss vandamál, eins og
erfiðleikar við kynslóðaskipti?
— Það er rétt, að ég hef búið
það stórt, að búið ætti að geta
staðið undir aðkeyptu vinnuafli
og því meiri möguleikar á að
bregða sér frá. En hvað varðar
kynslóðaskiptin vil ég segja, að
ég tel að þau verði ekki erfiöari
með þvf að reka mjög stór bú.
Þá eiga t.d. feðgar mun auð-
veldara með það að vinna um
tima báðir að búinu og hafa af
þvi tekjur sinar. Hins vegar er
ljóst, að alltaf kemur til nokk-
urra ára timabils, sem verður
að fá aðkeyptan vinnukraft til
þess að brúa biliö milli ættliöa.
Fækkar kúabændum i Eyia-
firði?
— Þeim fækkar stöðugt, og er
sú þróun mjög uggvænleg. T.d.
hefur hin siðari ár mjólkur-
framleiðendum i Svalbarðs-
strandarhreppi fækkað um 50%.
Á sama tima erum við að
byggja upp nýtt mjólkursamlag
og skortur er að verða á mjólk i
sumum landshlutum. Jafnf.ramt
er ljóst, að ekki er unnt að auka
sauðfjárrækt við Eyjafjörð
Framhald á bls. 19.