Tíminn - 09.03.1977, Qupperneq 9

Mi&vikudagur 9. marz 1977
9
gerö og vænti þess aö hiin veröi
tilbúin á tilsettum tima.
Endurskoðun laga um
framhaldsskóla
I framhaldi af þessari.upp-
rifjun um grunnskólalögin og
framkvæmd þeirra vil ég rétt
vikja aö framhaldsskólastiginu.
1 beinu framhaldi af setningu
grunnskólalaganna hófst endur-
sko&un framhaldsskólastigsins.
Forystu um þá endurskoöu*
hefur haft nefnd fjögurra
deildarstjóra i menntamála-
ráðuneytinu, og tók hún til
starfa haustiö 1974. Þessi nefnd
studdist viö margvislegar at-
huganir, sem áöur höföu veriö
geröar á ýmsum þáttum fram-
haldsskólastigsins, ekki sizt
verkmenntaþættinum. Hún hef-
ir leitað álits fjölmargra aöila
og frumdrög voru kynnt á ráð-
stefnu nokkurra skólamanna,
sem haldin var i sumar. Nefndin
hefur nú skilaö tillögum sinum
til menntamálaráöherra og
hafa þær verið sendar öðrum
ráöherrum til kynningar. Stefni
>on menntamálaráðherra:
-
samráö heföi veriö haft viö
kennara um gerö hinna sam-
ræmdu prófa og einnig um gerð
aöalnámskrár. Námsskráin
heföi siðan veriö kynnt mjög
itarlega me&al annars á 54 fund-
um meö kennurum og skóla-
stjórum um allt land, en þeir
fundir voru haldnir 1 október og
nóvember s.l. i fréttabréfi
ráðuneytisins er sagt itarlega
frá þessum fundum, en þeir
voru skipulagöir i samvinnu viö
hlutaðeigandi fræöslustjóra.
Komiö hefur veriö á fót
föstum samstarfsnefndum sem
hér segir:
a) milli ráöuneytis og lands-
samtaka skólasjjóra
og kennara,
b) milli ráöuneytis og Sam-
bands isl. sveitarfélaga.
c) milli rá&uneytis og skóla á
menntaskólastigi,
d) um málefni Háskóla tslands.
Þessar samstarfsnefndir eru
fastar nefndir eins og fyrr sagði,
en auk þeirra starfa fjölmargir
vinnuhópar og nefndir aö sam-
ræmingu og kynningu ýmissa
einstakra málaflokka. Sem
dæmi nefndi ráöherrann undir-
l SKIPANIN VEITIR
SNDUM AUKINN RÉTT
mistökum, sem uröu við gerö
grunnskólalaganna þar sem Al-
þingi hætti við á slöustu stundu
að löggilda landshlutasamtök
sveitarfélaga, en þeim var ætl-
aö aö fjármagna fræösluskrif-
stofurnar aö hluta. Hins vegar
stafar þessi fjársvelta af þvi að
ekki hefur fengizt nægileg fjár-
veiting úr rikissjóði til þess að
standa a& hluta rikisins. Auk
þess er hér um nýjung að ræöa,
sem þarf tima til þess aö mót-
ast. Þetta hefur orðið til þess aö
fræösluskrifstofumar hafa ekki
notazt eins og skyldi, enn sem
komið er. En það stendur til
bóta.
Viðleitni til hagræðing-
ar
Þá nefni ég þau fyrirmæli 26.
gr. grunnskólalaganna a&
menntamálaráöuneytið skal,
þegar ástæöa þykir til, efna tií
almennrar samkeppni, aö
ákve&inni tegund skólamann-
virkja, miöað við breytilegar
stær&ir skóla og ólikar aöstæöur
i landinu.
Menntamálaráöuneytið teiur
fulla ástæ&u tilaö efna til!. slíkr-
ar samkeppni og hefir sótt um
fjárveitingu til þess aö hrinda i
framkvæmd þessu ákvæöi lag-
anna. Sú fjárveiting hefur ekki
fengizt enn, en þessi viöleitni til
hagræðingar verður áreiöan-
lega til góös i fyllingu timans,
þegar fært þykir aö verja fé til
hennar, sem ég vona nú satt aö
segja aö veröi fljótlega.
Þegar ég minni á tillögur
ráöuneytisins um fjárveitingu
til einstakra verkefna og greini
frá afgreiðslu þeirra i fjárveit-
inganefnd og Alþingi, þá er þaö
ekki gert i ádeiluskyni heldur til
þess aö minna á hina gifurlegu
fjárþörf, sem fyrir hendi er og
ekki hefir til þessa verið unnt aö
sinna, jafnvel þó um hafi verið
að ræöa hagræöingarverk, sem
hugsanlegt var aö leiddu til
betra skipulags og aukins
sparna&ar.
Sem dæmi um þess háttar til-
vik vil ég enn nefna þaö, aö
menntamálaráðuneytiö haföi
látiö byrja sérfræöilega könnun
á hugsanlegri samnýtingu á að-
stöðu til rannsókna og verklegr-
ar kennslu hjá skyldum skóla-
stofnunum, eins og verkfræöi-
stofnun Háskóla Islands, Tækni-
skóla Islands, Vélskóla og I&n-
skóla. Slik sérfræöileg athugun
kostar verulega fjármuni og var
sótt um fé til áframhaldsins á
fjárlögum yfirstandandi árs.
Fjárveiting fékkst ekki.
Sérstaða þroskaheftra
Ákvæöi grunnskólalaganna
varöandi kennslu þeirra barna,
sem talin eru vikja frá eðlileg-
um þroskaferli, er aö minum
dómi mjög þýöingarmikil. Þeg-
ar hefir veriö gert nokkuð til
þess aö framfylgja þessum
ákvæ&um og skal þaö ekki rakiö
I einstökum atriöum. Ég vil þó
minna á þaö, aö i þéttbýlinu hér
syðra og aö litlu leyti norðan-
lands hefir þegar verið veitt
skipulagsbundin sálfræðiþjón-
usta. Þessari þjónustu hefur
ekki enn reynzt unnt aö koma á
annars staöar á landinu. Þá vil
ég sérstakiega benda á ósam-
ræmi i samþykktum Alþingis
annars vegar og fjárveitingum
úr rikissjó&i hins vegar. All-
langt er siöan Alþingi afgreiddi
þingsályktunartillögu og þar
sem skoraö var á menntamála-
ráöherra aö ráöa sérstakan sér-
kennslufulltrúa viö mennta-
málaráöuneytið. Menntamála-
ráöuneytiö sóti Itrekað um fjár-
veitingu, sem næmi launum
þessa fulltrúa. Þaö var fyrst á
fjárlögum 1977, aö þessi fjár-
veiting fékkst. Þau fjárlög
gengu i gildi eins og kunnugt er
1. janúar s.l. og sérkennslufull-
trúi tók til starfa I ráðuneytinu
3. sama mánaöar.
Það er stundum talaö um aö
framkvæmd grunnskólalag-
anna veröi kostnaöarsöm. Menn
gleyma þó oft að taka þaö nieð i
reikninginn, aö hvort sem sett
heföi verið ný fræöslulöggjöf e&-
ur ei, þá var óhjákvæmilegt aö
gera ýmsar kostnaöarsamar
breytingar I skólakerfinu, m.a.
aö taka námsefni og námstil-
högun og námsmat til rækilegr-
ar endurskoðunar. Má I þvi
sambandi minna á mjög mikla
og á sinum tima vaxandi gagn-
rýni á þá stöönun sem menn
töldu að oröið heföi i skólakerf-
inu um stund.
Ég ræöi ekki frekar um fram-
alþingi
kvæmd grunnskólalaganna en
árétta og undirstrika að ég hygg
það flestra mál, aö þau nýmæli
sem ég nú hef nefnt, séu öll til
mikilla bóta.”
Starf skólarannsóknar-
deildar
Þessu næst gerði ráöherra
grein fyrir hinu yfirgripsmikla
og mikilvæga starfi sem skóla-
rannsóknadeild menntamála-
ráöuneytisins hefir unniö og
vinnur. Hann nefndi náms-
skrárgerö, skipan námsmats,
hlut skólarannsóknadeildar i
námsbókagerö, fagnámsstjór-
ana, sem starfa á vegum þess-
arar deildar, kostnað viö til-
raunakennslu og fleira. Hann
kvaö þaö stefnu ráöuneytisins
aö auka og treysta samstarf
meö ráöuneytinu, skólarann-
sóknadeild og Kennaraháskóla
íslands og Æfinga- og tilrauna-
skólanum og sag&i að þessi
stefna kæmi fram I væntanlegu
frumvarpi um Kennaraháskóla
Islands.
Þá sagöi ráðherra:
„Þaö er nánast furöulegt aö
heyra skólafólk tala um þaö aö
skólar og skólafólk sé notaö i til-
raunaskyni. Tala um þaö eins
og einhvern óviöurkvæmilegan
hlut. Vitanlega kallar öll ný-
breytni á einhverjar tilraunir.
Þaö er þvi meö öllu fráleitt aö
tala um tilraunir i þessu sam-
bandi sem eitthvaö öviöur-
kvæmilegt.
Grunnskólalögunum er ætlaö
aö koma til framkvæmda á allt
aö 10 árum. Hversu hratt fram-
kvæmdin gengur fer vitanlega
nokkuö eftir þeim f járveitingum
sem fjárveitingavaldiö lætur af
hendirakna. Veröur þaö stööugt
matsatriöi, hversu háar þær
fjárveitingar verða. Hitt vil ég
leyfa mér aö segja, aö þaö er
mjög óæskilegt aö fé skorti til
grundvallaratriöa eins og rekst-
urs fræðsluskrifstofa, aöstoöar
viö þroskaheft börn námsskrár-
geröar o. s. frv.
Ég vil svo minna á, aö i
ákvæöi til bráöabirgöa segir aö
aö fjórum árum liönum frá
gildistöku þessara laga skuli
menntamálaráöherra gera Al-
þingi grein fyrir framkvæmd
laganna og þá einkum undir-
búningi aö niu ára skólaskyldu,
þannig aö Alþingi gefist kostur á
aö álykta á ný um þaö ákvæöi.
Ég get þess, aö þegar er hafinn
undirbúningur aö slikri greinar-
ég aö þvl aö leggja þetta frum-
varp fram siöar i þessum
mánuöi, en þá eingöngu til
kynningar, þar sem . máliö er
umfangsmikiö, nauösynlegt aö
bera það undir fjölmarga aöila,
skólafólk, sveitarstjórnarmenn
o.s.frv. og þar sem einnig nú fer
aö liöa á þann tima, sem Alþingi
er nú situr, hefur til umráða.
Ekki er unnt að skýra frá
þessum tillögum i einstökum at-
riöum, en ég vil nefna aö gert er
ráö fyrir jafnri hlutdeild rikis-
sjóðs i greiöslu kostnaöar viö
aila skóla á framhaidsskóiastig-
inu."
Ekki aukin miðstýring
1 lok ræöu sinnar vék mennta-
málraöherra aö oröræöu þing-
manna um aukna miöstýringu i
skólakerfinu og meint sam-
bandsleysi milli ráöuneytisins
og skólafólksins.
Ráöherra hvaö þaö f jarri öllu
lagi aö stefnt væri aö þvi aö
auka miöstýringu I skóla-
kerfinu. Hann kvaö grunnskóla-
lögin gera ráö fyrir stórauknu
valdi og verkefnaflutningi út i
byggöarlögin i gegnum starf-
semi fræösluskrifstofanna og
fræöslustjóranna. Þetta er
vissulega ekki til þess falliö a&
auka miöstjórnarvald heldur til
þess aö dreifa valdinu sagöi
ráðherrann. Einnig gera lögin
beinlinis ráö fyrir stórauknu
frjálsræöiskóla tilaö forma eig-
in starfsemi eins og áöur var
bent á. En þetta kemur mjög
glöggt fram einmitt i greinar-
geröinni um námsmatiö, aö
dregiö er úr þvi sem kalla mætti
miðstýringu meö þvi aö fækka
hinum samræmdu prófum en
gefa skólunum aukiö frjálsræöi i
verkefnavali.
Rápherra kvaö námsskrá og
ýmsar slikar reglur fyrst og
fremst settar til viömiöunar,
sem ábending en ekki beinhörö
fyrirmæli. „Ég staöhæfi þvi aö
allt tal um aukna miöstýringu i
skólakerfinu i sambandi viö
setningu grunnskólalaganna og
framkvæmd þeira er gersam-
lega úr lausu lofti gripiö,” sagöi
ráöherrann.
Þá geröi menntamálaráö-
herra grein fyrir ýmsu, sem
gert hefur veriö til þess aö
treysta og auka samstarf og
tengsl meö/þvi fólki, sem starf-
ar i menntamálaráðuneytinu og
þeim, sem starfa úti i skólakerf-
inu viös vegar um landiö.
Hann sagöi, aö mjög viötæk
búningsvinnu varðandi samnýt-
ingu skólahúsnæöis. Sú vinna
hófst á vegum ráöuneytisins.
Siöan hafa fulltrúar Reykja-
vikurborgar komiö inn I þaö
starf, og þaö hefur verið kynnt
eftir þvi sem viö varö komiö
fulltrúum æskulýössamtaka og
sveitarfélaga.
Námsstjórar I einstökum
námsgreinum hafa fasta viö-
talstima og fara tiöum i skólana
til fundahalda, þar sem jöfnum
höndum er lögð áherzla á, aö
kynna það sem ráöuneytiö hefur
á prjónunum og veita viötöku
ábendingum frá skólastjórum
og kennurum.
Fræðslustjórar i átta fræðslu-
umdæmum annast einnig kynn-
ingu á störfum ráöuneytisins og
miðla ráðuneytinu upplýsingum
um tillögur og viöhorf skóla-
fólksins i hinum ýmsu héruðum.
Náið samstarf
pa sagoi raöherrann:
„Til þess enn aö undirstrika
aö menntamálaráöuneytiö legg-
ur sig I framkróka um náiö
samstarf viö sitt fólk og hefir
gert þaö lengi, skal minnt á
meöferð grunnskólafrumvarps-
ins á sinum tima. Það er vissu-
lega rétt, sem fram kom i máli
Gylfa Þ. Gislasonar fyrrum
menntamálaráöherra aö viö
undirbúning þess máls var þeg-
ar I byrjun seilzt vitt til fanga og
margt fólk kvatt til ráðgjafar.
Og ég held, aö enginn ráöherra
og ekkert ráðuneyti hafi I annan
tima lagt sig meira i framkróka
um kynningu á frumvarpi og
um það aö taka tillit til
ábendinga viö setningu nýrrar
löggjafar heldur en gert var af
forvera minum i starfi, Magnúsi
Torfa Ólafssyni, þegar grunn-
skólalöggjöfin var til meöferöar
á sinum tima. Og ég legg
áherzlu á, aö þaö eru áform
ráöuneytisins aö vinna á sama
hátt aö væntanlegri löggjöf um
framhaldsskólastigið og yfir-
leitt aö þeim málum sem undir
menntamálaráöuneytiö heyra.”
Ráöherra sagöi aö lokum, aö
hann hefðitaliö þaö æskilegra á
margan háttaöþessar umræður
heföu veriö fram undir tiltekn-
um dagskrárliö. En þar sem
venja hefur verið aö ræöa mjög
utan dagskrár um ýmis mál, þá
vildi hann siður en svo skorast
undan þvi aö taka þátt i sllkum
umræöum um þaö verkefni,
sem menntamálaráöuneytinu
værifaliö aö vinna aö á hverjum
tlma.
..........-